محور تجارت علیه آمریکا

محمدامین خرمی
خبرنگار

در شرایطی که دونالد ترامپ آمریکا را از توافقنامه‌های تجاری بین‌المللی یکی پس از دیگری خارج کرده و شرکای تجاری این کشور را به یک جنگ تجاری بی‌سابقه کشانده، اتحادیه اروپا، ژاپن و چین درصدد تقویت تجارت جهانی برآمده‌اند.

ژاپن و اتحادیه اروپا روز سه‌شنبه توافقنامه‌ای را در توکیو امضا کردند که تعرفه‌های موجود میان دو طرف را تقریبا به‌طور کامل حذف می‌کند. این اقدام به‌طور مشخص اقدامی در تقابل با افزایش تعرفه‌های تجاری از سوی دولت آمریکاست که طی ماه‌های گذشته روند تجارت جهانی را با مشکلات بسیار روبه‌رو کرده است. توافق تجاری میان ژاپن و اتحادیه اروپا که مذاکره بر سر جزئیات آن حدود 5سال زمان برده، حدود یک سوم از حجم تجارت جهانی را در بر می‌گیرد و بازار بیش از 600میلیون شهروند اروپایی و ژاپنی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. برای اتحادیه اروپا، این بزرگ‌ترین توافق تجاری تاریخ است.

ژاپنی‌ها پیش از این، در تلاش برای نجات توافقنامه تجارت آزاد ترنس‌-پسیفیک اعلام کردند قصد دارند جای آمریکایی‌ها را در هدایت مذاکرات برای به سرانجام رساندن این توافقنامه بگیرند. آمریکا یک سال و نیم پیش به دستور دونالد ترامپ، از مذاکرات توافقنامه تجارت آزاد ترنس‌-پسیفیک که با کشورهای حوزه اقیانوس آرام ازجمله مکزیک، استرالیا، ویتنام و ژاپن در جریان بود خارج شد؛ اقدامی که نفس این توافقنامه را به شماره انداخت اما با ادامه حضور ژاپن به‌عنوان یکی از قدرت‌های بزرگ اقتصادی جهان بار دیگر احیا شد. ژاپنی‌ها همچنین در حال مذاکره با چین، هند و برخی دیگر از کشورهای آسیایی هستند تا یک معاهده تجاری با عنوان «شراکت اقتصادی جامع منطقه‌ای» را به سرانجام برسانند. این معاهده تجاری شامل 16کشور خواهد بود و درصورتی که نهایی شود بزرگ‌ترین بلوک اقتصادی جهان را تشکیل خواهد داد.

اروپا نیز در اقدامی بی‌سابقه به سمت حذف موانع تجاری با چین، دومین قدرت تجاری جهان، گام برداشته است. مقام‌های اتحادیه اروپا روز دوشنبه در پکن طی نشست سالانه‌شان با پکن، برای نخستین بار اختلافات تجاری را کنار گذاشتند و در بیانیه‌ای 13صفحه‌ای اعلام کردند در کنار یکدیگر برای تقویت تجارت جهانی تلاش خواهند کرد. چینی‌ها به طرف‌های اروپایی وعده دادند امکان سرمایه‌گذاری مستقیم شرکت‌های اروپایی در برخی حوزه‌های صنعتی و خدماتی در خاک چین را فراهم کنند؛ اقدامی که تاکنون سابقه نداشته است. فارغ از این، نمایندگان اتحادیه اروپا طی ماه‌های گذشته طی سفر به کشورها و مناطق مختلف جهان ازجمله کانادا، مکزیک، شیلی، کشورهای آمریکای جنوبی، کشورهای عضو آ‌سه‌آن و استرالیا در حال مذاکره برای توسعه روابط اقتصادی کشورهای اروپایی هستند. این‌ اقدامات در شرایطی انجام می‌شود که آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری اتحادیه اروپا اکنون این سازمان را در عرصه تجارت «دشمن» خود می‌داند. توافقنامه تجاری اخیر میان ژاپنی‌ها و اروپایی‌ها 99درصد از تعرفه‌های اعمالی روی کالاهای ژاپنی را حذف می‌کند. در مقابل، 94درصد از تعرفه‌های اعمالی روی کالاهای اتحادیه اروپا نیز در ژاپن حذف می‌شود. در قدم بعدی این میزان به 99درصد خواهد رسید. طبق پیش‌بینی بلومبرگ، این توافقنامه باعث رشد یک‌درصدی اقتصاد ژاپن خواهد شد. این میزان رشد، بیش از 44میلیارد دلار درآمد نصیب اقتصاد ژاپن خواهد کرد و حدود 290هزار شغل ایجاد می‌کند. طبق این توافقنامه، 10درصد تعرفه‌ای که اروپایی‌ها روی خودروهای ساخت ژاپن اعمال می‌کنند طی مدت 8سال رفته رفته به صفر می‌رسد. این درست در نقطه مقابل رفتاری است که دولت آمریکا با شرکت‌های سازنده خودرو در ژاپن داشته است. ترامپ به بهانه «به خطر افتادن امنیت ملی» آمریکا، تعرفه خودروهای وارداتی را به 25درصد رسانده‌است. در مقابل، اروپایی‌ها هم از پرداخت سالانه بیش از یک میلیارد دلار تعرفه واردات به ژاپن معاف می‌شوند. حذف این تعرفه‌ها صادرات محصولات لبنی و کشاورزی اروپا به ژاپن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. طبق اعلام اتحادیه اروپا، اجرای توافقنامه تجاری با ژاپن از سال آینده میلادی آغاز خواهد شد؛ چراکه هم کشورهای عضو این سازمان باید آن را به تصویب برسانند و هم باید به تصویب پارلمان اروپا برسد. در ژاپن نیز مجلس این کشور باید آن را تصویب کند.



اقدام علیه آمریکا در سازمان تجارت جهانی
پس از آنکه دولت آمریکا تعرفه‌های آلومینیوم و فولاد وارداتی از اروپا را افزایش داد، اروپایی‌ها وارد مذاکره با آمریکا شدند تا شاید بتوانند به‌نحوی نظر دولت ترامپ را تغییر دهند. شکست مذاکرات، مقابله به مثل تعرفه‌ای کشورهای عضو اتحادیه اروپا را به‌دنبال داشت. اروپا روی حدود 3میلیارد دلار از کالاهای وارداتی از آمریکا تعرفه جدید بست؛ این کالاها از موتورسیکلت تا آبمیوه را شامل می‌شد. اتحادیه اروپا همچنین شکایت خود را نزد سازمان تجارت جهانی برده و اعلام کرده، آمده است درصورت افزایش تعرفه‌ خودروهای ساخت اروپا، دست به تلافی بزند و روی خودروهای آمریکایی تعرفه ببندد. ژاپن نیز که چهارمین شریک تجاری آمریکا به شمار می‌رود، تاکنون دست به اقدامات تلافی‌جویانه نزده اما 2‌ماه پیش به سازمان تجارت جهانی اعلام کرد حق اعمال تعرفه‌ بر حدود 500میلیون دلار از کالاهای وارداتی از آمریکا را در پاسخ به تعرفه‌های خودرویی و فلزات برای خود محفوظ می‌داند. چین هم به‌نظر می‌رسد دیگر در مقابل جنگ تعرفه‌ای آمریکا خسته شده و اعلام کرده از این کشور در سازمان تجارت جهانی شکایت می‌کند. وزارت بازرگانی چین هفته گذشته پس از آنکه دولت ترامپ تصمیم جدیدش برای افزایش تعرفه‌ها روی بیش از 200میلیارد دلار کالای چینی را اعلام کرد، گفت که هم مقابله به مثل می‌کند و هم شکایتی را علیه آمریکا در سازمان تجارت جهانی ثبت خواهد کرد. وزارت خارجه چین نیز اقدام آمریکا را نشانه «قلدرمآبی همیشگی» این کشور دانست. آمریکا که زمانی محور تجارت آزاد در جهان بود و به‌عنوان آغازگر بسیاری از توافقنامه‌های تجاری در جهان شناخته می‌شد اکنون به دشمن شماره یک این توافقنامه‌ها تبدیل شده است. اقتصادهای بزرگ نگران از بازگشت یک بحران اقتصادی جهانی دیگر در تلاش برای مهار اقدامات مخرب آمریکا علیه تجارت جهانی هستند.