ایرانگردی
تاریخ پرشکوه کومش موزه‌گردی به وقت سمنان
سمانه سلطانی پور
استان سمنان در گذشته جزو چهاردهمین ایالت تاریخی« ورن» (ورنه) از تقسیمات شانزده‌گانه اوستایی در دوران باستان بوده است. در تمام دوره حکومت مادها و هخامنشیان (کومیسنه) یا کومشان(قومس بعد از اسلام) جزو ایالت بزرگ«پارت» یا پرثو به‌شمار می‌رفت. در این دوره سمنان شهر سرحدی ایالت‌های پارت و ماد محسوب می‌شد. به همین علت برخی از مورخان، پیشینه این شهر را گاهی جزو ماد و گاهی جزو پارت به حساب می‌آورند. ایالت مذکور که در زمان ساسانیان به «پشتخوار» تغییر نام داده شامل همان شهرهایی بوده که در ایالت (ورن) متشکل بودند. حد غربی این ایالت (خوار) گرمسار فعلی، حد شرقی آن شاهرود و حد شمالی آن (ایالت پشتخوارگر) کوهستان‌های جنوبی طبرستان بوده است. سمنان در دوره‌های بعد از اسلام جزو سرزمین تاریخی قومس (کومش) به شمار می‌آید و نام جغرافیایی قومس تا اواخر دوران قاجار بر سر زبان‌ها بود. تمام این اطلاعات تاریخی در مورد پیشینه تاریخی استان سمنان، برای آن بود که بگوییم، می‌توان بخشی از تاریخ و گذشته پرشکوه این استان را در موزه‌هایش به تماشا نشست. شهر به شهر و منزل به منزل از مسیر تهران به مشهد، موزه‌های استان سمنان را با این راهنما می‌توان مشاهده کرد.
موزه اقوام گرمسار
نمایش قومیت‌ها
مختلف ساکن در شهرستان گرمسار در این موزه در معرض دید عموم قرار داده شده است.
مسیر دسترسی: گرمسار، بلوار آیت‌الله کاشانی، خیابان سلمان فارسی، کوچه شهید حسین فیصلی
جذابیت‌های اطراف موزه: آب انبار بزرگ گرمسار که این روزها تبدیل به مرکز پذیرایی شده است و پارک 15 خرداد
ساعات بازدید:در ساعات اداری(7:30 تا 14:30)
موزه علم و صنعت
کارخانه‌ای که برای همیشه ماندگار شد
اگر می‌خواهید فضای کار کارگران در کارخانه‌های پیش از انقلاب را ببینید، موزه علم و صنعت گرمسار یکی از بهترین انتخاب‌هاست. موزه علم و صنعت تا قبل از سال 1393 به عنوان کارخانه پنبهپاککنی درگرمسار شناخته می‌شد و در حال حاضر یکی از موزه‌های مورد توجه گردشگران شده است. کارخانه پنبهپاککنی که در سال1380در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده، تنها کارخانه پنبهپاککنی صنعتی و بزرگ دوره پهلوی شرق کشور بود که سه سال پیش موزه شد. ساختمان موزه علم و صنعت دارای نمای آجری دو طبقه است و در هر طبقه آن ماشین آلات سنگین و صنعتی پنبهپاککنی نصب شده است. موزه دارای 2 تالار نمایش است که در مجموع تعداد هفت قطعه دستگاه صنعتی و بخشی شامل دستگاه موتورخانه، پمپ هیدرولیک جک، مکنده، دستگاه حلاجی، دستگاه بذرپنبه، مکنده اتو، جعبه غدل زنی در این موزه در معرض دید عموم قرار داده شده است.
مسیر دسترسی: گرمسار، ضلع شرقی میدان معلم گرمسار،جنب اداره منابع طبیعی جذابیت‌های اطراف موزه: بازارچه صنایع‌دستی و مجموعه رفاهی (رستوران و فست فود)
ساعات بازدید: 7:30 تا 14:30
موزه عشایری ایل سنگسر
نمایشی از تاریخ و فرهنگ عشایر سنگسر
شهرستان مهدی‌شهر(سنگسر سابق) از نقاط مطرح کشور در زمینه برخورداری از عشایر کوچ‌رو است به همین دلیل لبنیات متنوع مهدی‌شهر در داخل و خارج ازکشور مشهور است. در این شهرستان دو موزه جالب برای بازدید شما مهیاست. اولی که در مرکز شهر مهدی‌شهرقرار دارد ، باغ موزه عشایری ایل سنگسر است. این موزه از دو بخش تشکیل شده است. سالن موزه دارای چهار بخش با موضوعات مجزاست. بخش نخست به ابزار و ادوات پشم‌چینی و مراحل تولید انواع نخ و پارچه‌های پشمی و ابریشمی بانوان ایل سنگسر اختصاص دارد. بخش دوم شامل انواع دست‌افزار‌های زندگی روزمره و دوگانه ایل نیمه کوچ رو سنگسر بوده و انواع ظروف، ابزار، جنگ افزار و... را شامل می‌شود. بخش سوم به نمایش صنایع‌دستی و هنر سوزن‌دوزی، پوشاک و نمایه‌ای از زندگی شهرنشینی مردم ایل سنگسر در دهه‌های گذشته پرداخته است. علاوه بر فضای داخلی موزه در حیاط، برخی از سازه‌های عشایری از جمله سیاه چادرهای سنگسری تنور، سازه اختصاصی تولید کره و ... دیده می‌شود. سیاه‌چادر سنگسری بزرگترین نوع سیاه‌چادر در بین ایلات کشور است.
مسیر دسترسی: شهرستان مهدی شهر، شهر مهدی‌شهر (سنگسر)، خیابان امام، پشت کانون بیدقی خانه درخشانی(اداره میراث‌فرهنگی مهدی‌شهر)
جذابیت‌های اطراف موزه: خانه درخشانی‌ها، آب انبار درخشانی، اداره کل میراث فرهنگی مهدی‌شهر
ساعات بازدید: ساعات اداری 7:30 تا 14:30
موزه سنگ و فسیل دربند
جایی برای تماشای فسیل‌های 620 میلیون ساله
همانطور که گفته شد، در مهدی‌شهر دو موزه وجود دارد، موزه دوم که در نزدیکی غار دربند قرار دارد، موزه سنگ و فسیل دربند است. در این موزه فسیل‌هایی از دوره‌های مختلف و
حتی با قدمت بیش از 620 میلیون سال به نمایش درآمده است. بخش سنگ این موزه نیز شامل انواع کانی‌ها و سنگ‌های معدنی و زینتی است که از حاشیه ایران مرکزی جمع‌آوری شده است. البته تعداد معدودی از این کانی‌ها متعلق به کشورهای دیگر است.
مسیر دسترسی: مهدی‌شهر- دربند- ابتدای مسیر پیاده روی غار دربند جذابیت‌های اطراف موزه: دیوارهای صخره‌نوردی سنگسر سل و غار دربند ساعات بازدید: همه روزه از 8 صبح تا 8 شب
موزه شاهرود
مجموعه‌ای متنوع از آثار باستان‌شناسی و مردم‌شناسی
موزه شاهرود جدای آثار قابل توجه، نمای بیرونی و ساختمان در خور توجهی هم دارد. ساختمان موزه شاهرود در سالهای 1306-1307 ه .ش به عنوان بلدیه بنا شده بود و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در موزه شاهرود می‌توانید آثار تاریخی و فرهنگی، باستان‌شناسی و مردم‌شناسی متنوعی را مشاهده کنید. در بخش باستان‌شناسی موزه در طبقه همکف آثاری مربوط به قبل از میلاد مسیح، دوره‌های پیش از تاریخ و اسلامی به چشم می‌خورد. در بخش مردم‌شناسی ابزار کارهای تولیدی و فنونی از جمله دامداری، کشاورزی، پوشاک، فنون پخت نان، زیورآلات، دست بافت‌ها و اسناد و قباله‌ها، ابزار و وسایل تعزیه‌خوانی و طب سنتی در معرض نمایش قرار گرفته است. در غرفه پوشاک هم، انواع لباس‌های زنانه شامل کت زنان (کلیجه) شلیته، کلاه سوزن‌دوزی‌شده، چارقد وغیره دیده می‌شود. از ابزار و وسایل تعزیه‌خوانی موجود در این بخش می‌توان به جوشن، سپر، کلاهخود و... اشاره کرد. از تصاویر بسیار زیبا در این غرفه پرده درویشی با 32 قصه به روایت تصویر و 400 صورت انسان و حیوان با هنر نقاشی رنگ و روغن است که در 1340 هجری شمسی در کاشمر نقاشی شده است.
مسیر دسترسی: شاهرود، خیابان فردوسی، چهار راه حجاب، جنب شهرداری
جذابیت‌های اطراف موزه: مجموعه آبشار شاهرود، جاده سلامتی، پارک بلوار،شهر بازی، موزه آب، بازار تاریخی شاهرود، خانه یغمایی ها، حمام حاج تقی
ساعات بازدید: شنبه تا چهارشنبه از ساعت 7:30 تا 14:30 و پنج‌شنبه‌ها
موزه گرمابه پهنه سمنان
از اسکلت چهار هزار ساله تا زیور آلات سنتی زنان عشایر
از همان ابتدا که می‌خواهی وارد موزه شوی، دو سرباز قاجاری که قرار نیست هیچ وقت پیر شوند یا از اینجا بروند، با زبان بی‌زبانی به تو خوشامد می‌گویند، در کتیبه سر در اگر با دقت نگاه کنی، تاریخ بنای موزه حک شده است و اینطور آمده: «بنا شد در زمان سلطنت میرزا ابوالقاسم بابر خان پادشاه دوره تیموری»، در گوشه کار هم نوشته شده: «عمل زین العابدین سمنانی». بنای موزه که بیش از شش قرن است ساخته شده، در گذشته به عنوان گرمابه استفاده می‌شده و به همین دلیل و برای حفظ اصالت بنا، هنوز هم نام موزه، «گرمابه پهنه» است. این اثر که درسال 1355 ثبت ملی شده است، در گذشته دو درگاه وردی زنانه و مردانه داشته است یکی از جذابیت‌های این موزه، علاوه بر نمایش آثار باستان‌شناسی، سقف و نورگیرهایی است که این محل را زیباتر کرده‌اند. در یکی از غرفه‌های متصل به صحن اصلی شاخص‌ترین عنصر موزه سمنان که اسکلت چهار هزار ساله به دست آمده از تپه حصار دامغان است قرار دارد. این اسکلت مربوط به یک زن باردار جوان است که به شکل کاملأ دست نخورده همراه با اشیاء و لوازمی که هنگام مرگ کنارش بوده، از محل حفاری در تپه حصار به این مکان منتقل شده است.
این اسکلت با ضمائم آن در یک محفظه مکعبی شیشه‌ای قرار گرفته است. در ویترین دیگری در ادامه مسیر، اشیایی از جنس سفال خاکستری مربوط به هزاره دوم پیش از میلاد متعلق به تپه‌حصار قرار دارند. از دیگر آثار سفالین موجود در موزه، ظروف به دست آمده از منطقه خطیرکوه سمنان است که مربوط به هزاره اول پیش از میلاد است. در ویترین‌های بعدی اشیاء دوران اسلامی شامل ظروف لعابدار و دیگر ظروف مربوط به تپه‌های تاریخی استان سمنان دیده می‌شود. در بخش مردم‌شناسی موزه گرمابه پهنه که در انتهای موزه و در یک هشتی واقع شده است، اشیاء مختلف مردم شناسی از جمله زینت آلات سنتی زنان عشایر استان سمنان قرار دارد. در مجموع با دیدن این موزه یک تیر را به دونشان می زنید، هم اثری تاریخی را می‌‌بینید و هم آثاری باستانی و تاریخی که برای دیدن شما صف کشیده‌اند.
مسیر دسترسی: میدان امام، خیابان امام، بازار شیخ علاءالدوله، ضلع غربی، تکیه‌پهنه
جذابیت‌های اطراف موزه: موزه مهر و سکه، تکیه پهنه، بازار سمنان، بازارشیخ علاءالدوله، مسجدهای تاریخی امام و جامع سمنان و بافت تاریخی سمنان
ساعات بازدید:صبح ها: همه روزه از ساعت 8.30 تا 12.30 و عصرها از ساعت 17تا20
موزه مُهر و سکه کومش
آن روی سکه تاریخ و تمدن استان سمنان
پس از دیدن موزه گرمابه پهنه سمنان و قبل از خروج از تکیه پهنه، می‌توانید سری هم به موزه مهر و سکه بزنید. این موزه توسط «حسن پاکزادیان» مجموعه‌دار و مدیر موزه خوش‌ذوق مهدی‌شهری در سمنان راه اندازی شده است. مُهر و سکه کومش در سال 1393 به عنوان اولین موزه تخصصی سکه و مُهر استان سمنان، راه اندازی شد. قبل از ورود به موزه، با دیدن تکیه پهنه به یاد بیاورید که در گذشته تعزیه‌خوانی‌های محرم در تکیه‌ها انجام می‌شده و هنوز هم این سنت در بسیاری از مناطق پابرجاست. در ادامه مسیر تکیه و قبل از خروج از آن به سمت امامزاده یحیی، چند پله موزه را که بالا بروید، چیزهایی را خواهید دید که هیچ جای دیگر نمونه آنها را نمی‌توانید ببینید، چون سراسر این موزه مملو از سکه‌های ضرب شده در سمنان قدیم است. در این مجموعه تخصصی می‌توانید مُهرها، ابزارهای مبادلاتی کالا از قبیل حلقه‌های مبادلاتی، پول‌های اولیه، سکه، اسکناس، سفته و برات و ابزارهای نگهداری پول، که دارای قدمت‌های مختلفی از ابتدای تاریخ ایران گرفته تا عصر حاضر را تماشا کنید. بخش ابتدایی موزه به مُهرها اختصاص دارد و در این بخش می‌توانید مُهرهایی از هزاره دوم پیش از میلاد تا دوره قاجار را مشاهده کنید. در ادامه مسیر و در بخش دوم، سکه‌ها بر اساس سیر تحولات تاریخی به شکل دیدنی به نمایش گذاشته شده اند و در این بخش می‌توانید با تاریخ 3000 ساله تبادلات پولی این مرز و بوم آشنا شوید. بخش پایانی این مجموعه هم به نمایش سکه‌های ضرب شده در درم سراهای متعدد ایالت تاریخی کومش (هکاتوم پیلُس، قومس، سمنان، دامغان، بسطام، بیار، فیروزکوه، فریم، دماوند، شهمار، دربند، درجزین و ...) اختصاص دارد. در مجموع، در این موزه بیش از 500 قطعه سکه، 24 برگ اسکناس، 80 قطعه مُهر و تعدادی ابزار به نمایش گذاشته شده است.
مسیر دسترسی: خیابان امام خمینی، جنب مسجد امام (سلطانی)، تیمچه تکیه پِِهنه، موزه مهر و سکه کومش
جذابیت‌های اطراف موزه: موزه گرمابه پهنه، تکیه پهنه، بازار سمنان، بازار شیخ علاء الدوله، مسجدهای تاریخی امام و جامع سمنان و بافت تاریخی سمنان
ساعات بازدید:همه روزه از ساعت 9 صبح تا 13 و عصرها از ساعت 17 تا 20به غیر از روزهای سوگواری تعطیل رسمی
موزه آب شاهرود
بهترین مکان برای آشنایی با تمدن و فنون تهیه آب
اگر علاقه‌مند هستید بدانید مردم در گذشته چگونه آب تهیه می‌کردند و از چه فنونی برای اینکه آب راحت از گلویشان پایین برود، بهره می‌بردند، سری به موزه آب شاهرود بزنید. موزه آب شاهرود اولین موزه خصوصی آب (فن‌آوری صنعت آب و سازه‌های آبی کشور) است که در مجموعه تاریخی تکیه سعادت برنجی توسط عبدالحسین برنجی موسس و مدیر موزه آب شاهرود ایجاد شده است. در این موزه 300 شئ مرتبط با فن آوری صنعت آب را به نمایش گذاشته‌‌اند. موزه سه تالار دارد، تالار اول در مورد فرهنگ و تمدن کهن آب ایران زمین، تالار دوم مرتبط با اشیا تاریخی در زمینه آب و برخی اشیاء تاریخی مردم‌شناسی است و در تالار سوم می‌توانید علاوه بر مشاهده تکنولوژی قدیم صنعت آب ایران، با فناوری‌ها و اختراعات نوین ثبت شده در صنعت آب آشنا شوید. در این موزه
علاوه بر صنعت آب و سازه‌های آبی، فرهنگ آب نیز معرفی شده است. همچنین این موزه دارای آرشیوی غنی از فیلم و عکس در رابطه با موضوع آب است. با توجه به اینکه این موزه در مجموعه حسینیه سعادت برنجی قرار دارد، در کنار تماشای آن می‌توانید از حسینیه نیز دیدن کنید.
مسیر دسترسی: شاه
مسیر دسترسی: شاهرود، میدان جمهوری، خیابان مصلی، پلاک 43، مجموعه تاریخی تکیه برنجی، موزه آب
شاهرود
جذابیت‌های اطراف موزه: تکایای تاریخی، مسجد اخیانی ها، بازار تاریخی شاهرود، خانه یغمایی‌ها، انبار نمک و ...
ساعات بازدید: همه روزه از ساعت 8 تا 14
مسیر دسترسی: دامغان، میدان امام ، خیابان فروردین، جنب پارکینگ ، ساختمان لطفی
جذابیت‌های اطراف موزه: مسجد جامع، ساختمان لطفی، مدرسه طلاب موسوی
ساعات بازدید: ساعات اداری 7:30 تا 14:30
موزه عمارت باغ امیر سمنان
نمایشی از تاریخ و فرهنگ سمنان
عمارت باغ امیر از جمله بناهای معروف قاجاری سمنان است که همجوار باغ بزرگ امیر اعظم است. این عمارت بین سالهای 1275 تا 1285 توسط استاد معمار باشی و به دستور وهزینه صاحب بنا «حاج میرزا آقا فامیلی» ساخته شد و علت نام‌گذاری بنا به عمارت «باغ امیر»، همجواری آن با باغ بزرگ امیر اعظم بوده است. بد نیست بدانید امیر اعظم مشهورترین حاکم ایالت قومس (استان سمنان فعلی) بوده که در سال 1295 هـ . ش، به ضرب گلوله کشته می‌شود. بعدها این عمارت سه هزار متری، خانه یکی از بزرگان و تجار سمنان بنام حاج میرزا آقا فامیلی بود که توسط فرد خوش‌ذوقی به نام «محمد عزیزالدین» تبدیل به موزه شد.
در بخش موزه‌ای مجتمع تاریخی، فرهنگی، گردشگری باغ امیر می‌توانید با بخشی از تاریخ سمنان و وسایل مورد استفاده مردم در گذشته شامل بخش‌های چاپ، رادیو، تلفن و مخابرات، اسناد، موسیقی، عکس و سینما آشنا شوید. دستگاه مورس، تلفن‌های هندلی، تلفن صحرایی و جنگی که
در جنگ جهانی دوم استفاده می‌شده و اولین دستگاه تلفکس سمنان در این بخش دیده می‌شود. در موزه‌باغ امیر بزرگترین سند و وقف‌نامه آب سمنان به طول شش متر، شیرهای آب قدیمی و ساعت آبی، بیش از 100 سند قدیمی از اواخر دوره قاجاریه تا دوره معاصر از جمله کوپن آذوقه مربوط به جنگ جهانی اول و دوم، اولین قرارداد تجاری سمنان با دولت روسیه، برگه تعرفه انتخابات مجلس سنا
و شورای ملی مربوط به سال 1331 و ... دیده می‌شود. از دیگر بخش های جالب موزه امیر سمنان، مجموعه ابزار سلمانی، خطاطی و دستگاه بستنی‌ساز مربوط به یک قرن پیش، دستگاه ثبت ساعت ورود و خروج مربوط به 80 سال قبل، ساعت سال کوک و اشیا و ابزارهایی که از تجاوز ارتش سرخ در سمنان حد فاصل سال هایی 1320 تا 26 باقی مانده است.
مسیر دسترسی: سمنان، میدان معلم به طرف میدان مشاهیر، بلوار معلم ساعات بازدید: 17 تا 22
موزه عرفان شرق بسطام نمایشی از عرفان و تاریخ
کمی پس از شاهرود و در شهر بسطام، علاوه بر بازدید از مجموعه تاریخی بایزید بسطامی عارف بزرگ ایرانی می توانید از موزه عرفان شرق دیدن کنید.
این موزه در سال 1389 در مجموعه تاریخی بسطام و در گنبد غازان‌خان در نزدیکی آرامگاه بایزید بسطامی قرار دارد. در این موزه قرآن‌های خطی، ابزار روشنایی (شمعدان) و عکس‌های قدیمی از مجموعه تاریخی بسطام، پیه سوزهای سفالی، کشکول‌های چوبی، ظروف چینی دوره صفویه، در منبت‌کاری شده و .... را می‌توانید از نزدیک ببینید.
مسیر دسترسی: شاهرود، بسطام، مجموعه تاریخی بسطام
جذابیت‌های اطراف موزه: جاذبه‌های تاریخی شهر نمونه گردشگری بسطام،پارک سرآسیاب بسطام، باغ گردشگری اورس، باغات بسطام، یخدان سعیدی، تکیه
دولت، تپه سنگ چخماق، برج کاشانه
ساعات بازدید:ساعات اداری 7:30 تا 14:30
موزه تاریخ شهر دامغان
دریچه‌ای به تاریخ و فرهنگ دامغان
ابزار کار آهنگری، اسناد و قباله‌ها، لباس‌های محلی، لوازم خانه که در گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفته، وقف نامه و بیع‌نامه و .... از جمله آثاری است که در موزه اقوام دامغان به نمایش گذاشته شده است. بسیاری از این آثار، توسط مردم فرهنگ دوست دامغان به موزه اهداء شده اند.
مسیر دسترسی: دامغان، میدان امام ، خیابان فروردین، جنب پارکینگ ، ساختمان لطفی
جذابیت‌های اطراف موزه: مسجد جامع، ساختمان لطفی، مدرسه طلاب موسوی
ساعات بازدید: ساعات اداری 7:30 تا 14:30
