بصره علیه بغداد

جواد نصرتی | خبرنگار:

دولت عراق بعد از حدود یک هفته اعتراض‌های خشم‌آلود و خونبار مردم شهر بصره، هشدار داد که با قاطعیت تمام با هرگونه خرابکاری مردم این شهر برخورد خواهد کرد.

مقامات دولتی از همان ابتدای درگیری تلاش ناکامی برای مهار آن داشتند اما مردم به حکومت نظامی که شب‌ها از ساعت 9 به وقت محلی شروع می‌شد اهمیتی نمی‌دادند. ساختمان کنسولگری ایران در بصره، تنها یکی از اهدافی بود که توسط معترضان مورد حمله قرار گرفت. پیش از آن و در روزهای قبل، چندین ساختمان دولتی و همینطور دفتر احزاب سیاسی در این شهر مورد هجوم معترضان قرار گرفت. در 5 شب توفانی در بصره، تقریبا تمامی ادارات و ساختمان‌های دولتی به هدف معترضان تبدیل شد و مردم خشمگین، به کنسولگری ایران در این شهر هم تعرض کردند و آن را به آتش کشیدند.  در جریان درگیری‌ها در این شب، ‌یک معترض کشته شد و 11نفر دیگر هم مصدوم شدند. به گزارش رویترز، جمعه پنجمین شب از اعتراض‌های سراسری در دومین شهر بزرگ عراق بود. این اعتراض‌های خونبار تا جمعه دست‌کم 12کشته به جا گذاشت. ده‌ها نیروی امنیتی هم در پی حمله مردم که برخی از آنها با نارنجک دستی انجام شده مجروح شده‌اند. اعتراض‌ها در بصره به کمبود برق، بی‌آبی و پیامدهای بهداشتی آن، بیکاری و همینطور فساد دولت عراق است.

پنجشنبه اوج حمله معترضان به ساختمان‌های دولتی بود و بسیاری از دفاتر دولتی مورد حمله قرار گرفت. در جریان به آتش کشیدن یکی از این ساختمان‌ها، یک مهاجم کشته شد. در همین روز مردم به دفتر تلویزیون دولتی عراقیه حمله کردند و دفتر حزب دعوه - حزب حاکم عراق-، شورای‌عالی اسلامی و سازمان بدر را به آتش کشیدند. در این آتش‌سوزی‌ها، 2معترض کشته شدند. دفتر حزب عصائب اهل حق و جنبش حکمت، استانداری و شورای شهر بصره دیگر ساختمان‌هایی بودند که توسط معترضان به آتش کشیده شدند. معترضان همچنین در همین روز بندر‌ ام‌قصر- یکی از بزرگ‌ترین گذرگاه‌های صادراتی عراق- را هم به تعطیلی کشاندند. با این حال صادرات نفت که از تاسیسات فراساحلی انجام می‌شود، دست نخورده باقی ماند. به گزارش بی‌بی‌سی، در پی اوج‌گیری اعتراض‌ها در روز جمعه، حیدر العبادی- نخست‌وزیر عراق- وعده داد که کار آزادسازی منابع مورد نیاز برای توسعه زیرساخت‌های بصره تسریع خواهد شد. در همین روز، نماینده آیت‌الله علی سیستانی- مرجع بانفوذ مستقر در نجف- رهبران سیاسی را مقصر بروز این ناآرامی‌ها دانست و بر تشکیل دولتی جدید که با دولت پیش از خود تفاوت‌های اساسی داشته باشد، تأکید کرد.

تشدید برخوردها

رفتار دولت عراق با معترضان البته بعد از حمله آنها به کنسولگری ایران سختگیرانه‌تر شد و العبادی نه‌تنها دستور داد در این‌باره تحقیق شود که از نیروهای امنیتی خواست با قاطعیت بیشتری با «اقدامات خرابکاری» معترضان برخورد کند. دولت عراق، در 2روز گذشته فرمانده ستاد عملیات ارتش در بصره و همینطور رئیس پلیس بصره را هم برکنار کرد. به گزارش الجزیره، فرماندهی عملیات مشترک عراق هم که متشکل از پلیس و ارتش این کشور است وعده داد که با «اقدامات امنیتی استثنایی» پاسخ «شدیدی» به این رفتار معترضان خواهد داد. برخی از این اقدامات، جلوگیری از اعتراض و همینطور سفر گروهی مردم شهر اعلام شده‌اند. مقامات امنیتی همچنین حکومت‌نظامی سراسری در شهر 2میلیون نفری بصره اعلام کرده‌اند و گفته‌اند «هر کس در خیابان باشد» دستگیر خواهد شد. در شب پنجشنبه که اوج حمله به ساختمان‌های دولتی در بصره بود، طبق برنامه قرار بود نیروهای امنیتی ازجمله نیروهای واکنش سریع در تعداد بالا در شهر گشت‌زنی کنند اما شب‌هنگام، این نیروها بسیار کم‌شمار بودند و عملا در فعالیت معترضان دخالت نمی‌کردند. یکی از مقامات امنیتی عراق همان شب به رویترز گفته بود: «ما همچنان در انتظار دستور از بالا هستیم.» دیروز همچنین الجزیره از برخورد 3 موشک کاتیوشا به اطراف فرودگاه شهر بصره خبر داد که البته این حمله صدمات خاصی به همراه نداشت و در برنامه پروازی هم خللی ایجاد نکرد.

نگرانی آمریکا از حمله به اماکن دیپلماتیک

کنسولگری ایران در بصره، ‌تنها یکی از اماکن دیپلماتیک خارجی در شهر بصره است. علاوه بر ایران، چندین کشور ازجمله آمریکا و روسیه هم در این شهر کنسولگری دارند. در پی حمله به کنسولگری ایران در این شهر، وزارت امور خارجه آمریکا در بیانیه‌ای این اقدام خشونت‌آمیز را محکوم کرد و از همه طرف‌ها خواست «حق اعتراض صلح‌آمیز مردم را به رسمیت بشناسند و از دیپلمات‌ها و تاسیسات آنها حفاظت کنند.»  وزارت امور خارجه عراق هم از حمله به کنسولگری ایران ابراز تأسف کرد و گفت که چنین اقداماتی با خواسته‌های معترضان همسو نیست.

اعتراض‌ها در بصره ابتدا دراوایل تابستان پا گرفت؛ معترضان در این تظاهرات به از بین رفتن زیرساخت‌ها، قطع مکرر برق در تابستان داغ جنوب عراق و همینطور فساد دولت اعتراض کردند. مردم این شهر به آلوده شدن آب شهری به‌شدت اعتراض دارند. وضعیت بهداشت آب در این شهر چنان وخیم است که وزارت بهداشت عراق تأیید کرده است که اخیرا نزدیک به 7هزار نفر به‌خاطر استفاده از آب شرب ناسالم، در بیمارستان بستری شده‌اند. آنها دولت را به‌خاطر فساد شدید مقصر از بین رفتن زیرساخت‌های محل زندگی خود می‌دانند. این اعتراض‌ها همزمان با بالا رفتن تنش‌های سیاسی در عراق اوج گرفت. احزاب برنده انتخابات‌ 4ماه قبل در عراق‌، هنوز نتوانسته‌اند دولت تشکیل بدهند. علاوه بر این مردم جنوب عراق معتقدند که طی چندین دهه، سهم ناچیزی از نفتی که از این مناطق استخراج و فروخته می‌شود به آنها اختصاص داده شده است.به گزارش رویترز، مقتدی صدر که ائتلاف تحت رهبری او برنده اصلی انتخابات‌ماه مه شد، یکی از معدود سیاستمداران سرشناسی است که به واسطه موضع‌گیری‌هایش در حمایت از مردم بصره در این شهر محبوبیت بالایی دارد. او اخیرا از راه‌حل‌های «افراطی» برای مقابله با بحران بصره انتقاد کرده و این شهر را «بدون آب، بدون برق و بدون کرامت» خوانده است. با وجود حمله به دفاتر احزاب سیاسی در روزهای گذشته، معترضان در روزهای گذشته با تجمع در برابر دفتر شاخه نظامی جریان صدر (سرایاالسلام) در بصره، در حمایت از این روحانی شعار دادند.

بصره، شهر تاریخ و نفت

بصره، پایتخت اقتصادی عراق، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جنوب عراق است که بین ایران و کویت قرار دارد. این شهر، که در قرن ششم میلادی تاسیس شده، در دوران پیش از اسلام هم شناخته شده بود و در دوران امپراتوری ساسانی، یکی از شهرهای سرشناس منطقه به شمار می‌رفت. نام این شهر براساس منابع قدیمی، در واقع واژه فارسی بسره یا بسراه  است که محل راه‌های بسیار معنی می‌دهد. این شهر، در دوران بعد از اسلام هم همچنان یکی از شهرهای مهم خلفای اسلامی بود. شهر بصره که هم‌اکنون 2میلیون و 150هزار نفر (2میلیون و 850هزار نفر با شهرک‌های اطراف) جمعیت دارد، ‌از دیرباز مرکز شیعیان در عراق بوده است. هم‌اکنون، نزدیک به 60درصد مردم این شهر شیعه هستند و اقلیت‌های کوچکی از آسوری‌ها هم در آن ساکن هستند. بصره نه‌تنها یکی از بزرگ‌ترین مراکز نفتی عراق به‌شمار می‌رود که بزرگ‌ترین بندر صادراتی این کشور هم هست. البته به‌خاطر عمق کم‌ آب، صادرات اصلی از بندر‌ام‌قصر که عملا با بصره یکی دانسته می‌شود، انجام می‌شود.