24ساعت توفانی بغداد

سیاوش فلاح‌پور/ خبرنگار
 سرانجام نخستین جلسه پارلمان جدید عراق با تأخیری 4ماهه بعد از انتخابات برگزار شد، آن هم درحالی‌که بغداد شبی توفانی و پر فراز و نشیب را پشت سر گذاشته بود.

اما جلسه روز گذشته بدون موفقیت نمایندگان در ثبت فراکسیون اکثریت، انتخاب رئیس پارلمان و توافق بر سر نخست‌وزیر دولت جدید نا تمام ماند تا باز هم رقابت‌های سیاسی نفسگیر میان دو اردوگاه شیعی که از زمان سقوط نظام صدام تا به امروز بی‌سابقه بوده است، ادامه داشته باشد.


 پیروزی‌های شبانه در منطقه سبز بغداد تنها چند ساعت مانده تا آغاز به‌کار نخستین جلسه پارلمان جدید، انتشار خبر نشست شبانه نمایندگان توافق هتل بابل (سائرون، نصر، حکمت، الوطنیه) به همراه چند نفر از رهبران ائتلاف‌های سنی توجه همه را به‌خود جلب کرد. منابع رسانه‌ای این جریان ناگهان اعلام کردند اردوگاه عبادی- صدر به کرسی‌های لازم برای کسب فراکسیون اکثریت در پارلمان دست یافته است. کمی بعد با انتشار اسامی حاضران این نشست شبانه، فضا برای رسانه‌ها روشن‌تر شد؛ حضور حیدر عبادی، ایاد علاوی، سلیم الجبوری، صالح مطلک، اسامه نجیفی، عمار حکیم و نصار الربیعی گویای آن بود که تقریبا تمام ائتلاف‌های اهل سنت به این اردوگاه پیوسته و زمینه برای تعیین فراکسیون اکثریت فراهم شده است؛ اگرچه این پازل همچنان دو قطعه اساسی را کم داشت: حضور خمیس الخنجر (از رهبران سیاسی پرنفوذ اهل سنت) و همچنین نمایندگان کردها.

نشست فوری نمایندگان این ائتلاف‌ها، به فاصله کمتر از دو ساعت با نشست فوری دیگری، این بار در دفتر هادی عامری، فرمانده حشد شعبی و رئیس ائتلاف فتح پاسخ داده شد. بر این اساس، شبکه خبری العهد، نزدیک به ائتلاف فتح با خبری فوری اعلام کرد به‌زودی نمایندگانی از ائتلاف‌های فتح، دولت قانون، نصر و همچنین چندین ائتلاف سنی، برای اعلام فراکسیون اکثریت نشست خبری برگزار خواهند کرد. این در حالی است که رؤسای برخی از این ائتلاف‌ها، تنها دو ساعت قبل در محور عبادی- صدر حضور داشتند! با این حال انتشار تصاویر نشست دفتر عامری و حضور خمیس الخنجر در کنار چهره‌هایی نظیر نوری مالکی، فالح الفیاض، حنان الفتلاوی و... به اهمیت و اعتبار آن اضافه کرد. سرانجام با قرائت پایانی این نشست از سوی نوری مالکی، همه نگاه‌ها متوجه کردها و تصمیم نهایی آنان برای تعیین سرنوشت عراق طی 4سال آینده شد.


حواشی نخستین جلسه پارلمان جدید
حاشیه‌های این رخداد سیاسی مهم عراق، ساعاتی قبل از آغاز آن، در جریان دیدارهای فشرده هیأت‌های کردی با سفرای کشورهای مختلف در بغداد کلید خورد؛ دیدارهایی که نشان‌دهنده اهمیت جایگاه احزاب کردی در تعیین جریان حاکم بر پارلمان عراق است. در ادامه و با ورود شخصیت‌های برجسته و همچنین سفرای برخی کشورها به ساختمان پارلمان، نخستین جلسه این نهاد سیاسی عراق با تأخیری 4ماهه، حوالی ساعت یک بعد از ظهر به وقت بغداد آغاز شد. ابتدا فواد معصوم، رئیس‌جمهور عراق با بیان سخنانی، همزمانی برگزاری پارلمان با پیروزی عراق علیه تروریسم را دستاوردی تاریخی عنوان کرده و از همه نمایندگان خواست تا منافع ملی را بر سیاست‌های شخصی و حزبی خود ترجیح دهند. بعد از او، حیدر عبادی، سخنرانی خود را با توصیف وضعیت نا‌مطلوب عراق در زمان انتخاب خود به‌عنوان نخست‌وزیر آغاز کرده و ضمن تأکید بر دستاوردهای سیاسی، اقتصادی و نظامی دولتش طی 4سال گذشته گفت: هیچ جایگاهی برای وجود سلاح خارج از چارچوب دولت عراق وجود ندارد. سخنی که از سوی بسیاری از تحلیلگران به مثابه کنایه‌ای به نظامیان حشد شعبی در نخستین دقایق آغاز به‌کار پارلمان جدید ارزیابی شد.

در ادامه، ریاست جلسه به محمدعلی زینی، به‌عنوان مسن‌ترین نماینده پارلمان سپرده شد تا بعد از انجام مراسم قانونی ازجمله قسم نمایندگان، زمینه برای تعیین فراکسیون اکثریت، انتخاب رئیس پارلمان و همچنین توافق بر سر نخست‌وزیر جدید فراهم شود. به این ترتیب، ابتدا محور عبادی-صدر و در ادامه محور مالکی-عامری به‌طور جداگانه لیست‌های خود را به‌عنوان فراکسیون اکثریت تقدیم هیأت رئیسه کردند. اما در این هنگام، به تدریج برخی نمایندگان، ازجمله 2حزب کردی، 3حزب اهل سنت و همچنین ائتلاف‌های فتح و دولت قانون از جلسه پارلمان خارج شدند و به این ترتیب رئیس جلسه یک ساعت تنفس اعلام کرد. شبکه العربیه علت خروج اولیه احزاب کردی را عدم‌توافق داخلی میان کردها بر سر اتخاذ تصمیم نهایی به‌منظور پیوستن به یکی از دو فراکسیون اعلام کرد.


گره اصلی کجاست؟
علاوه بر ابهام در تصمیم کردها، اصلی‌ترین مسئله که کار تعیین اکثریت را به تأخیر انداخته، اختلاف بر سر مکانیسم تشکیل آن است؛ اختلافی که براساس آن، هر دو اردوگاه به‌طور همزمان اعلام اکثریت کرده‌اند. درحالی‌که اردوگاه عبادی-صدر، امضا و موافقت روسای ائتلاف‌ها برای تشکیل این فراکسیون را کافی می‌داند، اردوگاه عامری-مالکی بر امضا و موافقت تک تک نمایندگان تأکید دارد. این اختلاف در تفسیر قانون، منجر به اعلام همزمان دو لیست اکثریت شده است. شاید برای فهم این اختلاف، بررسی نمونه ائتلاف نصر راهگشا باشد.

همانطور که گفته شد، در ساعات بامدادی روز گذشته، اردوگاه صدر-عبادی اعلام کرد به علت توافق چندین ائتلاف ازجمله نصر، به اکثریت دست‌یافته و به این ترتیب، امضای شخص حیدر عبادی را به ‌معنای موافقت تمامی 43نماینده ائتلاف نصر محاسبه کرده است.

این در حالی است که طرف مقابل مدعی است تعدادی از نمایندگان این ائتلاف به محوریت فالح الفیاض خواهان حضور در اکثریت مذکور نبوده و به اردوگاه مالکی-عامری پیوسته‌اند، نمایندگانی که براساس گزارش‌های اولیه تعداد آنها 21نفر تخمین زده می‌شود. پیش از این در پارلمان‌های 2006و 2010 امضای روسای ائتلاف‌ها برای این مسئله کفایت می‌کرد اما در سال 2014 کار به امضای تک تک نمایندگان رسید. حالا باید منتظر ماند و دید امسال و در سایه رقابت بی‌سابقه دو اردوگاه شیعی، پارلمان این کشور چه تصمیمی اتخاذ خواهد کرد؟