رسالتی‌هاهنوز بلاتکلیف‌اند

پرنیان سلطانی| خبرنگار:

منطقه 19

بافت شهرک مانند همه شهرک‌ها و محله‌های دیگر است. خیابان‌های پهن، ساختمان‌های بلندمرتبه و نوساز و امکانات شهری از جمله سرای محله، مراکز خرید و... نشان می‌دهد اینجا یکی از محله‌های 376گانه پایتخت است. اما چند سالی است که فرمانداری تهران اصرار دارد اینجا روستایی از توابع بخشداری شهر آفتاب است! هرچه چشم می‌گردانیم هیچ اثری از زمین کشاورزی، تراکتور، گله گاو و گوسفند و افرادی که با  بیل و خیش راهی زمین‌هایشان شوند پیدا نمی‌کنیم. یا تصور ما از روستا غلط است و باید تصورمان را با آخرین متدهای شهری و شهرسازی به‌روز کنیم و یا اصرار فرمانداری تهران اشتباه است و اینجا روستا نیست. این اختلاف هرچه هست باعث شده نزدیک به 15 هزار شهروند ساکن در شهرک «رسالت» سال‌ها در بلاتکلیفی شهر و روستا روزگار بگذرانند با اینکه در اسفندماه سال گذشته گزارشی از وضعیت این شهرک تهیه کرده بودیم، اما به دلیل درخواست‌های مکرر اهالی دوباره راهی جنوب پایتخت شدیم تا گزارشی از آخرین وضعیت شهرک رسالت تهیه کنیم؛ گزارشی که اکنون پیش روی شماست.


داستان شکل‌گیری شهرک رسالت به سال 1355 برمی‌گردد؛ زمانی که تعاونی مسکن شرکت نفت بعد از ساخت خانه‌های سازمانی در محله شهران، این بار دست روی محدوده جنوبی پایتخت گذاشت و تصمیم گرفت با خرید 3 هزار قطعه زمین محدوده عبدل‌آباد، شهرک دیگری برای کارکنان شرکت نفت بسازد. همه‌چیز طبق روال پیش می‌رفت تا اینکه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با توافقی که بین بنیاد مستضعفان و تعاونی مسکن شرکت نفت انجام گرفت، خانه‌های ساخته شده در شهرک به شهروندان عادی واگذار شد. حالا در سند مالکیت خانه‌ها ذکر شده که این محدوده در بخش 12 تهران قرار دارد و روی قبوض تأسیسات اهالی و کاسبان این شهرک، نام اداره آب، برق، گاز و مخابرات تهران درج شده است. اما با این حال فرمانداری تهران از سال 1384 به این شهرک کد روستا داده و آن را جزوی از بخشداری شهر آفتاب قرار داده است. 


روستا یا محله؟ مسئله این است 

«چرا روستای رسالت؟!‌» برای یافتن پاسخ این سؤال سراغی از «پوریا گل‌محمدی» یکی از قدیمی‌های این محله می‌گیریم؛ او که دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی است و تا قبل از اجرای حکم روستا بودن شهرک رسالت، عضو شورایاری این محله بوده، با اشاره به قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب سال 1362 وزارت کشور می‌گوید: «براساس این قانون، روستا 4مشخصه دارد که ما هیچ‌کدام را نداریم! نخست اینکه جمعیت روستا باید کمتر از 10 هزار نفر باشد. در حالی که در سرشماری سال 1385، مرکز ملی آمار ایران جمعیت شهرک ما را 10 هزار و 175 نفر عنوان کرده است. مشخصه دوم روستا در قانون وزارت کشور، بافت روستا است. در حالی‌که شهرک ما از ابتدا مطابق با قوانین شهرسازی و توسعه شهری ساخته شده و حالا خیابان‌های عریض و ساختمان‌های بلند، دقیقاً زندگی شهری اهالی این شهرک را نشان می‌دهد. مشخصه سوم عرف روستا بودن است. به‌عنوان مثال محله‌های ونک و پونک از قدیم و در گویش مردم به ده‌ونک و ده‌پونک معروف بوده‌اند. و آخرین ویژگی وضع معیشت مردم است. در این قانون ذکر شده که شغل اکثریت ساکنان روستا کشاورزی، دامداری و... است. در حالی که ما در شهرک اصلاً زمین کشاورزی و دامداری نداریم که بخواهیم کشاورز و دامدار داشته باشیم!.»


هیاهوی بسیار برای ایجاد بخش آفتاب 

وقتی قانون مصوب وزارت کشور و همه شواهد و قرائن اثبات می‌کنند که شهرک رسالت محله‌ای از محله‌های تهران است، چرا فرمانداری تهران اصرار دارد اینجا روستاست؟ این‌طور که قدیمی‌های شهرک رسالت می‌گویند زمانی که فرمانداری تهران قصد ایجاد بخش آفتاب را داشت، به تمام روستاهای جنوب پایتخت کد روستایی داد. اما جمعیت تمام این روستاها 3، 4 هزار نفر بیشتر نبود و این تعداد برای ایجاد بخش آفتاب کفایت نمی‌کرد. به همین دلیل شهرک رسالت را هم جزو روستاهای جنوب شهر به حساب آوردند تا با اضافه شدن 10 هزار نفر جمعیت این شهرک به مجموع جمعیت روستاهای دیگر، امکان ایجاد بخش آفتاب به وجود بیاید. اما مسئولان فعلی بخش آفتاب و فرمانداری تهران در این زمینه صحبت خاصی ندارند و می‌گویند چون این اتفاق در دوره‌های پیشین مدیریتی رخ داده، در نتیجه حالا ما هم آن را با عنوان روستا می‌شناسیم و می‌گوییم این شهرک جزو بخش شهر آفتاب است! 


موج بلاتکلیفی میان اهالی شهرک

حالا که به نظر می‌رسد هیچ عزم راسخی از سوی فرمانداری تهران برای بررسی این پدیده عجیب و غریب وجود ندارد، باید به سراغ مردم این شهرک رفت و از آنها پرسید چرا نمی‌خواهند روستا باشند؟ چرا به آب و آتش می‌زنند و حتی به دیوان عدالت اداری هم شکایت کرده‌اند که نام روستا را از ابتدای شهرک‌شان بردارند و کماکان یکی از محله‌های تهران باقی بمانند؟  «پوریا گل‌محمدی» پژوهشگر و فعال اجتماعی شهرک رسالت در این‌باره می‌گوید: « مشکلات روستا شدن شهرک رسالت به مرور گریبان ساکنان این شهرک را خواهد گرفت. براساس تعاریف روستا، خانه‌های روستا نهایتاً دو طبقه هستند. بنابراین احتمالاً دیگر به ساکنان شهرک مجوز ساخت خانه‌های بالاتر از دو طبقه داده نمی‌شود و ناگفته پیداست که در طولانی‌مدت قیمت خانه‌های مردم با افت بسیاری مواجه می‌شود.» «علی خدایاری» یکی از بنگاه‌داران قدیمی شهرک رسالت که از زمان ساخت شهرک به این محله آمده، درباره تحول بزرگ محدوده محل سکونتش می‌گوید: «می‌گویند اینجا روستاست، اما خبری از امکانات و خدمات روستایی نیست. اگر روستاییم که باید به ما یارانه نان، آب و برق بدهند. این خدمات را که نمی‌دهند، هیچ، تازه مالیات، عوارض و پول آب و برق‌مان هم با تعرفه پایتخت حساب شود!‌» کمی آنطرف‌تر «امیر جدیدالاسلام» یکی از کاسبان شهرک رسالت که از سال 1358 به این محله آمده و مغازه تعمیرات تلویزیون دارد، در این‌باره می‌گوید: «37 سال است جواز کسبم را از منطقه19 تهران گرفته‌ام. حالا به یکباره می‌گویند شما دیگر محله نیستید، روستایید! مثل روز برایمان روشن است که به‌زودی امکانات موجود محله را هم از ما خواهند گرفت.. شهرک، دبیرستان پسرانه ندارد و از گذشته پسرهایمان برای ادامه تحصیل راهی یاخچی‌آباد و خانی‌آباد می‌شدند. اما به تازگی مدارس این مناطق بچه‌های ما را ثبت‌نام نمی‌کنند و می‌گویند باید به روستای خودتان بروید!‌»


فراموش‌شدگان

بلاتکلیفی اصلی‌ترین کلیدواژه‌ای است که می‌توان با آن حال شهروندان ساکن در شهرک رسالت را توصیف کرد. علاوه بر صدور جواز ساخت‌وساز شهرک رسالت توسط بخشداری آفتاب و ارائه خدمات شهری توسط شهرداری منطقه 19، تأمین برق این شهرک با منطقه برق شهرری است، آموزش و پرورش‌شان به منطقه 19 برمی‌گردد، دادگاهشان در شهر آفتاب تشکیل می‌شود و کلانتری‌شان در محدوده بهشت زهرا(س) قرار دارد! به این کلاف سردرگم، نبود عزمی جدی از سوی مسئولان شهری برای پیگیری اوضاع 15 هزار شهروند ساکن در شهرک رسالت را هم اضافه کنید تا دستتان بیاید این روزها اهالی این شهرک چه اوضاعی دارند. در این میان چشم امید اهالی شهرک رسالت به شورای اسلامی شهر تهران است. پیگیری‌های ما از اعضای کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران نشان می‌دهد اعضای شورای‌شهر هم عملاً شناختی روی موضوع شهرک رسالت ندارند. البته که این موضوع خیلی هم دور از ذهن نیست؛ چراکه روستا شدن شهرک رسالت در سال 84 به تصویب رسیده و پرونده آن در شهر تهران مدت‌هاست که بسته شده است. اما درخواست اهالی این شهرک از اعضای شورای اسلامی شهر تهران و نمایندگان مجلس این است که یک روز برای بازدید از شهرک رسالت راهی منطقه 19 شوند تا بلکه با مشاهدات خودشان به این باور برسند که اینجا روستا نیست و برای لغو این مصوبه‌کاری انجام دهند. 


اهالی شهرک رسالت، شهروندان منطقه هستند

در حال حاضر تنها نهادی که هنوز هم کنار اهالی شهرک رسالت ایستاده و با اینکه دیگر متولی رسیدگی به این شهرک نیست، باز هم خدمات شهری این محدوده را برعهده دارد، شهرداری منطقه 19 است. «ابوالفضل مهاجر» شهردار ناحیه 5 شهرداری منطقه 19 در این‌باره می‌گوید: «روستا بودن شهرک رسالت مصوب دولت است و دقیقاً به همین دلیل باید مورد پذیرش همه نهادها و سازمان‌ها قرار گیرد. ما هم از این قاعده مستثنا نیستیم. با اجرای طرح روستای رسالت، عملاً صدور جواز ساخت‌وساز شهرک از دست شهرداری منطقه خارج شده و در اختیار بخشداری شهر آفتاب قرار گرفته است. اما بنا به دستور شهردار منطقه از آنجا که ساکنان این شهرک از دیرباز شهروندان منطقه 19 بوده و هنوز هم آنها را جزو شهروندان این منطقه می‌دانیم، مانند گذشته در حال ارائه خدمات شهری به ساکنان این شهرک هستیم.» اگرچه ارائه خدمات شهری منظم در شرایط فعلی برای ساکنان شهرک رسالت کار بسیار ارزشمندی است، اما نباید فراموش کنیم دغدغه این روزهای شهروندان این شهرک چیزی بیش از اینها است. بدون شک بررسی دوباره موضوع روستا شدن شهرک رسالت که به‌زعم اهالی، جامعه‌شناسان و حتی قانون مصوب وزارت کشور به اشتباه صورت گرفته، حق مسلم 15 هزار شهروند ساکن در این شهرک 42 ساله است.