منابع طبیعی
این بار، هم جنگل‌ها سوختند، هم حامیان جنگل
آتش در دل مریوان
الهام مصدقی راد /خبر‌نگار
شنبه مریوان تلخ بود؛ سیاه، پر از دود و آه و آتش. صبح، آتش به جان جنگل افتاد و شب، داغ بر جان مریوانی‌ها گذاشت. شعله‌های آتش نخستین‌بار نیست که جنگل‌ها را به کام مرگ می‌کشاند.جنگل‌های مریوان دو روز قبل گرفتار آتش شدند و این آتش‌سوزی همچنان ادامه دارد. اما این نخستین‌مرتبه در سه دهه اخیر است که کسی جانش را بر سر مهار آتش جنگل می‌گذارد. نیروهای مردمی و فعالان محیط‌زیست ساکن در محدوده اراضی جنگلی این بار، هم بخشی از درختان کهن همسایگی‌شان را از دست دادند و هم 4نیروی فعال و داوطلب و عاشق طبیعت و محیط‌زیست را.
نزدیک به 99درصد آتش‌سوزی جنگل‌ها، عامل انسانی دارد که یا به‌صورت سهوی موجب بروز این اتفاق می‌شوند مثلا آتشی روشن می‌کنند و نمی‌توانند مهارش کنند و یا به عمد و برای تصرف زمین و تغییر کاربری، که این اتفاق بیشتر در مجاورت زمین‌های شخصی رخ می‌دهد تا سودجویان، بر وسعت زمینشان بیفزایند. این را سرهنگ قاسم سبزعلی فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور می‌گوید. او درباره آتش‌سوزی در جنگل‌های مریوان به همشهری گفت که هنوز علت اصلی آتش‌سوزی مشخص نیست اما احتمالا عامل انسانی دلیل بروز آن بوده است. او البته با توجه به موقعیت محدوده آتش گرفته، عمدی‌بودن را رد کرده و معتقد است به احتمال زیاد، علت، سهوی است.
نیروهای محلی و فعالان محیط‌زیست که در مجاورت اراضی جنگلی ساکنند، نخستین افرادی هستند که برای مهار آتش‌سوزی جنگل‌ها وارد عمل می‌شوند. این بار هم همین نیروهای محلی به کمک جنگل شتافتند. سبز علی می‌گوید: حدود 120هزار همیار طبیعت داریم که خودجوش در تمام حریق‌های ما در سطح کشور مشارکت دلسوزانه دارند و در کنار نیروهای دولتی برای مهار آتش کمک کرده و با منابع طبیعی و محیط‌زیست همکاری می‌کنند. او با اشاره به اینکه دو نفر از جان‌باختگان حادثه آتش‌سوزی جنگل مریوان نیروهای قراردادی بودند که برای گشتزنی، دیده‌بانی و کنترل حریق با سازمان جنگل‌ها همکاری می‌کرده‌اند و دونفر دیگر هم از همیاران طبیعت بودند، تأکید می‌کند که این افراد آموزش‌های لازم را دیده و تجهیزات اولیه مورد نیاز هم در اختیارشان قرار داده شده بود. «این افراد به درخواست ما وارد عمل می‌شوند، نزدیک‌ترین افراد به نقطه آتش‌سوزی هستند و ما تا آنجا که می‌توانیم تجهیزات اطفای حریق را در اختیارشان قرار می‌دهیم.» اما با وجود این، آتش جنگل، این 4فعال محیط‌زیست و عاشق طبیعت را به کام مرگ کشید. فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها می‌گوید: «حریق، مسئله‌ای پیش‌بینی نشده است؛ ممکن است باد به‌صورت ناگهانی تغییر جهت دهد. اینها قابل پیش‌بینی نیست که بگوییم حریق به آن جهت خواهد رفت و نیروی ما به آن سمت نرود. در کشور ما نیز تاکنون نیروهای بسیاری در مهار آتش‌سوزی دچار سوختگی شده‌اند اما این اتفاق نادر و در دو، سه دهه اخیر بی‌سابقه بوده است که کسی در این راه جانش را از دست بدهد. این 4نفر نیز در حال فرار از مهلکه بودند که جانشان را از دست دادند.»
او همچنین تیراندازی به جان‌باختگان این حادثه را رد کرده و می‌گوید: «شنبه شب پزشک قانونی اعلام کرد که این افراد به‌دلیل سوختگی جانشان را از دست داده‌اند و مواردی همچون تیرخوردگی و انفجار صحت ندارد.»
حمایت از نیروهای داوطلب؛ در انتظار ورود مجلس
فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل‌ها می‌گوید: هدفگذاری ما در بحث جنگل‌ها، افزایش مشارکت مردمی است. در دیگر کشورهای دنیا نیز به این موضوع توجه بسیاری می‌شود و جوامع بین‌المللی نیز با همین نگاه پیش می‌روند. «آموزش تشکل‌های محلی و مردم نهاد، مورد تأکید جوامع بین‌المللی است. نیروهای ما با تمام توان وقت گذاشته و از جانشان مایه می‌گذارند که این کار بدون همراهی مردم امکان ندارد و ما نیز هم‌اکنون اطلاعات لازم در زمینه اطفای حریق را به کمک استادان خارجی آموزش می‌دهیم. ما برای فرهنگسازی در زمینه حفاظت از جنگل‌ها نیازمند آموزش هستیم.»
اما با وجود این، تمامی این اقدامات نیازمند حمایت ویژه از سوی دولت و نهاد قانونگذاری است تا حفاظت از محیط‌زیست در برابر مخاطرات پر‌هزینه‌اش به خوبی صورت پذیرد، آن هم در اقلیم خشک و نیمه‌خشک ایران. سبزعلی ضمن تأکید بر اصلاح زیرساخت‌ها و داشتن نگاه ویژه به محیط‌زیست و منابع طبیعی با طرح این پرسش که تا چه زمانی باید جان عزیزان ما در حفظ منابع طبیعی فدا شود، از چشم انتظاری ورود مجلس به این حوزه خبر داده و می‌گوید: «بیشتر از یک‌سال قبل، لایحه حفاظت از جنگل‌ها و محیط‌بان‌ها تقدیم مجلس شد. درصورت تصویب این لایحه، هرگونه خسارت وارده به افراد داوطلب مشمول پرداخت بیمه خواهد شد و داوطلبان جان‌باخته در زمره شهدا محسوب می‌شوند.»
اطفای 4هزار حریق توسط جان‌باختگان
علاوه بر محمد پژوهی و رحمت حکیمی‌نیا (2نیروی قراردادی)، شریف باجور و امید حسین‌زاده(کهنه پوشی) از جان‌باختگان حادثه آتش‌سوزی جنگل هستند که هر دو از فعالان محیط‌زیست و عضو انجمن سبزچیا بوده‌اند. انجمن سبزچیا سابقه 20ساله داشته و با 4هزار عضو، پرجمعیت‌ترین انجمن محیط‌زیستی کشور است که تاکنون به‌دلیل فعالیت‌ها و اقدامات گسترده‌ای که انجام داده جوایزی را هم از آن خود کرده است. این انجمن در سال 94به‌دلیل اقدامات انجام داده برای حفظ تالاب زریوار، قهرمان تالاب شناخته شده و سال 93نیز به‌دلیل اطفای حریق در جنگل‌های زاگرس جایزه ملی محیط‌زیست را به خود اختصاص داد. کاوه کردستانی از اعضای هیأت‌مدیره این انجمن در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: باجور و حسین‌زاده افراد کم تجربه‌ای نبوده و سابقه اطفای حدودا 4هزار مورد آتش‌سوزی را داشته‌اند، اما آتش‌سوزی شنبه جنگل مریوان گسترده و حجم دود آن نیز بسیار وسیع بود.
کردستان هم هنوز آلوده به مین است، هر‌ماه حادثه‌ای در این مورد رخ می‌دهد. بچه‌ها از وجود مین در جنگل خبر ندارند و متأسفانه روی مین رفته و مجروح می‌شوند و داخل آتش می‌مانند. دونفر دیگر نیز به‌دلیل دود بسیار، دچار خفگی شده و در آتش می‌سوزند. او می‌گوید: ستاد بحران کشور و شبکه خبر نیز شنبه‌شب، خبر انفجار مین را عامل کشته‌شدن این دو نفر اعلام کردند. به گفته کردستانی، باجور 38ساله به جز فعالیت در حوزه محیط‌زیست، چند حرکت نمادین در این حوزه مانند رکاب‌زدن از مریوان تا تهران، رکاب‌زدن از مریوان تا فریدونکنار برای حفاظت از پرندگان مهاجر و پیاده‌روی در دفاع از حیوانات از مریوان تا سر پل ذهاب را در پیشینه کاری خود داشت. علاوه براین، این فعال محیط‌زیست، جزو کمک‌کنندگان به مردم زلزله‌زده ازگله نیز بود و تا 4ماه پس از وقوع زلزله، کمک‌های مردمی اهالی مریوان را به‌دست زلزله‌زدگان می‌رساند.
