انتقال بازار توافقی ارز به خارج از دید

برخلاف وعده‌های بانک مرکزی و ابلاغیه معاون اول رئیس‌جمهور برای انجام معاملات توافقی ارز در بورس تهران، بانک مرکزی درچرخشی آشکار این معاملات را از بورس تهران به محلی خارج از دید رسانه‌ها و مردم یعنی سامانه نیما منتقل کرد.

به گزارش همشهری، چهارم تیرماه ولی الله سیف رئیس‌کل بانک مرکزی از تقسیم بندی کالاها در دولت در چهار گروه خبر داد و اعلام کرد: تأمین ارز گروه سوم کالایی که از آن با نام کالاهای غیراساسی نام برده می‌شود، از طریق بازار ثانویه و اوراق بهادار  کردن اظهارنامه‌های صادراتی انجام خواهد شد. در این تقسیم‌بندی، گروه نخست به کالاهای اساسی و حیاتی برای کشور که با ارزاق عمومی مردم و دارو در ارتباط است، اختصاص دارد؛ ارز مورد نیاز این بخش، از منابع حاصل از فروش نفت توسط بانک مرکزی تأمین می‌شود که نرخ آن 4200تومان بوده و دولت 400تومان بابت هر دلار برای کالاهای اساسی یارانه می‌دهد.

در گروه دوم، کالاهایی قرار می‌گیرد که مواداولیه و ماشین آلات واحدهای تولیدی و صنعتی (کالاهای واسطه‌ای) به شمار می‌روند و قرار است ارز مورد نیاز آنها از محل 80درصد صادرات غیرنفتی شامل درآمد ارزی حاصل از فروش محصولات پتروشیمی، فولاد و مواد معدنی و از محل سامانه نیما تأمین شود؛ نرخ ارز برای این گروه نیز همان 4200تومان خواهد بود.

گروه سوم، کالاهایی به شمار می‌رود که از محل 20درصد باقیمانده صادرات کالاهای غیرنفتی تأمین ارز می‌شود. در گروه چهارم کالایی نیز اقلامی قرار دارند که واردات آنها به کشور ممنوع است و در نتیجه هیچ ارزی از هیچ منبعی به آنها اختصاص نمی‌یابد.



قرار قبلی

قرار بود قیمت ارز برای کالاهای گروه سوم، نرخ رقابتی باشد که در بورس تهران و روی تابلوی ویژه‌ای به‌صورت توافقی میان صادرات کننده‌ها و وارد کننده‌ها تعیین می‌شود. اما درست چند روز بعد از آنکه از التهاب بازار ارز تحت‌تأثیر انتشار خبر تاسیس بورس ارز کاسته شد بانک مرکزی در چرخشی 180درجه‌ای بار دیگر با مبادلات ارز در بورس مخالفت و این مبادلات را به سامانه نیما منتقل کرد. بلافاصله بعد ازاین تصمیم تغییرات لازم در سامانه نیما برای فروش ارز به قیمت رقابتی انجام و امکان فروش ارز به قیمت توافقی با استفاده از امکانات سامانه «سماصا» فراهم شد. چندین سال است که بانک مرکزی به دلایل نامعلومی با عرضه ارز در بورس مخالفت می‌کند در این میان برخی شرکت‌ها به بهانه افشاشدن اسناد مربوط به نقل و انتقال ارز در فضای سیاست خارجی شعله‌های این اختلاف‌ها را بیشتر کرده‌اند. منتقدان به‌دلیل شفافیت معاملات در بورس معتقدند نقل و انتقال و مبادلات ارزی می‌تواند مورد سو استفاده‌های خارجی قراربگیرد. به زعم کارشناسان مبادلات ارز در بورس تهران قادر است مکانیزم عرضه و تقاضا را شفاف و منجر به کشف قیمت تعادلی شود؛ موضوعی که در سامانه نیما به‌دلیل نبود قابلیت نظارت مداوم از سوی مردم و رسانه‌ها قابل رصد نیست.



سازو کار مبادلات

اواخر هفته قبل سخنان رئیس‌کل بانک مرکزی پرده از انتقال این معاملات از بورس تهران به سامانه نیما برداشت و مشخص شد بانک مرکزی طبق سنت گذشته قصد ندارد معاملات ارز را به بورس تهران منتقل کند. ولی‌الله سیف در گفت‌وگویی از آغاز به‌کار بازار ثانویه ارز خبر داد و گفت: در این رویه صادرکننده و واردکننده برای مبادله ارز تفاهم می‌کنند و این در سامانه جامع تجارت ثبت و عملیاتی می‌شود.

ولی‌الله سیف گفت: روال بازار ثانویه اینگونه است که وارد‌کننده با صادرکننده تفاهم می‌کند و با ثبت این تفاهم در سامانه جامع تجارت این کار می‌تواند عملیاتی شود. در مرحله بعدی وارد‌کننده با مراجعه به بانک گواهی ثبت آماری خود را می‌گیرد و سپس با مراجعه به صادرکننده مربوط، توافق نهایی خود را انجام می‌دهد این توافق هم در سامانه جامع تجارت ثبت و عملیاتی می‌شود. در عین حال رئیس کنفدراسیون صادرات ایران هم جزئیات بیشتری از این تصمیم جدید را تشریح کرد و گفت: کشف نرخ اظهارنامه صادراتی در سامانه نیما خواهد بود.
محمد لاهوتی، گفت: در جلسه پنجشنبه هفته قبل مقرر شد تا بازار ثانویه ارز در بورس انجام شود، اما با بررسی‌های کارشناسی صورت گرفته و پیشنهاد بخش‌خصوصی، عرضه ارز حاصل از بیست درصد صادرات غیرنفتی کشور که مشمول ارائه ارز در سامانه نیما نمی‌شود، در بورس منتفی شد.

رئیس کنفدراسیون صادرات ایران با اشاره به این کشف قیمت اظهارنامه صادراتی که در سامانه نیما صورت می‌گیرد، افزود: این کار به دو روش می‌تواند انجام شود؛ بر این اساس در روش اول، عرضه ارز حاصل از صادرات در سامانه نیما صورت می‌گیرد که در آن، صادرکنندگان ارز اظهارنامه صادراتی خود را در سامانه نیما به ثبت می‌رسانند و واردکنندگانی که تقاضای خرید این ارز را دارند، ارز و اظهارنامه را به نرخ توافقی خریداری کرده و اقدام به واردات می‌کنند. لاهوتی توضیح داد: روش دوم این است که واگذاری ارز و اظهارنامه صادراتی به‌صورت مستقیم به واردکننده صورت گیرد و بر این اساس، شیوه اصلی آن است که واردکننده بعد از ثبت‌ سفارش، درخواست خود را در سامانه جامع تجارت، ثبت کرده و شماره اظهارنامه‌ توافق شده را در سامانه درج کند؛ بر این اساس، سامانه نیما از صادرکننده استعلام لازم را صورت داده و بعد از تأیید، ارز را به‌حساب مورد درخواست واردکننده واریز می‌کند.




قرار بود قیمت ارز برای کالاهای گروه سوم، نرخ رقابتی باشد که در بورس تهران و روی تابلوی ویژه‌ای به‌صورت توافقی میان صادر کننده‌ها و وارد کننده‌ها تعیین ‌شود