مصرف 26میلیون کیسه پلاستیکی در یک شبانه روز پایتخت

محمود مولایی | خبرنگار

7سال از روزی می‌گذرد که برای نخستین بار 21تیرماه «روز بدون کیسه‌های پلاستیکی» نام گرفت. طرحی که در سال‌های نخستین استقبال قابل توجهی به همراه داشت، اما به‌تدریج به یک حرکت نمادین کاهش یافت و امروز در هفتمین سال اجرای این طرح، استفاده از کیسه‌های پلاستیکی در تهران کاهش چندانی نیافته‌است. 7سال پیش مرکز محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران، فروشگاه شهروند و سازمان میادین میوه و تره‌بار توافقنامه‌ای امضا کردند که براساس آن کیسه‌های پلاستیکی به‌تدریج از چرخه مصرف حذف شود. اما استفاده هر شهروند از کیسه‌های پلاستیکی کاهش نیافته و همچنان هر شهروند تهرانی روزانه 3کیسه پلاستیکی به چرخه طبعیت وارد می‌کند. نکته حیرت‌آور هم این است که ایران نه‌تنها در تولید گازهای گلخانه‌ای، بلکه در استفاده از ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی جزو 10 کشور نخست جهان است. اتیلن اکسید، هیدروکربن‌های سمی و قابل اشتعال ترکیبات اولیه و سمی پلاستیک‌ها به‌حساب می‌آیند چنان‌که پلاستیک هنگام تجزیه مواد سمی و خطرناکی مانند پلی‌استرین، بیسفنول‌آ و استیرن تریمر را وارد محیط می‌کند. موضوعی که سبب آلودگی محیط‌زیست شده و برای انسان‌ها و حیوانات خطرناک است.

اکنون در تهران علاوه بر فرهنگسازی سعی شده کیسه‌های پایه گیاهی جایگزین کیسه‌های پلاستیکی شود. با وجود این، کیسه‌های پایه گیاهی هم برای تجزیه شدن با مشکلاتی مواجه هستند که می‌تواند محیط‌زیست را به خطر بیندازد. شاید به همین دلیل است که سازمان حفاظت محیط‌زیست، هنوز کیسه‌های پایه‌ گیاهی را به‌لحاظ زیست‌محیطی تأیید نکرده ‌است. با همه اینها، بیش از 160سال پیش، هنگامی که نخستین کیسه پلاستیکی تولید شد، همچنان تجزیه نشده و این می‌تواند جامعه جهانی و به‌ویژه ایران را در آینده با معضلات جدی روبه‌رو کند.

اثراث و توصیه‌های بهداشتی

  ظروف یک‌بار مصرف پلیمری و کیسه‌های پلاستیکی درصورت تماس با مایعات و مواد غذایی بالای 40درجه، ماده‌ای شیمیایی و تلخ به نام استایرن از خود خارج می‌کنند که بیشتر از 77نوع بیماری ازجمله انواع سرطان‌ها را به همراه دارد.
  از قرار گرفتن مواد پلاستیکی در مجاورت حرارت بالا با دماهای خیلی پایین(نزدیک به نقطه انجماد)، یک ماده شیمیایی با خصوصیات به‌شدت سمی و سرطان‌زا به نام دیوکسین آزاد می‌شود. به همین دلیل، نوشیدنی چای و همچنین آب یخ‌زده در داخل ظروف پلاستیکی، درصورت استفاده مداوم در درازمدت می‌تواند موجب ایجاد سرطان‌های دستگاه گوارش ‌شود.
 قرار دادن نان داغ در کیسه پلاستیکی باعث شکسته شدن شاخه‌های پلیمری پلاستیک و ورود مونومرها و ترکیبات خطرناک به داخل مواد موجود در آن و در نتیجه ورود به سیستم غذایی و بدن انسان خواهد شد. این حالت در درازمدت منجر به سرطان می‌شود.
  امروزه میلیون‌ها نفر در ایام مذهبی، نذورات خود را در ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی توزیع می‌کنند، درحالی‌که از آلودگی و سرطان‌زا بودن این ظروف بی‌اطلاع هستند.

راهکار برای بُرون‌رفت از بحران کیسه‌های پلاستیکی

 تغییر دیدگاه تمرکز بر مشتریان در استفاده از کیسه‌های پلاستیکی. بدین‌ترتیب که مسئولان باید اقداماتی در جهت کاهش تولید و استفاده از کیسه‌های پلاستیکی انجام
 دهند.
  اعمال مالیات بر استفاده از کیسه‌های پلاستیکی.
  کاهش استفاده از مواد سمی در تولید کیسه‌های پلاستیکی.
  چرخه بازیابی و بازیافت کیسه‌های پلاستیکی.
  تمرکز بر تولید کیسه‌های قابل بازیافت.
  هشدار در مورد آلودگی اقیانوس‌ها به‌دلیل مصرف پلاستیک.
  از کیسه‌های پارچه‌‌ای به‌عنوان یکی از جایگزین‌های مناسب برای کیسه‌های پلاستیکی یاد می‌شود.

اثرات محیط‌زیستی

 پلاستیک‌های پایه نفتی با ماندگاری بیش از 300سال یک ماده تجزیه ناپذیر به‌حساب می‌آید. اما کیسه‌های گیاهی و زیست تخریب‌پذیر با پایه غیرنفتی به‌طور متوسط از 6‌ماه تا 2سال شروع به تجزیه می‌کنند و به طبیعت بازمی‌گردند.
راه‌حل: تغییر الگو و کاهش مصرف کیسه‌ها، ظروف و محصولات یک‌بار مصرف پلاستیکی و به‌جای آنها استفاده از ظروف با پایه گیاهی(نشاسته ذرت، سیب‌زمینی و...). همچنین بازگشت به فرهنگ سنتی استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای و زنبیل برای خریدهای روزانه و ظروف گیاهی برای توزیع نذورات.
مزایای استفاده از کیسه‌ها و ظروف یک‌بار مصرف گیاهی
  سازگار با محیط‌زیست
  تهیه شده از منابع اولیه تجدیدپذیر و وابسته نبودن به مواداولیه نفتی
   بدون هیچ‌گونه آثار تخریبی بر محیط‌زیست پس از تجزیه شدن در خاک 
   مصرف انرژی کمتر در فرایند تولید

آمارهای ایرانی

  نام ایران در میان 10کشور نخست پُرمصرف ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی مشاهده می‌شود.
  براساس آمارهای ارائه‌شده هر فرد تهرانی به‌طور متوسط روزانه 3کیسه پلاستیکی وارد چرخه محیط‌زیست می‌کند. با احتساب جمعیت 8میلیون و 800هزار نفر، در شهر تهران روزانه 26میلیون و 400هزار کیسه پلاستیکی مصرف می‌شود؛ یعنی در هر دقیقه 18هزار و 333کیسه پلاستیکی.
  با مصرف نکردن یک کیسه پلاستیکی در هفته در هر خانواده ایرانی می‌توان از مصرف حدود یک‌میلیارد کیسه پلاستیکی در سال جلوگیری کرد. این میزان برابر با 7هزار تن پلاستیک است.
 کیسه‌های پلاستیکی 5ثانیه‌ای تولید می‌شوند. زمان استفاده از این کیسه‌ها 5دقیقه است ولی 500سال طول می‌کشد تا تجزیه شوند.


آمارهای جهانی


  طبق آمار جهانی، روزانه 5/3میلیون تن زباله در سراسر دنیا تولید می‌شود. سهم ایران در این تولید به 40هزار تن در روز می‌رسد. این میزان 15/1درصد تولید زباله در جهان است.
  80درصد از آلودگی دریاها مربوط به مواد پلاستیکی است.
  در اروپا بیش از 190هزار کیسه پلاستیکی در هر دقیقه استفاده می‌شود. حدود 90درصد از این کیسه‌ها فقط یک‌بار مصرف می‌شوند.
  در اروپا سالانه 100میلیارد کیسه پلاستیکی استفاده می‌شد. اما از سال 2016، تولید و مصرف کیسه‌های پلاستیکی به‌صورت کامل ممنوع شد و تمامی کشورهای عضو مجبور به رعایت این قانون هستند.
  تجزیه کیسه‌های پلاستیکی در اقیانوس‌ها منجر به آزاد شدن مواد شیمیایی و صدمه به موجودات دریایی می‌شود و نهایتا می‌تواند وارد چرخه غذایی انسان‌ها نیز شود.
  از سال 2014در کشورهای اروپایی کیسه‌های پلاستیکی به‌صورت رایگان عرضه نمی‌شوند و قوانین سختگیرانه‌ای برای استفاده از کیسه‌های پلاستیکی وضع شده‌است.
  شهروندان کشورهای اروپایی با محدودیت استفاده از 90کیسه پلاستیکی در سال مواجه خواهند شد. هم‌اکنون هر نفر سالانه 200کیسه پلاستیکی استفاده می‌کند.
  در اروپا به دنبال تدوین قوانین متعددی برای کاهش استفاده از کیسه‌های پلاستیکی هستند؛ مانند اعمال مالیات در استفاده از کیسه‌های پلاستیکی.
   در کشور ایرلند در عرض 5‌ماه توانستند میزان استفاده از کیسه‌های پلاستیکی را تا 95درصد کاهش دهند.
  در آمریکا سالانه 100میلیارد کیسه پلاستیکی دور ریخته می‌شود.
  در کره زمین ما سالانه یک تریلیون کیسه پلاستیکی استفاده می‌کنیم.