مقایسه
رفتارهای دولت فعلی و قبلی در برابر تحریم چگونه بود؟
دو رئیس‌جمهور،دو تحریم
گفت و گو با حسین مرعشی درباره تحریم و تصمیم گیری های دولت
لیلا شریف
«آنقدر قطعنامه بدهند تا قطعنامه‌دانشان پاره شود.»، «اصلا معنی ندارد که نفت ایران صادر نشود و نفت منطقه صادر شود.»؛ این جملات واکنش دو‌رئیس‌جمهور در دو دوره مختلف نسبت به تحریم‌ها را نشان می‌دهد؛ اولی احمدی‌نژاد در سال 87 و دومی نمایانگر اظهارات حسن روحانی است. روزگاری احمدی‌نژاد در برابر تحریم‌ها، مسیر واکنش‌های تند و تیز را برگزید و حالا به‌دلیل سیاست‌های ترامپ، روحانی هم وقتی مسیر مذاکره را بسته دید، تهدید کلامی ترامپ را در دستور کار قرار داد؛ هرچند مواجهه عملی روسای جمهور و دولت‌هایشان با تحریم‌ها تفاوت‌های قابل توجهی دارد. اینکه این دو رئیس‌جمهور در 2برهه زمانی چگونه تصمیم گرفتند و تیم خود را در مواجهه با تحریم در جای درست قرار دادند، سؤالی است که در گفت‌وگو با حسین مرعشی از چهره‌‌های سیاسی مطرح کرده‌ایم.
آقای مرعشی! با توجه به شرایطی که تحریم در کشور ایجاد کرده است، نظر شما نسبت به برنامه‌‌های سیاسی و اقتصادی دولت برای مواجهه با تحریم‌ها چیست؟
مهمترین مشکلی که آقای روحانی در رابطه با تحریم‌ها با آن مواجه هستند، این است که این تحریمهای جدید، ساختارهای فکری و سیاسی آقای روحانی و مجموعه حامیان ایشان ازجمله اصلاح‌طلبان را به چالش کشیده است.
ما یک فرض داشتیم که با تعامل با دنیا می‌توانیم کارهایمان را پیش ببریم و کشور را از فشارهای تحریمی نجات دهیم. در این کار موفق بودیم و بیش از نیمی از وقت دولت اول آقای روحانی صرف گفت‌وگو با دنیا شد که سند معتبر و سازنده‌ای به‌دست آمد. برجام نشانه همکاری خوب ایران با جامعه جهانی بود و به تأیید شورای امنیت هم رسید.
کشوری که تصور می‌شد، متمدن است و مسئولانه با مسائل جهان برخورد می‌کند دچار پدیده‌ای شد که این پدیده مسئله جدیدی است. به هر حال رئیس‌جمهوری در آمریکا روی کار آمده است که نظم جدیدی را در جهان پی‌ریزی کرد و آمریکا را به دورانی برگرداند که آمریکایی‌ها حاضر نیستند با کشورهای دیگر در عرصه بین‌المللی مشارکت داشته باشند. باید بدانیم دوره نوینی در آمریکا آغاز شده و برخلاف اظهارنظر بسیاری از سیاسیون که تنها می‌گویند ترامپ دیوانه است، باید بگویم که ترامپ نماینده یک دوره جدیدی از تاریخ آمریکاست.
منظورتان چیست؟ یعنی آقای روحانی برای این فضای جدید ساخته نشده‌اند؟
مهمترین مشکل آقای روحانی این است که ایشان با چالشی روبه‌رو شده است که این چالش به هیچ وجه با ساختارهای فکری و برنامه‌‌های ایشان هماهنگی ندارد. در اوج موفقیت عبور از تحریم‌ها به‌وسیله مذاکره و گفت‌وگو، ما وارد یک دوران تحریمی جدیدی شدیم که اتفاقا با سیستم‌های هوشمند و اراده نیرومند کینه‌توزان یک تیم خشن در آمریکا پشتیبانی می‌شود. این مهمترین مسئله است و باید با این پیش‌فرض این موضوع را تحلیل کنیم.
در این روند، شرایط داخلی چقدر بر شیوه عمل آقای روحانی اثر گذاشته است؟
در مورد شرایط داخلی باید بگویم که این تغییرات سیاست آمریکا در شرایطی رخ داد که ما در فضای داخلی هم بیشترین شکاف را شاهد هستیم. این هم در واقع به پیچیدگی‌های کار آقای روحانی اضافه کرده است. آقای روحانی ساختارش، ساختار مذاکره‌ای است. ساختاری فکری ایشان اینگونه نیست که اگر مذاکره را حذف کنیم، بخواهد کار مهمی انجام دهد.
ما رئیس‌جمهوری را برای مذاکره با دنیا انتخاب کردیم که برای این کار، خیلی مناسب بود و به توافق رسیدیم. الان شرایط کاملا تغییر کرده است و حتی برای خود من این جای سؤال دارد که وقتی شرایط کامل تغییر می‌کند، تیمی که برای مذاکره چیده شده بود، آیا می‌تواند برای شرایط جدید هم مفید باشد؟ اینکه ما فکر کنیم همه تیم‌ها برای هر شرایطی خوب هستند این یک ساده انگاری است. من الان متحیر هستم و نمی‌دانم باید چه کار کرد.
در کنار تحلیل رفتار آقای روحانی، رفتارهای احمدی‌نژاد را در زمان خودشان در مواجهه با تحریم چطور بررسی می‌کنید؟
آقای احمدی‌نژاد در مقاطع مختلف رفتارهای متفاوتی داشت، در مقطعی تلاش کرد تا انقلابی‌تر از بقیه ظاهر شود و با گفتن جملاتی مانند اینکه تحریم‌ها چیزی نیست و به درد نمی‌خورد و آنقدر قطعنامه دهید تا قطعنامه‌دانتان پاره شود، نسبت به تحریم واکنش نشان می‌داد و با این ادبیات حرکت می‌کرد. هر چند احمدی‌نژاد در یک مقطع به سمت عقب‌نشینی و مصالحه رفت اما دنیا آن را قبول نمی‌کرد و حاضر نبود مذاکره کند.
حرف از نوع بیان احمدی‌نژاد شد، این مدت آقای روحانی وقتی در مورد بستن تنگه هرمز در مقابله با تحریم‌ها صحبت کردند، برخی این شیوه بیان را شبه‌احمدی‌نژاد دانستند، نگاه شما به این موضع‌گیری کلامی چیست؟
من معتقدم که اگر قرار باشد ما نتوانیم نفت صادر کنیم این نباید بدون هزینه برای سایر کشورها باشد و به هر حال این موضع‌گیری عاقلانه‌‌ای بود. نمی‌شود که آنها بگویند نفت ایران باید صفر شود و ما هم بگوییم کار خوبی کردید، باید روحانی اینگونه واکنش نشان می‌داد.
تفاوت این دو تحریم موجب شد تا رفتار این دو رئیس‌جمهور متفاوت باشد؟
بله. ما آن دفعه با تحریمهای الزام‌آور سازمان ملل مواجه بودیم. الان آمریکا با قلدری تلاش می‌کند که تحریم‌هایی را اعمال کند. باید بگویم که اگر بتوانیم درست تصمیم بگیریم شرایط‌مان در دنیا خیلی بهتر است. ما به لحاظ سیاسی شرایط خوبی داریم و شخصا فکر می‌کنم اگر بتوانیم مسائل‌مان را در داخل حل و فصل کنیم، مشکلی نخواهیم داشت.
