برگزاری المپیاد جهانی فرصتی برای دیپلماسی علمی

فهیمه طباطبایی/ خبرنگار
از تیرماه سال 1366که دانش‌آموزان ایرانی برای نخستین‌بار با اضطراب و نگرانی فراوان به هاوانای کوبا برای المپیاد جهانی رفتند تا در وضعیت بحرانی جنگ، عیار علمی خود را در رشته ریاضی محک بزنند، تا بیست و چهارم تیرماه امسال که قرار است المپیاد جهانی زیست‌شناسی در کشورمان برگزار شود، 31سال می‌گذرد. در نخستین المپیاد ایران تنها یک مدال برنز برنده شد اما این مدال شروع خوبی برای شرکت ایران در المپیادهای مختلف علمی مانند فیزیک، شیمی، نجوم، زیست‌شناسی و... در سال‌های بعد شد.

حالا اما ایران میزبان بزرگ‌ترین المپیاد جهانی زیست شناسی در بخش دانش‌آموزی است؛ المپیادی که از 78کشور دنیا شرکت‌کننده دارند و دانش‌آموزانی از کشورهایی مانند آمریکا، ژاپن، استرالیا، چین، آلمان، ایتالیا و... به ایران می‌آیند تا سواد زیست شناسی دانش‌آموزانشان را با دیگر کشورها مقایسه کنند و به رقابت بگذارند. البته پیش از این هم المپیاد فیزیک، نجوم و ریاضی در کشورمان برگزار شده بود و دانش‌آموزان برتری از سراسر جهان به ایران آمده‌اند.

سابقه برگزاری المپیادهای علمی در دنیا بسیار طولانی است اما ایران از سال 1366توانست در این مسابقه بین‌المللی شرکت کند که از آن سال تا‌کنون دانش‌آموزان ایرانی 681مدال طلا، نقره و برنز در رشته‌های مختلف کسب کرده‌اند که 72مورد آن برای زیست شناسی بوده است.


شرکت 4دانش‌آموز ایرانی در المپیاد

فاطمه مهاجرانی، رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش پژوهان جوان دیروز درباره جزئیات بیست و نهمین المپیاد علمی زیست شناسی گفت: این المپیاد از 24تا 31تیرماه در تهران برگزار می‌شود و 510مدعو خواهیم داشت که 280نفر آنها دانش‌آموزان راه یافته به المپیاد هستند. او با بیان اینکه 15میلیارد تومان هزینه برگزاری این المپیاد است، افزود: تا پیش از این، در المپیادها ۷۱‌درصد پسر و ۲۹ درصد دختر از کشور ایران حضور داشته‌اند اما امسال ۴‌دانش‌آموز در المپیاد زیست شناسی شرکت کرده‌اند که ۲‌نفرشان دختر و ۲ نفر آنها پسر هستند و ما تعادل را به سمت حضور ۵۰ درصدی دختران تغییر داده‌ایم. رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش پژوهان جوان با اشاره به حضور ۶۴ معلم زیست شناسی در المپیاد عنوان کرد: ۲۰۰نفر از افراد برجسته زیست شناسی به ایران می‌آیند که می‌خواهیم از حضور آنها در راستای تقویت بنیه علمی معلمان استفاده کنیم، بنابراین کارگاه‌های آموزشی در حاشیه المپیاد برگزار می‌شود تا معلمان با دستاوردهای نوین آشنا شوند؛ همچنین تعدادی از مدیران مدارس حضور دارند.


مزایای برگزاری المپیادهای علمی چیست؟

اما این المپیادها چه مزیتی برای فضای علمی کشور دارد و چه کمکی به رشته‌های علوم پایه می‌کند؟ سامان حسینخانی، رئیس کمیته علمی المپیاد جهانی زیست شناسی در این‌باره به همشهری گفت: واقعیت این است که المپیادهای علمی فراتر از آزمون‌های برگزارشده در مدارس است و قابلیت‌های چندگانه در دانش‌آموزان را تست و بررسی می‌کند؛ قابلیت‌هایی که بخشی از آن خدادادی و بخش دیگر اکتسابی است. از سویی دانش‌آموزان طی فرایند شرکت در المپیاد مفاهیم علمی را عمیق‌تر و ریشه‌ای درک می‌کنند و این موضوع به رشته‌های علوم پایه ما در مقاطع بالاتر کمک بزرگی می‌کند. وی افزود: هدف دوم این المپیادها، شناسایی و شکوفایی استعدادها در رشته‌های مختلف است. دانش‌آموزان با محک‌زدن خود متوجه می‌شوند که آیا می‌توانند به‌صورت تخصصی رشته مورد علاقه‌شان را پیگیری و در ادامه راه به درجات علمی بالا دست پیدا کنند یا حتی توان آن را دارند که باعث ارتقای علم در حوزه خاصی شوند یا نه؟



سرانجام برگزیدگان و نفرات برتر

حسینخانی با بیان اینکه بسیاری از این برگزیدگان امروز جزو رهبران علمی دنیا هستند که در رشته‌های گوناگون فعالیت می‌کنند، ادامه داد: در المپیادها قرار نیست به نفرات برتر جوایز خاصی داده شود، بلکه ما فقط تلاش می‌کنیم مسیر بهتر را به این دانش‌آموزان نشان دهیم، با این حال در کشور ما هم مانند سایر کشورهای دنیا امتیازهای ویژه‌ای مانند پذیرش در دانشگاه‌ها بدون کنکور به نفرات اول داده می‌شود.

این استاد دانشگاه تربیت مدرس گفت: در تمام دنیا برگزیدگان المپیادها در یک رشته در دانشگاه هم در همان رشته ادامه تحصیل می‌دهند، اما متأسفانه به‌دلیل مسائل حاشیه‌ای که بر فرهنگ ما حاکم است، به‌طور مثال بسیاری از برگزیدگان المپیاد زیست شناسی در رشته پزشکی ادامه تحصیل می‌دهند. اما جای خوشحالی است که حتی در این صورت هم با نسلی از پزشکان علاقه‌مند به علم مواجهیم.


جزئیات المپیاد زیست‌شناسی

حسینخانی با تشریح عملکرد کمیته علمی المپیاد جهانی زیست‌شناسی تهران تصریح کرد: اعضای کمیته علمی المپیاد زیست شناسی 2018تهران را در 4گروه سلولی مولکولی، زیست جانوری، زیست گیاهی و بوم‎شناسی و تکامل، استادان دانشگاه‌ها و تعداد معدودی از دانش پژوهان و برگزیدگان المپیادهای دوره‌های قبل تشکیل می‌دهند. او افزود: طراحی سؤالات هر ساله به‌عهده کشور میزبان بوده و کمیته علمی بیست و نهمین دوره المپیاد جهانی زیست شناسی تهران هم بر همین اساس طراحی سؤالات را انجام داده است، فقط یک گروه پشتیبانی از ستاد جهانی المپیاد هرسال و یک هفته قبل از برگزاری المپیاد، در کشور میزبان حاضر می‌شود و سؤالات را بررسی می‌کند تا درصورت داشتن ایراد جدی، نسبت به برطرف شدن آن اقدام شود.


کمک المپیادهای علمی به دیپلماسی ایرانی

او برگزاری المپیادهای علمی جهانی را یک فرصت مناسب برای کمک به دیپلماسی کشور دانست و تأکید کرد: به‌طور مثال در المپیاد پیش رو از 78کشور دنیا مثل آمریکا، استرالیا، چین، ژاپن، ایتالیا، انگلیس، آلمان و... مهمانانی داریم که از نخبگان برجسته کشور خودشان هستند. این افراد با حضور در ایران ضمن شرکت در المپیاد و دیدن توانایی علمی ایران، از کشورمان هم بازدید می‌کنند که این باعث نگاه واقعی و بدون واسطه آنها به ایران خواهد شد. رئیس کمیته علمی المپیاد جهانی زیست‌شناسی گفت: تک تک این دانش‌آموزان در فضای ضد‌ایرانی که متأسفانه برخی از رسانه‌های جهانی ایجاد کرده‌اند، می‌توانند سفیران ما در 78کشور دنیا باشند.



ایران در المپیادهای جهانی (از سال 1366تاکنون)
681 مدال در رشته‌های مختلف کسب کرده است