گزارش
صحنه 290میلیاردی خاک می‌خورد
معاون سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران: در تلاشیم تا همه بخش‌های پردیس راه‌اندازی شود
فهیمه پناه‌آذر/روزنامه‌نگار
راه زیادی را باید بروی تا با کمک تابلوهای راهنمای شهری به پردیس تئاتر در شرقی‌ترین نقطه تهران برسی؛ مجموعه‌ای بزرگ با سنگ‌های سفید و دیوارهای شیشه‌ای که وقتی کلنگ ساختش به زمین زده شد، قرار بود بزرگ‌ترین مرکز حرفه‌ای تئاتر کشور باشد. قرار بود این مرکز مدرن تئاتری، جایگزین تئاتر شهر امروز چهار راه ولیعصر باشد؛ مجموعه‌ای که با گذشت 50سال از عمرش همچنان مشتاقان زیادی دارد.
تئاتر خاوران نام دیگر پردیس تئاتر تهران است؛ نخستین پردیس تئاتری که با هزاران آمال و آرزو ساخته و همزمان با سال 1392و برگزاری سی‌‌ودومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر افتتاح شد. اما این مراسم افتتاحیه آغازی بود برای تغییر مدیریت‌ها و در نهایت میزبانی چند نمایش که کارگردانانش از اجراهایشان چندان راضی نبودند. شهرام کرمی و حسین مسافرآستانه به‌عنوان مدیران این مجموعه تلاش زیادی کردند تا چراغ سالن‌ها را روشن نگه دارند، اما این اتفاق با وجود اجرای چند نمایش از سوی کارگردانان حرفه‌ای تئاتر و نیز دعوت از هنرمندان سرشناسی مانند شهاب حسینی برای اجرای اثر در این پردیس هم عملی نشد.
پردیس تئاتری با هزاران امید
وقتی ساخت این مجموعه مدرن به اتمام رسید، نوید داده شد که بزرگ‌ترین مجموعه حرفه‌ای با 6سالن و امکانات مدرن امروزی در کشور ساخته شده که نه‌تنها ظرفیت ویژه‌ای را در اختیار هنرمندان قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند به یک قطب تئاتری برای منطقه‌ای که دور از مرکز شهر و سالن‌های اجراست تبدیل شود. سالن نمایشی با هزار صندلی و حداقل امکاناتی در حد تالار وحدت، توانست ظرفیت‌های زیادی برای اجرای نمایش‌های بزرگ داشته باشد. داشتن 12اتاق ویژه گروه کارگردانی و اجرا از دیگر امکانات این مجموعه است که اتاق‌های گریم، بازیگران، کارگردان و... را شامل می‌شود. به جز سالن اصلی، 5سالن بلک‌باکس و یک سالن قاب صحنه‌ای با گنجایش 150نفر، پردیس تئاتر تهران را کامل می‌کند؛ گویا همه اینها ساخته شده برای هیچ! اما امیر عبدالحسینی، معاون هنری سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران می‌گوید: فقط نزدیک به 2سال است که پردیس تئاتر تهران در اختیار سازمان قرار گرفته، وی معتقد است: باید با ایجاد محتوای هنری متفاوت، راه‌اندازی بخش‌های مختلف پردیس و سرمایه‌گذاری حمایتی و ورود سرمایه‌گذاران خصوصی، این پردیس بزرگ را به بهره‌وری رساند.
ساخت پردیس تئاتر تهران کامل نشده
عبدالحسینی در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به وضعیت پردیس تئاتر تهران گفت: «همیشه در جلسات می‌گویم پردیس نگین درخشانی است که روی رکاب خوبی سوار نشده. عدم‌موفقیت پردیس دلایل زیادی دارد که یکی از آنها جانمایی است. از همان ابتدا هنرمندان با ساخت مجموعه‌ای در این منطقه مخالف بودند، سازمان فرهنگی و هنری هم زیاد موافق نبود که پردیس را به سبب مشکلاتی که داشت تحویل بگیرد.
ای کاش در زمان ساخت از کارشناسان متخصص تئاتری کمک می‌گرفتند.» عبدالحسینی در ادامه یکی دیگر از دلایل عدم‌موفقیت پردیس را دوره‌های ساخت و توقف پروژه عنوان کرد. وی عنوان می‌کند که این طرح از 19سال پیش کلید زده شده اما در دوره‌های مختلف به دلایل گوناگون در ساختش توقف‌هایی صورت گرفته که به مجموعه لطمه زده است. معاون هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به این نکته اشاره می‌کند که متأسفانه پردیس تئاتر تهران قبل از واگذاری به سازمان، 2بار افتتاح شد و در زمان ما نیز افتتاحیه‌ای برگزار کردیم؛ «این در حالی است که افتتاح پردیس باید زمانی برگزار می‌شد که تمام زیرساخت‌ها آماده می‌شد. درست است که ساختمان کارش به پایان رسیده اما هنوز زیرساخت‌های آن و سیستم‌هایش تکمیل نشده است. اگر این کار انجام می‌گرفت به‌طور حتم اتفاقات خوبی در پردیس می‌افتاد. هم‌اکنون بخش پایانی کار که شامل 3درصد از میلیاردها هزینه صورت‌گرفته است، باقی مانده و بسیار هم حیاتی است که این بخش انجام شود.»
مشکل از مدیریت پردیس نیست
برخی مشکل طولانی شدن عدم‌بهره‌برداری از پردیس را مدیریت عنوان می‌کنند. با این حال سعید اوحدی، رئیس سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران همچنان امیدوار است که با مطالعه روی افراد، مدیر توانایی انتخاب کند تا بهره‌برداری از این مجموعه از سر گرفته شود. اما حسین مسافرآستانه اشکال را جای دیگر می‌داند. وی که بیشترین مدیریت‌ها را در بدنه تئاتر کشور داشته به همشهری گفت: «این مجموعه با وضعیت اداری و بوروکراسی حاکم، امکان موفقیت ندارد؛ پردیس تئاتر تهران زیر‌مجموعه سازمان فرهنگی و هنری شهرداری است که نگاه مدیریت سازمان به پردیس مانند اداره یک فرهنگسراست و نه بیشتر. هر فردی که به‌عنوان مدیر وارد پردیس تئاتر تهران شود، اختیارات چندانی ندارد، چرا که حرف اول و آخر را مدیریت سازمان فرهنگی و هنری می‌زند و معتقدم تا زمانی که تئاتر تهران مستقل نشود، موفق نخواهد شد.» مسافرآستانه که مدیریت اسبق مرکز هنرهای نمایشی را عهده‌دار بوده، به سیستم بوروکراسی رایج در مدیریت پردیس تئاتر تهران و به‌دنبال آن سازمان فرهنگی و هنری هم اشاره کرده و تأکید کرد: «زمانی که مدیریت آنجا را پذیرفتم قول دادند همه امکانات برای بهره‌برداری در اختیارمان قرار گیرد و بنده به‌عنوان مدیر به‌صورت مستقل کار کنم، حتی در جلسات اولیه تأکید داشتند که با شهرداران مناطق، سازمان حمل‌ونقل و... صحبت شده تا همکاری‌های لازم صورت بگیرد و پردیس تئاتر تهران بتواند با ارائه تسهیلات، تماشاگر خود را پیدا کند اما از فردای آن روز، حتی کسی تلفن ما را هم جواب نمی‌داد و دریغ از کوچک‌ترین همکاری.»
راهکارهایی برای اداره پردیس تئاتر تهران
مسافرآستانه در ادامه 2راه‌حل را برای مدیریت تئاتر تهران پیشنهاد می‌کند: «این مرکز یا باید به بخش خصوصی واگذار شود و سازمان فرهنگی و هنری نقش نظارتی خود را داشته باشد و یا اینکه هیأت امنایی برای آن انتخاب شود و مانند خانه هنرمندان اداره شود.» عبدالحسینی نیز درباره ورود بخش خصوصی و واگذاری پردیس به سرمایه‌گذاری خصوصی می‌گوید: «آنچه باید اتفاق بیفتد ورود سرمایه‌گذاران به این مجموعه است. در این مدت برخی سرمایه‌گذاران در پردیس حضور یافتند تا برای تولید تئاتر سرمایه‌گذاری کنند اما به‌دلیل کامل نبودن سالن‌ها منصرف شدند. به زعم سرمایه‌گذاران ورود به پردیس تئاتر تهران تا زمانی که همه بخش‌هایش راه نیفتاده باشد، نوعی ریسک است. حتی ما با گروه‌های بزرگ وحرفه‌ای تئاتر هم صحبت کردیم اما چون هنوز مخاطب 100درصدی نداریم، گروه‌ها نیز ریسک نمی‌کنند.» وی به حمایت‌های سازمان اشاره کرد و یادآور شد: «ما باید شرایط مالی و حمایتی را برای جذب گروه‌ها ایجاد کنیم اما در شرایط مالی خوبی نیستیم و این هم باعث می‌شود که گروه‌های بزرگ و چهره‌های شناخته‌شده ریسک حضور در پردیس را نپذیرند.» معاون هنری سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران افزود: «برخی سرمایه‌گذاران هم به پردیس مراجعه می‌کنند اما به‌دلیل اینکه درآمدزایی حق طبیعی آنهاست، تئاتر را در اولویت نمی‌بینند و می‌خواهند برنامه‌های دیگری در پردیس داشته باشند. این موضوع هم از اهداف اولیه ما دور است و نوعی نقض غرض محسوب می‌شود.»
برای پردیس 290میلیاردی چه کنیم؟
عبدالحسینی در ادامه با عنوان این مطلب که قبول دارم پردیس تئاتر تهران، مخاطب کمتری به سبب جانمایی نامناسب و عدم‌تبلیغات دارد، گفت: «فعالیت‌هایی ازجمله برگزاری جشن خانه تئاتر و جشنواره تئاتر شهر را در پردیس برگزار کردیم.
اما باید بپذیریم که جانمایی پردیس در این منطقه درست نبوده. با این حال، هزینه‌ای میلیاردی صورت گرفته و باید تلاش کنیم که پردیس را به بهره‌وری برسانیم. به همین دلیل در تلاش هستیم، علاوه بر آوردن گروه‌های تئاتر، مجوز کنسرت و مجوز سالن سینما تک پردیس را هم بگیریم. فکر می‌کنیم اگر تمام بخش‌های پردیس راه‌اندازی شود، می‌توان به این مجموعه امیدوار بود.» مسافرآستانه، مدیر پیشین پردیس تئاتر تهران هم به حضور گروه‌های نمایشی در زمان مدیریت خود بر این مجموعه اشاره کرد و گفت: «گروه‌های نمایشی به سبب آشنایی با ما، اعتماد کردند که در پردیس اجرا داشته باشند، اما توافق‌ها هیچکدام به قرارداد تبدیل نشد. متأسفانه هنوز هم به تعهدات کامل خود در قبال گروه‌های نمایشی عمل نکردند. در آن مدت سیستم بلیت‌فروشی راه‌اندازی و سالن‌های مختص تئاتر کودک و بزر‌گسال مشخص شد و 6سالن، اجرای نمایش همزمان داشتند اما آنقدر سیستم بوروکراسی غلبه داشت که نمی‌توانستیم کاری از پیش ببریم.» وی به تبلیغاتی اشاره می‌کند که در آن دوران صورت گرفت: «سعی کردیم توسط گروه‌ها تبلیغات محلی راه‌اندازی کنیم. تا جایی هم پیش رفتیم که 70درصد از مردم با پردیس آشنایی پیدا کردند اما مواردی چون نبود امکانات رفت‌و آمد کار را برای تماشاگران سخت می‌کرد. در این منطقه با وجود ویژگی‌هایی که دارد، جای خوبی برای ساخت این مجموعه نبود اما حالا که 290میلیارد تومان هر چند اشتباه خرج این پروژه شده است، باید بتوانند کاری برایش انجام دهند و این کار سختی نیست.»
مسافرآستانه افزود: «برای تسهیل رفت‌وآمد تماشاگران، خیلی اصرار کردیم که یک ایستگاه اتوبوس، روبه‌روی مرکز راه‌اندازی کنند یا 4چراغ برای روشن کردن این ساختمان 290میلیارد تومانی نصب شود اما کسی کاری انجام نمی‌داد. حالا که پردیس ساخته شده، می‌توان با انجام برخی کارها ازجمله همکاری با جشنواره‌های بزرگ، آگاه‌سازی و تبلیغات این پردیس را فعال کرد. مهم این است که سازمان نگاهش را به پردیس تغییر دهد.»
با این حال معاون هنری سازمان فرهنگی و هنری همچنان مصمم است که باید به هر نحوی شده، این پردیس راه‌اندازی شود و به زعم مشکلات موجود، فعالیت خود را از سر بگیرد.
یک جانمایی اشتباه
از دیگر مشکلات پردیس تئاتر، جانمایی نادرست پردیس تئاتر تهران است که عبدالحسینی، معاون هنری سازمان هم به آن اشاره کرد. وی اذعان دارد که اگر پردیس تئاتر تهران در یک مکان دیگر ساخته می‌شد، به‌طور قطع یکی از اتفاقات بزرگ تئاتر و هنر به‌حساب می‌آمد و جزو پرمخاطب‌ترین مجموعه‌ها می‌شد.
علی طاهری از بازیگران پیشکسوتی هم که تجربه حضور در پردیس تئاتر تهران را با نمایش «مطرب» بهزاد فراهانی دارد، بیشترین اشکال را در جانمایی پردیس عنوان می‌کند. وی با اشاره به اینکه در آن منطقه احداث یک سالن نمایشی کافی بوده است، به همشهری گفت: «در جایی که فرهنگسازی برای تماشای نمایش نشده است و مردم با این هنر آشنایی ندارند تاسیس یک پردیس با 6سالن لازم نیست. در آن منطقه باید یک سالن تاسیس می‌شد و کار فرهنگسازی شکل می‌گرفت.» وی ادامه داد: «اگر هدف این باشد که از دیگر مناطق مخاطب تئاتر در سالن‌های تئاتر تهران داشته باشیم، حداقل باید شرایط لازم و تسهیلات را در اختیار مردم و حتی هنرمندان قرار دهیم.» این بازیگر به تجربه بازی در نمایش مطرب در تماشاخانه ایرانشهر و پردیس تئاتر تهران هم اشاره کرد: «این نمایش در 2جای مختلف روی صحنه رفت؛ در تماشاخانه ایرانشهر استقبال خوبی از نمایش شد اما در پردیس تئاتر تهران با همه امکانات مخاطب نداشت.»
در همینه زمینه :
