بررسی وضعیت فساد در شهرداری و مکانیسم‌های مبارزه با این پدیده در گفت‌و‌گو با کارشناسان
همراهی مدیران و شهروندان برای مبارزه با فساد
حامد فوقانی
خبرنگار
فساد در بدنه شهرداری تهران و بالطبع بسیاری از شهرداری‌های کشور وجود دارد و نمی‌توان ادعا کرد که ارگانی و سازمانی وابسته به مدیریت شهری از فساد کاملا مبراست.
در این میان شهردار تهران اعلام می‌کند که برای مبارزه با فساد، عزمش را جزم کرده و قبل از ورود دستگاه‌های نظارتی، خودشان پیشگام شده‌اند. سیدمحمدعلی افشانی در نشست خبری دیروز خود حتی به موردی عینی در این‌باره اشاره کرد و گفت: «درباره موضوع دفتردار من، باید بگویم که یک‌نفر تماس گرفته بود و خود را جای سردار سیف‌اللهی جا زده بود. خواستم که از سوی اطلاعات وارد شود. پس از پیگیری‌های من ایشان را بازداشت کردند و حتی یک دقیقه هم در دفتر من حضور نداشت.» حال سؤال اینجاست که چه مکانیسمی باید وجود داشته باشد تا چرخ سنگین شهرداری بدون فساد و با شفافیت برای اداره شهر به چرخش درآید؟ از طرف دیگر این پرسش مطرح می‌شود که مبارزه با فساد برای رسیدن به نقطه بسیار مطلوب، آن هم در بدنه بزرگی مثل شهرداری تهران چقدر زمان نیاز دارد؟ 2 کارشناس حوزه شهرسازی و نظارت بر اداره شهر این سوال‌ها را پاسخ می‌دهند.
هم مدیران سهیم هستند
و هم شهروندان
کارشناس حوزه شهرسازی و معماری درباره مبارزه با فساد ابتدا به علل شکل‌گیری فساد در یک‌مجموعه اشاره می‌کند و اعتقاد دارد که درک درست از این مفهوم می‌تواند بسیار گره‌گشا باشد. ترانه یلدا، از طراحان طرح جامع تهران و دانش‌آموخته دکترای معماری و شهرسازی از پلی‌تکنیک تورینو ایتالیا می‌گوید: «فساد خودبه‌خود به‌وجود نمی‌آید و علل پایه‌ای دارد. بنابراین باید از چندین بعد به آن پرداخت. یکی از علل ایجاد فساد در یک‌نهاد به این برمی‌گردد که کارکنان، به‌خاطر دریافتی کم، از میزان درآمد خود رضایت نداشته و رشوه می‌گیرند. دومین ریشه هم این است که قانونمداری جدیتش را از دست می‌دهد و عده‌ای با وجود کسب درآمد کافی و خوب، می‌خواهند پول بیشتری به‌دست آورند. این مسئله‌ای است که چند دهه پیش در شهرداری تهران رخ داد و در نتیجه برخی قانون را زیر پا گذاشتند و فساد گسترده شد.»
یلدا بر این نظر است که شفاف‌سازی برای مبارزه با فساد اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد. او به همین منظور یک مثال می‌زند: «امروز (یکشنبه) قرار است همراه با تیم ترانه تهران برای پژوهش به شهرداری منطقه 12برویم. از یک‌واحد این منطقه درخواست کردیم برای انجام تحقیقات، ارزیابی و برنامه‌ریزی، تراز مالی خود را در اختیارمان بگذارند اما چنین چیزی مقدور نشد. خب شفاف‌سازی لازم است و رخ نداده مگر اینکه همانطور که آقای افشانی گفته‌اند، شفافیت در سرلوحه کارها قرار بگیرد.»
این فعال حوزه شهرسازی اعتقاد دارد که پیشگیری از فساد مهم‌تر از مبارزه با فساد است. او می‌گوید: «عده‌ای برای اینکه نوبت‌شان جلو بیفتد، پیشنهاد رشوه می‌دهند و آنکه پشت میز است هم آن‌را قبول می‌کند. بنابراین در این مسیر شهروندان هم باید همراهی کنند و در یک‌فرهنگسازی، پیشنهاد رشوه نیز محدود شود. اگرچه چنین کاری در کوتاه‌مدت رخ نمی‌دهد و نیاز به زمان زیادی دارد.»
شروع کار
با تغییرات
در مدیران میانی
امیرحسین پورجوهری، عضو هیأت‌مدیره گروه دیده‌بان تهران اما در پاسخ به سؤال نخست همشهری، می‌گوید: «اعتماد در لایه‌های مختلف شهروندان، از اهتمام به شفافیت و مبارزه با فساد می‌گذرد. به‌نظر من نخستین اقدام برای این منظور به تغییراتی که باید در سطوح میانی مدیریت شهری رخ دهد، برمی‌گردد؛ یعنی بخشی از مدیران رده میانی شهرداری تغییر کنند چراکه طبق تحقیقات و آمارها بیشترین فساد در میان مدیران میانی رخ داده است.» به گفته پورجوهری، تاکنون فساد کمتری متوجه مدیران عالی شهرداری بوده؛ البته شاید فساد در این رده خیلی رسانه‌ای و علنی نشده باشد اما نکته اینجاست که فساد در بین مدیران میانی و عملیاتی زیاد بوده و تغییر در این سطح تأثیرگذار شهری می‌تواند باعث رفع موضوعات مربوط شود. او تعویض مدیران را برای افزایش کارایی و کاهش فساد، حق شهردار پایتخت می‌داند و در پاسخ به دیگر سؤال همشهری از حیث زمان لازم، می‌گوید: «فساد به ساختار مدیریت شهری تهران نه طی چند سال اخیر، بلکه در دهه‌های گذشته رخنه کرده است؛ پس زمانی طولانی - مثلا 20سال- برای حرکت به سمت پاکدستی و برچیدن کامل فساد لازم است. اینکه آقای افشانی در این راه، خود پیشگام شده‌اند را باید به فال نیک گرفت اما حرکت در این‌باره سخت و آرام‌آرام باید انجام بگیرد تا به نتیجه برسد.»
این استاد دانشگاه دیگر موضوع مهم برای شفافیت و مبارزه با فساد را متمرکز کردن بودجه شهرداری می‌داند و می‌افزاید: «در زمان آقای نجفی، یک‌خزانه واحد برای ورود درآمدهای مناطق، سازمان‌ها و شرکت‌ها تشکیل شد اما هنوز می‌تواند در این رابطه عملیاتی دیگر صورت بگیرد و این مسئله نیز اهمیت دارد که خزانه چطور باید کارش را انجام دهد.» پورجوهری می‌گوید: «بازنگری در اختیارات شهرداری‌های مناطق و بازنگری طرح جامع و تفصیلی تهران هم از دیگر کارهایی است که توجه به آنها قدم‌های بزرگی در مبارزه با فساد به‌حساب می‌آیند.» این عضو جامعه مهندسان مشاور ایران اعتقاد دارد در سامانه شفافیت شهرداری، فقط نباید قراردادهای بالای یک‌میلیارد تومان بارگذاری شود؛ بلکه لازم است قراردادهای کوچک هم منتشر شود چراکه برخی از نهادها قراردادهای بزرگ را به مقیاس کوچک و جزئی خرد می‌کنند و اینگونه ممکن است قراردادی انتشار نیابد. به‌نظر او، باید در سامانه امکان ثبت و رصد آنلاین اطلاعات مجوزها و قراردادها نیز وجود داشته باشد.
