واسطه‌گری؛ معلول، نه علت

تحریریه درنگ

«واسطه‌ها باعث گرانی چند برابری میوه شده‌اند»، «‌برای مبارزه با واسطه‌گری خریداران خودرو تا یک‌سال حق فروش ندارند»، «دلالان خانه را 50درصد بیش از قیمت واقعی بالا برده‌اند»، «اگر دستمال کاغذی خریده و انبار کرده بودیم امروز کلی سود می‌کردیم»، «دلالان قیمت ارز را بالا برده‌اند» و... از این دست جملات خبری حداقل از سال‌های اولیه دهه‌ 60تاکنون به وفور از مسئولان و مدیران تا تاجران و مردم کف خیابان گفته‌اند و شنیده‌ایم و احتمالا گفته‌ایم و شنیده‌اند. به‌نحوی که احتمالا همه باور کرده‌ایم تنها مشکل اساسی اقتصاد ما، عامل تمام گرانی‌ها و کمبود‌ برخی اقلام مصرفی مردم و... تنها به‌دلیل وجود واسطه‌ها و دلالان است. ظاهرا فراموش شده است که فرهنگ دلالی و میل به واسطه‌گری علت نیست و خود معلولی است که سبب‌ساز نقصان‌های دیگر اقتصادی و اخلاقی می‌شود. مضاف بر اینکه وجود واسطه‌ به شکل و به اندازه متناسب با نوع محصول، اجتناب‌ناپذیر و الزامی است؛ چرا که واسطه‌گری به شکل طبیعی نوعی حرفه خدماتی برای تسهیل فرایند رسیدن محصول از مبدا تولید به مصرف‌کننده است اما در نهایت تأسف سال‌هاست که این شغل در موارد متعدد و گسترده بیشتر مانع ارتباط سریع و سالم تولیدکننده با بازار مصرف و در نتیجه زیان هر دو بخش و البته سوءاستفاده واسطه‌گران شده است. امروز واسطه‌گری در عرصه‌های مختلف و به اشکال متفاوت وجود و حضور دارد؛ از بازار محصولات کشاورزی و خودرو گرفته تا مسکن، محصولات فرهنگی و صنعتی. جالب آنکه دلالان همیشه حاضر فقط روی محصول نهایی و تولید شده تمرکز ندارند بلکه پیش از تولید هم به عنوان کارچاق‌کن در حوزه‌های مختلف اقتصادی و فرهنگی فعالیت می‌کنند.

در صفحات پیش‌روی درنگ تلاش کرده‌ایم تا حد امکان و توان به پدیده واسطه‌گری به شکل واقعی بپردازیم و جوانب مختلف آن را بررسی کنیم. چرا واسطه‌گری در ایران بیش از شغل‌های مولد سود دارد؟ دلیل رشد فرهنگ دلالی بین مردم از کجا می‌آید؟ فضای کسب و کار ایران چه کاستی‌هایی دارد که به گسترش واسطه‌گری منجر می‌شود؟ وجود و حضور واسطه به چه شکل و تا چه حد طبیعی و مورد نیاز و در چه صورت مضر است؟ آیا هر وارد‌کننده یک کارآفرین و خدمات‌دهنده است یا دلالی مضر؟ قوانین مبارزه با پولشویی چه کمکی به کاهش واسطه‌گری دارند؟ اینها بخشی از سؤالاتی است که در این صفحات به‌دنبال پاسخشان بودیم.