شمال از شمال‌غربی

عیسی محمدی
مهاجرت قدمتی به اندازه خلقت انسان دارد. انسان از ابتدا که خلق شد، نیازهایی اولیه داشت. هر جایی که این نیازهای اولیه او را به خوبی تأمین می‌کرد، تبدیل به مقصد مهاجرت او هم می‌شد.  بعدتر این مهاجرت، شکل‌ها و جریانات دیگری هم پیدا کرد. هر جایی که آب بود و آبادانی، می‌شد مقصد مهاجرت. بعدتر که تمدن‌ها شکل گرفتند، هر جایی که شهرها و جاده‌ها و... بودند، مقصد مهاجرت شده‌اند. هم‌اکنون هم که هر جایی که امنیت اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی و... باشد، می‌شود مقصد مهاجرت انسان‌ها. البته گاهی نیز مهاجرت به‌دلیل فرار از شرایط موجود اتفاق می‌افتد. طی 3-2دهه اخیر، جغرافیای مهاجرت ایرانیان تغییرات خاصی داشته است. روزگاری ژاپن، اروپا، آمریکا و کانادا و استرالیا و.... بعدتر دبی و مالزی و.... و حالا پای کشورهای دیگری هم به میان آمده و ترکیه، یکی از این مقصدهای جدید است.

دهه 90؛ دهه مهاجرت به ترکیه

مهاجرت ایرانیان به ترکیه از ابتدای دهه 90 شروع شد؛ البته شتاب آن از سال 91 بیشتر و بیشتر شد. تا قبل از آن، ترکیه را بیشتر به‌عنوان یک مقصد توریستی می‌شناختیم و کمتر کسی به این همسایه شمال غربی، نگاه مهاجرتی دائم داشت. اما رفت‌وآمد راحت و تحریم‌هایی که شدید و شدیدتر می‌شد و همچنین نگاه نه چندان مثبتی که به پاسپورت ایرانی در نقاط مختلف دنیا می‌شد، باعث شد تا ترکیه تبدیل به یک گزینه مناسب شود.

شیفت از دبی به ترکیه

بزرگ‌ترین دلیل تغییر مهاجرت ایرانیان به ترکیه را تحریم‌ها می‌دانند. وقتی که تحریم‌های جدید علیه ایران شکل گرفت و تشدید شد، دبی به‌عنوان منطقه‌ای که بخشی از موفقیت‌های خودش را ناشی از سرمایه‌ها و سرمایه‌گذاران ایرانی می‌دانست، نسبت به ایرانیان سختگیرتر شد. از سوی دیگر، عضویت امارات متحده عربی در ائتلاف عربی و حمله این ائتلاف به یمن و نیز اختلافاتی که این ائتلاف با ایران دارد، باعث شد تا این کشور و منطقه دبی، دیگر جایی امن برای ایرانیان تلقی نشود. البته در کنار ماجرای تحریم‌ها، باید موضوع آسیب‌دیدن دبی در بحران اقتصاد جهانی چند سال پیش را هم مدنظر قرار داد. زیان‌های تجاری دبی باعث شد که تجار ایرانی، به فکر راه چاره دیگری باشند؛ خاصه اینکه اماراتی‌ها نیز قوانین سخت و دست‌و‌پا‌گیری را برای ایرانیان تاجر تنظیم کرده بودند.

این مقصد سهل‌الوصول

ترکیه طی سال‌های اخیر، توسعه اقتصادی قابل‌توجهی داشته. البته بحران اقتصادی سال 2001 این کشور، چیزی نمانده بود که ترک‌ها را زمین بزند اما به خوبی و خوشی توانستند از این بحران عبور کنند. این کشور در کل، تمرکز خودش را روی جذب سرمایه‌گذاری و نیز توریست‌های خارجی گذاشته است. به همین دلیل سعی کرده قوانین ورود غیرترک‌ها را سهل‌تر کند.  نزدیکی این کشور به ایران و مرزهای زمینی، باعث شده تا ایرانیان بتوانند با کمترین هزینه، خودشان را به این کشور برسانند و البته باز هم به این سیاهه، باید این نکته را هم اضافه کنید که ایرانیان، ممکن است که نگاه گذرگاهی به ترکیه داشته باشند. به این ترتیب که به این کشور تقاضای پناهندگی می‌کنند یا در این کشور به‌طور موقت ساکن می‌شوند تا بتوانند از طریق خدمات سفارتخانه‌های کشورهای دیگر، راهی کشورهای نهایی بشوند.

ایرانی‌ها؛ سومین گروه بزرگ خارجی‌های ترکیه

طبق آمارهای اعلام‌شده، نزدیک 650هزار خارجی در کشور ترکیه زندگی می‌کنند؛ به این شرح که 199260نفر در استانبول، 55064نفر در آنکارا، 54755نفر در آنتالیا، 28897نفر در بورسا، 24597نفر در ازمیر، 16554نفر در موغلا، 15584نفر در قاضی‌آنتپ، 13813نفر در قونیه، 11744نفر در مرسین و 11514نفردر ساکاریا. از این میان 69873نفر آلمانی، 36543نفر از جمهوری آذربایجان، 27799نفر ایرانی، 25343نفر روس، 19784نفر گرجستانی و... هستند که بیشترین بافت جمعیتی خارجی‌های مقیم ترکیه را تشکیل می‌دهند. البته این آمارها، متعلق به کسانی است که به‌صورت رسمی اقدام کرده و در این کشور اقامت دارند و شامل پناهندگان نمی‌شود. ایرانیان بیشتر در استانبول، آنتالیا و ازمیر ساکن‌اند. نزدیکی زبانی ترکیه به ساکنان غرب و شمال غرب ایران، وجوهات فرهنگی و دینی مشترک و... باعث شده تا سیر مهاجرت هنوز هم به این کشور وجود داشته باشد؛ هرچند مشخص نیست بحران ارزی جدید این کشور، وضعیت را چگونه تغییر بدهد.