خروج از بن‌بست بیکاری

 خاطره حسین‌زاده|  شهرکرد- خبرنگار:

 چهارمحال و بختیاری که چند سالی است با عنوان استانی که بیشترین افراد بیکار را در کشور دارد شناخته می‌شود، دارای ظرفیت‌های نسبی قابل توجهی به‌ویژه در بخش گردشگری و خدمات است که می‌تواند این استان را از بن‌بست بیکاری خارج کند، اما در مقابل برخی موانع ساختاری و ریشه‌ای تحقق چنین هدفی را دور از دسترس قرار داده است.

برخی کارشناسان بر این باورند که رفع معضل بیکاری نه‌تنها نیازمند آسیب‌شناسی دقیق و ریشه‌ای وضعیت موجود است، بلکه با اکتفا کردن به توزیع غیراصولی و بی‌هدف تسهیلات و اجرای برنامه‌های مقطعی نمی‌توان امیدی به رفع آن داشت و باید با نگاهی جامع و اساسی با آن روبه‌رو شد.


تعریف بیکاری

« بیکار» در اقتصاد به فردی گفته می‌شود که در سن کار ( 15 تا 65 سال) و جویای کار باشد، اما شغل و یا منبع درآمدی پیدا نکند. با این حال، هنوز تعریف بیکاری وضوح چندانی ندارد و تعریف یکسان و مشخصی برای آن ارائه نشده و از همین روست که دولت‌ها و مراکز آمارگیری با استفاده از تعاریف و شاخص‌های گوناگون، به نتایج و آمارهای ناهمخوان و متفاوتی می‌رسند. اما صرف نظر از این موضوع، مرکز آمار ایران بیکاری را چنین تعریف کرده است: «بیکار به تمام افراد 10 ساله و بیشتر اطلاق می‌شود که فاقد کار باشند (مزدبگیر یا خوداشتغال نباشند)، آماده به کار باشند (برای اشتغال مزدبگیری یا خوداشتغالی آماده باشند) و جویای کار باشند (اقدام‌های شخصی را به منظور جست‌و‌جوی اشتغال مزدبگیری و یا خوداشتغالی به عمل آورده باشند).

همچنین، افرادی که به دلیل آغاز به کار در آینده و یا انتظار بازگشت به شغل قبلی، جویای کار نیستند، ولی فاقد کار و آماده برای کار هستند بیکار محسوب می‌شوند». نرخ بیکاری چهارمحال و بختیاری در بهار 97 به میزان 3/22 درصد اندازه‌گیری شده و این استان را در ردیف نخست بیکاری در میان استان‌های کشور قرار داده است. هرچند این موضوع برای مردم این استان تازگی چندانی ندارد و چندین سال است که این استان با بالاترین آمار بیکاری در ردیف‌های اول تا سوم بیکارترین استان‌های کشور قرار داشته، اما بحرانی شدن وضعیت بیکاری در استان و تبعات بعدی آن مهار و جلوگیری از رشد این پدیده نامبارک را به ضرورتی حیاتی تبدیل کرده است.


بی‌توجهی به ظرفیت‌های نسبی استان

به گفته مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی چهارمحال و بختیاری، بیش از 63 هزار بیکار در این استان 900 هزار نفری شناسایی شده اند که 44 درصد این افراد را فارغ‌التحصیلان دانشگاهی تشکیل می‌دهند. «حفیظ‌الله فاضلی» نبود فرهنگ کارآفرینی، بی‌توجهی به ظرفیت‌های نسبی استان به‌ویژه در بخش گردشگری و کشاورزی، نبود فرهنگ همکاری و تعاون، ناهماهنگی بین رشته‌های دانشگاهی و نیاز بازار را از مهم‌ترین دلایل رشد تعداد بیکاران استان عنوان می‌کند. وی ادامه می‌دهد: با این حال، دولت با اجرای طرح‌های اشتغال فراگیر، مشاغل خانگی، اشتغال روستایی و عشایری و طرح کارورزی در تلاش است بتواند رشد بیکاری را در کشور مهار کند. فاضلی تصریح می‌کند: در همین زمینه، تسهیلات قابل توجهی به استان اختصاص داده شده که تاکنون 2 هزار و 380 میلیارد ریال آن جذب شده و امید است با هماهنگی بیشتر بین دستگاه‌های اجرایی و بانک‌های عامل بتوان در جذب این تسهیلات عملکرد بهتری داشت.


اجرای طرح یارانه دستمزد   

معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی که اخیرا برای بررسی طرح‌های اشتغال‌زایی به چهارمحال و بختیاری سفر کرده بود، تعلل در جذب تسهیلات را از علل افزایش نرخ بیکاری در این استان برمی‌شمرد و می‌گوید: تعلل بانک‌ها در بررسی طرح‌های متقاضی سبب وقفه در پیشبرد برنامه‌ها شده و انتظار می‌رود با هماهنگی‌های بین بخشی این مشکل برطرف شود.

«عیسی منصوری» اجرای طرح یارانه دستمزد را از مهم‌ترین سیاست‌های این نهاد برای مهار آمار بیکاری استان‌ها می‌داند و می‌افزاید: این طرح با اولویت استان چهارمحال و بختیاری که دارای بالاترین آمار بیکاری کشور است، اجرا می‌شود، به این صورت که دولت معادل 30 درصد حقوق نیروی کار را به کارفرما پرداخت می‌کند.
با این حال، برخی کارشناسان بر این باورند که رفع معضل بیکاری نه‌تنها نیازمند آسیب‌شناسی دقیق و ریشه‌ای وضعیت موجود است، بلکه با اکتفا کردن به توزیع غیراصولی و بی‌هدف تسهیلات و اجرای برنامه‌های مقطعی نمی‌توان امیدی به رفع آن داشت و باید با نگاهی جامع و اساسی با آن روبه‌رو شد.


عوامل  افزایش آمار بیکاری 

یک دکترای علم اقتصاد و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد مهم‌ترین عامل افزایش آمار بیکاری در این استان را ضعف مدیریت تخصصی اقتصادی می‌داند و می‌گوید: مدیران اقتصادی استان باید بر اساس شایستگی و تخصص، انتخاب شوند. «محمود بخشی‌نژاد» ناتوانی در جذب سرمایه‌گذار را از دیگر علل افزایش آمار بیکاری در این استان برمی‌شمرد و اضافه می‌کند: در هیچ یک از بخش‌های صنعت، کشاورزی، گردشگری و خدمات استان توسعه زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های کلان انجام نشده و بی‌شک نبود سرمایه‌گذاری، تولید و نیاز به نیروی انسانی را نیز تحت‌الشعاع قرار داده است.

این استاد دانشگاه   اظهار می‌کند: با این‌که منابع و اعتبارات محدود است و باید آن را برای توسعه و رونق تولید به کار گرفت بعضا مشاهده شده که این منابع محدود صرف احداث ساختمان‌های اداری شیک شده است . بخشی‌نژاد آفت روزمرگی دستگاه‌های اجرایی استان را از دیگر علل رشد بیکاری در استان عنوان می‌کند و می‌گوید: برخی دستگاه‌های اجرایی استان بازدهی لازم را ندارند و ضروری است مسئولان مربوطه بیش از گذشته بر روند امور این نهادها نظارت داشته باشند و اوضاع آن را ساماندهی کنند. وی اضافه می‌کند: ضمن رفع نقایصی که ذکر شده باید با نگاهی جامع به ظرفیت و توانمندی‌های هر منطقه از استان برای توسعه صنعت، کشاورزی، گردشگری و رونق‌ خدمات گام‌های اساسی برداشته شود تا بتوان به کاهش آمار بیکاری در استان امیدوار شد.