چگونه در مثلت برمودا زنده بمانیم؟

شاهین امین

کلاس‌های خارج از مدرسه در دهه60 خلاصه می‌شد به چند آموزشگاه تقویتی و کنکور محدود، کلاس زبان‌های خارجی، آموزش تعمیر رادیو و تلویزیون و سیم‌کشی برق، آموزش عکاسی و فیلمسازی در انجمن سینمای جوانان و موارد معدودی آموزش موسیقی؛ تازه همین‌ها هم به‌دلیل ظرفیت‌های محدود معمولا با گرفتن نوبت، امتحان ورودی و صف‎های طویل محقق می‌شد.

اما دهه‌های 80 و 90حکایت دیگری دارند. صداو سیما، نشریات و فضای مجازی پر شده از انواع کلاس‌های نابغه‌پروری از اول دبستان تا پایان فوق‌تخصص، آموزش نحوه استفاده از مکعب روبیک، انواع سازهای ایرانی، غربی، استوایی و آفریقایی، تمام رشته‎های ورزشی از مبتدی تا قهرمانی المپیک، آموزش همراهی و همزیستی با هرگونه حیوان خزنده و جهنده، چگونگی تبدیل‌شدن به ذهن برتر، کلاس‌های آرایشگری انسان و حیوان، ربوکاپ برای ساخت مریخ‌نورد، ساخت روبات‌های گنج‌یاب، چگونگی زنده‌ماندن در مثلث برمودا، موفقیت در 5 جلسه و ده‌ها کلاس و کارگاه آموزشی لازم و غیرلازم دیگر. در چنین اوضاعی و با وجود چنین کلاس‌های به ظاهر هیجان‌انگیزی، بسیاری از والدین هم تصور می‎کنند اگر برای تمامی روزهای تعطیلات تابستانی و حتی ساعات پس از مدرسه سال‌تحصیلی کودکان و نوجوانان خود برنامه‌ریزی نکرده و کلاسی تدارک نبینند، باعث عقب‌ماندگی دلبندشان در سال‌های آتی خواهند شد. اغلب پدران و مادران می‌اندیشند اگر فرزندشان به سیاق برخی از همسالانش در انواع و اقسام دوره‌ها و کلاس‌های مختلف شرکت نکند، آینده‌ را یکسر باخته است. در همین راستا حتی بسیاری از نوجوانان هم این تصور را دارند که اگر آموزش‌های پشت میزی بیشتری نبینند و در کلاس‌های درسی و غیردرسی بیشتری شرکت نکنند، در دانشگاه و رشته جذابی پذیرفته نخواهند شد و جایگاه اجتماعی مناسبی- در داخل یا خارج کشور- نخواهند یافت. فراموش هم نشود که این نگرانی‌ها بیشتر معطوف آن نوجوان بی‌بهره از ژن خوب و ثروت پدری خوب‌تر است.

تب کلاس‌های خارج از مدرسه آنچنان داغ شده که هم سیستم آموزشی را به نفع خود تغییر داده و هم باعث ایجاد یک نوع کسب‌و‌کار پرسود و سطح بالا شده است که مشتاقان زیادی را با سرمایه‌های خرد و کلان جذب کرده است.

جدا از اینکه وجود بخش مهمی از چنین کلاس‌ها و آموزشگاه‌هایی از نقص‌های فراوان سیستم آموزشی کشور ناشی می‌شود-  نقص‌هایی که گویی قرار نیست مرتفع شوند- و رونق اقتصادی آنها نسبت مستقیم با آگاهی یا ناآگاهی والدین و نوجوانان به نیازهای واقعی زندگی آینده دارد و‌فارغ از اینکه حرص و ولع شرکت در کلاس‌های مختلف تا چه حد می‌تواند مفید و مخرب باشد، سؤال اساسی والدین و حتی نوجوانان امروز این است که برای آینده چه آموزش‌هایی فارغ از فیزیک، شیمی و مثلثات لازم است؟ در دنیای پرشتاب امروز به چه آموزش‌هایی برای «فردا» نیازمندیم؟ روزگاری آموزش‌های ساده الکترونیک نشانه آشنایی با تکنولوژی و به روز بودن به‌حساب می‌آمد اما اکنون نوجوانان به کدنویسی مشغولند و با ابزار و زبانی سروکار دارند که برای بسیاری از میانسالان غریبه و پیچیده است.حال با این وضعیت متناقض و مغشوش نیاز واقعی نوجوانان برای امروز و فردا چیست؟ در این میان شاید هم آنچه را که «همه» فراموش کرده‌اند، نیاز نوجوانان به آرامش ذهن و فکر و گذراندن ساعتی فراغت به‌معنای واقعی است؛فراغتی که آسایش به همراه دارد و در آن خبری از رقابت‌های کاذب و نگرانی و اضطراب‌های دانستن‌ها و ندانستن‌ها نیست.