یادداشت
شایسته‌سالاری؛ وعده فراموش شده
الهه کولایی | استاد دانشگاه:
موضوع شایسته‌سالاری و انتصاب افراد در سمت‌ها و قرار گرفتن آنها در جایگاهی که ظرفیت‌ها و توانایی‌های عینی و عملی را دارند، یکی از آرزوهای جوامع در حال توسعه است. در منطقه‌ای که ما زندگی می‌کنیم، شایسته‌سالاری و قرار گرفتن افراد در پست‌هایی که شایستگی آن را دارند، با موانع و عوامل بازدارنده‌ای روبه‌روست. ریشه آن هم در سطح توسعه کشور و ساختار قبیله‌ای و خاندانی حاکم بر آن است.
با اینکه شهرها در کشور ما شکل گرفته‌اند، بسیاری از افراد همچنان تحت‌تأثیر فرهنگ روستایی و عشریه و قبیله‌ای قرار دارند. در سال‌های اخیر ما شاهد نفوذ شدید این گرایش‌ها در نظام اداری در کشور و در بسیاری از مواقع شاهد حضور مردم برای تغییر این ساختار و حاکم شدن شایستگان بر سر سرنوشت آنها بوده‌ایم، اما به‌دلیل زیرساخت‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی تحقق این هدف عینیت پیدا نکرده است. ساختار شوراهای شهر و شهرداری هم از این موضوع جدا نیستند. ما همچنان در نظام اداری شاهد هستیم که چه در دولت و چه در دستگاه شهرداری‌ها به جای معیارهای قانونی، اداری و شایستگی‌های فنی، علمی و کارشناسی، معیار ارتباطات، همبستگی سببی، نصبی، خونی و... بوده است.
بر همین اساس، در سراسر نظام اداری کشور این ویژگی وجود دارد و به‌طور طبیعی شهرداری‌ها و دستگاه‌های دیگر در این حوزه از این آسیب مصون نیستند. پس این آرزویی است که همواره در دوره‌های انتخاباتی نامزدها وعده آن را می‌دهند، اما به محض اینکه به قدرت می‌رسند، تمام این وعده و شعارها فراموش می‌شود.
البته ماجرای خویشاوندگزینی همچنان ادامه دارد، چرا که در سطوح بالای تصمیم‌گیری چنین عزم و اراده‌ای را شاهد نیستم. چنان‌که منتخبان مردم بخواهند با چنین مشکلی برخورد شود، بدون تردید با شروع کردن از خود، محدود کردن خانواده‌های خود و جلوگیری از قرار گرفتن در پست‌های تأثیرگذار اجرایی به آموزش جامعه در این سطح کمک می‌کنند. از گذشته گفته‌اند که «دو صد گفته چون نیم کردار نیست». مسئولانی می‌توانند با رابطه‌سالاری و خانواده‌سالاری مقابله کنند که خود مشمول این روابط نباشند. البته این نوع ارتباط‌ها نه به‌عنوان امتیاز مثبت و نه به‌عنوان امتیاز منفی نباید دیده شود. هر دو به شکلی صدمه‌زننده و زیان‌آور است. چرا که افراد باید فارغ از این ارتباطات مورد ارزشیابی قرار بگیرند تا در نظام اداری انجام وظیفه کنند.
دستگاه شهرداری هم باید براساس شرایط و معیارها و شایستگی‌ها بتوانند از نیروی انسانی کارآمد بهره گیرند. آنچه مهم است، برآورد دقیق و عینی از این نیازها و سپس گزینش مناسب افراد به‌گونه‌ای است که در جهت رفع این نیازها بتوانند نقش‌آفرین باشند. در این میان همانطور که اشاره کردم ارتباطات سببی و نصبی نباید تأثیرگذار باشد، توانایی افراد، ملاک است. در نتیجه داشتن این رابطه سببی و نصبی یا نداشتنش نباید مورد ارزشیابی قرار بگیرد.
آنچه که در سال‌های گذشته شهرداری با آن روبه‌رو بوده، تورم نیروهایی است که ارتباطی با نیازها در این دستگاه نداشته‌اند. در بخشی از این سازمان صرفا براساس ارتباطات افراد جذب شده‌اند.
در همینه زمینه :
