قنات پامنار

دهه 30 تأسیسات لوله‌کشی آب در تهران اجرا شد. تا قبل از آن 48 قنات وقفی و خصوصی، آب آشامیدنی تهران را تأمین می‌کردند. استفاده از آب قنات در طرح لوله‌کشی هم به طرق مختلف مقدور بود. در مظهر قنات باید تلمبه‌خانه‌ای ساخته می‌شد و آب آن را به تصفیه‌خانه منتقل می‌کردند یا با ساخت یک تونل عمیق و طولانی، آب قنات‌ها را جمع‌آوری می‌کردند و به وسیله یک تلمبه‌خانه بزرگ به تصفیه‌خانه می‌رساندند. این نقل و انتقال آب قنات به دلیل مخارج فوق‌العاده سنگین انجام نشد. ضمن اینکه بیشتر قنات‌ها هم مالک خصوصی داشت یا وقفی بود. به جای آن استفاده از آب‌های زیرزمینی به وسیله حفر چاه‌های عمیق در دستور کار قرار گرفت. یکی از قنات‌های معروف تا قبل از لوله‌کشی آب تهران قنات پامنار بود.

 در کتاب «یادبود تأسیسات آب تهران» که سال 1334 همزمان با لوله‌کشی آب تهران منتشر شده، مسیر قنات پامنار شرح داده شده است. با خواندن این کتاب علاوه بر دنبال کردن مسیر قنات، نام کوچه‌ها و جغرافیای محل در دهه 30 را مرور می‌کنیم: «مسیر قنات پامنار از میدان تیراندازی عباس‌آباد به سمت عمارت ویتاکولا آمده و عمارت را در عمق 30متر قطع می‌کند و وارد منازل می‌شود. درست در همین محل با قطع خیابان شمیران به طرف شرق می‌رود و موازی خیابان شمیران پایین می‌آید و به‌ترتیب خیابان‌های آمل و حقوقی را قطع می‌کند. از زیر خیابان شاه رضا به عمق 20متر می‌گذرد و سپس به سمت شرق متمایل شده و خیابان هدایت را به عمق 17‌متر در قسمت غربی خیابان صفی‌علیشاه قطع می‌کند.

در ادامه مسیر، قنات از روبه‌روی خیابان صفی‌علیشاه به فاصله 10 متری از غرب خیابان به سمت جنوب سرازیر می‌شود. خیابان ابوریحان را در عمق 5متر و شاه‌آباد را در نبش خیابان صفی‌علیشاه به عمق 4متر قطع می‌کند. عمق آن در ابتدای خیابان اکباتان (منشعب از میدان بهارستان) بالغ بر 2‌متر و نیم است. سپس وارد منازل می‌شود و کوچه خواجه نوری را در نزدیکی حمام نظامیه و خیابان برق را در مقابل کوچه نویدی قطع می‌کند. مسیر قنات پامنار در ادامه به سمت شرق می‌رود و در شمال شرق نمایندگی تجاری شوروی مظهر پیدا می‌کند.»