هیجان‌طلبی در دنیایی خیالی
نسل جوان به دنبال چه کتاب‌هایی است؟
مرتضی کاردر/ خبرنگار
شکاف میان نسل‌های گذشته و نسل جوان یکی از موضوعاتی است که در سال‌های اخیر همواره محل بحث بوده است. نسل جوان معتقد است که نسل گذشته آنها را نمی‌شناسد و با علایق و سلایق‌شان آشنا نیست، نسل گذشته نیز اغلب با دیده تردید و تعجب به علاقه‌های نسل جوان نگریسته است. همین سبب شده که نسل‌ها در حوزه‌های مختلف از موسیقی، ادبیات و سینما راه خودشان را بروند و به‌دنبال ستاره‌های خودشان باشند.
گاه اتفاقاتی می‌افتد که شکاف میان نسل‌ها بیشتر خودش را نشان می‌دهد. مرتضی پاشایی که درگذشت و انبوه علاقه‌مندان جوان در تشییع او شرکت کردند نسل بزرگ‌تر، از این همه محبوبیت انگشت به دهان مانده بود. بسیاری از اهالی موسیقی حتی نام پاشایی را نشنیده بودند اما او در میان نسل جوان ستاره بود و مخاطبان بسیار داشت و جمعیت انبوهی از سراسر ایران برای شرکت در مراسم تشییع او خود را به تهران رسانده بودند. حالا اتفاق دیگری پیش آمده که بار دیگر شکاف میان نسل گذشته و امروز را نشان می‌دهد. ستاره‌های نسل جدید در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی شکل گرفته‌اند و آنجا به شهرت و محبوبیتی دسته یافته‌اند که با منطق گذشته نمی‌توان آن را تحلیل کرد. اتفاقات اخیر و ماجرای دختری که در اینستاگرام غوغایی به پا کرد، بهانه‌ای شد تا سری به کتابفروشی‌های تهران بزنیم و ببینیم نسل جوان‌تر چه کتاب‌هایی می‌خوانند و به‌دنبال چه نویسنده‌هایی هستند.
کتاب با طعم فانتزی
مقصد اولم کتابفروشی فرهنگ در ابتدای بلوار کشاورز است. یکی از کتابفروشی‌های بزرگی که در سال‌های اخیر مقصد بسیاری از اهالی کتاب شده است. فریدون میلانی کارشناس کتابفروشی فرهنگ درباره کتاب‌هایی که مخاطبان جوان‌تر به سراغ‌شان می‌آیند، می‌گوید: «کتاب‌های فانتزی در میان مخاطبان جوان‌تر خیلی طرفدار دارد. به‌نظرم بیشتر به‌دنبال هیجان هستند. دنبال اینکه قدرت تخیل‌شان را تقویت کنند. الان ناشرانی هستند که صرفا برای این مخاطبان کتاب تولید می‌کنند و مخاطبان نیز به این ناشران اعتماد دارند و مشتری همه کتاب‌هایشان هستند. مجموعه رمان‌های «انتخاب» اثر کایراکاس ازجمله کتاب‌هایی است که بسیاری از مخاطبان جوان، به‌ویژه دختران، به سراغ آنها می‌آیند. ازجمله کتاب‌های پرفروش فانتزی در میان جوان‌ها سه‌گانه «ناهمتا» اثر ورونیکا راث است. مجموعه هری‌پاتر نیز همچنان طرفداران خودش را دارد.»
میلانی از کتابفروشانی است که به حوزه‌های مختلف اشراف کامل دارد. توضیحاتش درباره تک‌تک کتاب‌ها و جزئیات داستان‌هایشان آدم را یاد کتابفروشان قدیمی می‌اندازد. نسلی که بیش از آنکه کتابفروش باشند کارشناس کتاب بوده‌اند. «بیشتر مخاطبان جوان به‌دنبال ادبیات فانتزی هستند. عده‌ای دیگر هم به سراغ ادبیات معمایی رفته‌اند. یعنی گونه‌ای که در دهه‌های 30، 40 و 50 طرفدار داشت و مخاطبان بسیار کمی در سال‌های اخیر داشت و رو به انقراض بود. کتاب‌هایی مثل زنی در کابین 10 و در یک جنگل تاریک تاریک کتاب‌هایی هستند که با استقبال مواجه شده‌اند.» از میلانی درباره اقبال مخاطبان جوان به نویسندگان ایرانی می‌پرسم. «از میان نویسندگان ایرانی نیز آرمان آرین بیشتر از دیگران طرفدار دارد. کتاب جام جهانی در جوادیه از داوود امیریان هم از کتاب‌هایی است که پس از تبلیغ در تلویزیون و برگزاری مسابقه در برنامه خندوانه با استقبال مواجه شده است. ناشرانی مثل افق نیز کارهایی در این حوزه انجام داده‌اند اما به‌نظرم کارهای فانتزی نویسندگان ایرانی چندان باورپذیر از کار درنیامده است.»
هنوز کلاسیک‌ها را می‌خوانند
نشر افق در سال‌های اخیر کتاب‌های بسیاری در حوزه ادبیات کودکان و نوجوانان و ادبیات بزرگسالان منتشر کرده که بسیاری از آنها به چاپ‌های متعدد رسیده‌اند.
کتابفروشی نشر افق نیز در خیابان انقلاب یکی از پاتوق‌های تازه اهالی کتاب در سال‌های اخیر است. رضا فیض که در فروشگاه نشر افق به کتابفروشی اشتغال دارد، درباره کتاب‌های مورد علاقه نسل جوان می‌گوید: «خلاصه رمان‌های کلاسیک طرفداران زیادی در میان جوان‌ها دارد. شاید بسیاری از مخاطبان جوان از اینکه به سراغ رمان‌های اصلی بروند کمی هراس دارند و ترجیح می‌دهند ابتدا خلاصه ساده شده این کتاب‌ها را بخوانند.
از میان کتاب‌های فانتزی هم کتاب‌های نیل گیمن طرفداران زیادی دارد. رمان‌های فانتزی در میان جوان‌ها از اقبال خوبی برخوردار است؛ رمان‌هایی که در حال و هوای رولینگ و تالکین است. از میان نویسنده‌های ایرانی هم فرهاد حسن‌زاده و سیامک گلشیری با استقبال خوبی مواجه شده‌اند. کتاب‌های دیگری که نسل جوان به سراغ‌شان می‌آیند مجموعه‌های تاریخی، دایره‌المعارف‌ها، اطلس‌ها و کتاب‌های عمومی هستند.»
علمی تخیلی‌ها؛ پیشتازان فضای نشر
انتشارات کتابسرای تندیس از ناشرانی است که کتاب‌های علمی تخیلی بسیاری منتشر کرده است. به کتابفروشی این انتشارات در تقاطع خیابان مطهری و ولی عصر می‌روم. کارما، دوزخ، راز داوینچی و دختری که رهایش کردی، کتاب‌های پرفروشی هستند که کتابفروشی کتابسرای تندیس عنوان کتاب و نام نویسنده هر کدام از آنها را جداگانه در برگه‌های بزرگی پشت ویترین چسبانده است. میرباقری مدیر کتابفروشی انتشارات تندیس می‌گوید: «از میان کتاب‌های ما هنوز هری‌پاترها پرفروش هستند. مجموعه ملکه سرخ اثر ویکتوریا اویارد از دیگر مجموعه‌های پرفروش ماست. دختر پرتقالی یوستین گوردر نیز از کارهایی است که مخاطبان جوان از آن بسیار استقبال کرده‌اند.»
به‌نظر می‌رسد کتاب‌های علمی تخیلی در میان مخاطبان جوان اقبال بیشتری دارد. کتاب‌هایی که گاه در دنیای فانتزی اتفاق می‌افتد و به جوان‌ها امکان می‌دهد تا در دنیای داستان‌ها سیر کنند و جهان رؤیایی خود را بسازند؛ جهانی که گاه با واقعیت موجود فاصله بسیار دارد. مگر کار ادبیات چیزی به‌جز ساختن دنیایی تازه است؟
در همینه زمینه :
گشتی در اقتصاد ایران
تقویم حوادث
کوتاه‌تر از گزارش