برخورد با رانت و فساد از مسیر اشتباه

وزیر صنعت، معدن و تجارت در توییتی از دستور خود برای بررسی روند پیش فروش مزدا 3 گروه بهمن خبر داد و نوشت: نحوه پیش فروش مزدا3گروه خودروی بهمن به‌دلیل حاشیه سود و قطع و وصل‌های مشکوک بحث برانگیز شده، به مرکز روابط عمومی وزارت صمت دستور دادم با همکاری سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان ضمن برسی روند پیش فروش نسبت به شفافیت فهرست خریداران اقدام و اگر تخلفی رخ داده به تعزیرات معرفی کند.

محمد شریعتمداری، بدون تردید چهره نخست این روزهای اقتصاد ایران است. وزیر صنعت هفته‌هاست درگیر مقابله با فساد و رانت شده اما تجربه نشان داده نوع رویکرد آقای وزیر به نتیجه مطلوب نخواهد انجامید. به‌عنوان مثال در همین مورد اخیر با فرض رانت چند میلیاردتومانی پیش‌فروش 300دستگاه مزدا 3 که انتقادهای افکار عمومی را برانگیخته، باید پرسید چه فایده وقتی سیاستگذار صنعت و بازار خود را گرفتار عارضه‌ها کرده تا ریشه‌کن کردن ریشه‌های فساد و رانت؟ اصلا خود آقای وزیر تصمیم بگیرد، چگونه می‌شود 300دستگاه خودرو را با اختلاف قیمت 100میلیون تومانی به عدالت فروخت؟

در مقابل این رویداد  روزانه صدها میلیارد تومان رانت ناشی از اختلاف قیمت عرضه محصولات فولادی و پتروشیمی با نرخ دلار 4200تومانی، زیر چشم وزارت صنعت توزیع می‌شود و کسی اعتراض نمی‌کند و توییتی هم منتشر نمی‌شود. مشخص نیست چگونه آقای شریعتمداری با رانت عرضه کالاهای فولادی و انواع گرید‌های پتروشیمی بر مبنای دلار 4200تومانی و فروش محصولات ساخته شده با قیمت دلار آزاد کنار می‌آید. آیا او دلخوش است که راهکارهای مبتنی بر بگیر و ببند سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان می‌تواند مانع از گران‌فروشی، احتکار و فساد شود؟

اقتصاد و بازار قاعده خاص خود را دارد و خطابه و  دستور برنمی‌دارد و اگر سکاندار وزارت صنعت، معدن و تجارت به واقع عزم خویش را جزم کرده تا به مقابله با فساد بپردازد، همان بهتر که به جای بخشنامه دادن‌های رنگارنگ و درگیر کردن مدیران و کارشناسان و کارکنان زیرمجموعه‌اش، از نخبگان اقتصاد نظر و مشورت بخواهد که راه درست برخورد با فساد و رانت کدام است و بیراهه کدام.

هزینه برخورد با فساد را می‌توان کاهش داد، مشروط به اینکه فساد در نطفه خفه شود و  به دوران امضاهای طلایی و مجوزهای دلاری و ریالی در زیرمجموعه وزارتخانه یادشده پایان داده شود. این کار شدنی است و تنها اراده  قوی و منطقی علمی می‌خواهد نه بخشنامه و دستور.

واقعیت تلخ این است که رویکرد انتخابی محمد شریعتمداری برای مقابله با فساد و رانت یادآور رویکردهای ناکارآمد دهه 60است و تجربه نشان داده چنین روش‌هایی هرگز به نتیجه مطلوب نخواهد انجامید. اجرای سیاست‌هایی را که رانت و فساد به همراه دارد و برای مقابله با آن باید بازرسان بازار و مأموران سازمان حمایت را روانه بازارها و انبارها کرد، نمی‌توان نشانه تدبیر دانست. آقای شریعتمداری باید ماشین تولید رانت را خاموش کنید. راه دیگری ندارید.