تقلای مالی، جایگزین خلاقیت استارتاپی

اشکان خسروپور
خبرنگار

موبایل احتمالا تنها کالای الکترونیکی نیست که با ارز 4200تومانی وارد شده و بعد با هزینه‌ای به‌مراتب بیشتر به مشتری‌ عرضه شده است. بازار سخت‌افزار ایران بعد از تلاطم‌های اخیر بازار ارز با چالش‌های جدی روبه‌رو شده است.

واردات برخی کالاهای سخت‌افزاری در این حوزه که مورد استفاده استارتاپ‌ها و شرکت‌های سرویس‌دهنده زیرساختی به آنهاست، ممنوع شده یا اگر آمدن‌شان به ایران آزاد است، ‌ارز دولتی نمی‌گیرند. گران‌تر شدن خدمات خارجی برای ایرانی‌ها و بالا رفتن هزینه‌های جاری و نیروی انسانی، حالا استارتاپ‌های ایرانی را به شرکت‌هایی تبدیل کرده که به جای افزایش خلاقیت، جان و توان‌شان را روی مشکلات مالی ناخواسته گذاشته‌اند. 

زمانی نه چندان دور گفته می‌شد ایران قرار است به بهشت استارتاپ‌ها تبدیل شود، اما در همین چند وقت اخیر فیلترینگ، اختلال‌های اینترنتی، مشکل ارزی و حالا هم چالش‌های وارداتی، اکوسیستم ایران را به فضایی تبدیل کرده که برای کسب‌وکارها بی‌شباهت به جهنم نیست.


نبرد مالی به جای بالابردن خلاقیت
عطا خلیقی، مدیر مرکز توانمندسازی و تسهیل‌گری کسب‌وکارهای نوپای فاوا درباره اینکه گران شدن سخت‌افزارها چه تأثیری بر فعالیت کسب‌وکارهای نوپا گذاشته، به همشهری می‌گوید: «اکوسیستم استارتاپی یک سامانه جدید است که هرکس ایده خلاقانه‌ای داشت، می‌توانست در آن ایده‌اش را مطرح کرده و با جذب سرمایه کارش را شروع کند. قبلا هزینه ورود به اکوسیستم بسیار پایین بود و افراد با خلاقیت زیاد و پول کم می‌توانستند به این فضا وارد شوند اما حالا هرکسی نمی‌تواند استارتاپ داشته باشد.»
او تأکید می‌کند: «با گران‌تر شدن ارز، همه استارتاپ‌ها فقیرتر شده‌اند و ارزش پول‌شان کاهش پیدا کرده اما می‌توان حدس زد که استارتاپ‌های بزرگ‌تر در بازار باقی بمانند و کوچک‌ترها خیلی سریع از بازار محو شوند. همه اینها به‌معنای برهم زدن فضای رقابتی و دشوار کردن کار در این فضای جدید است. حتی همان‌ها هم برای به‌کارگیری نیروی انسانی با مشکل روبه‌رو می‌شوند. نیروی خلاقی که قبلا با 3میلیون تومان حقوق راضی به‌کار می‌شد، حالا به‌مراتب حقوق بیشتری طلب می‌کند و هزینه‌های شرکت، به‌خاطر چالش بر سر یکی، دو متغیر به‌طور قابل‌توجهی بالاتر
 رفته است.»
‌مؤسس پرشین‌بلاگ هم می‌گوید: «در تمام دنیا، در اکوسیستم استارتاپی، جنگ خلاقیت حرف اول را می‌زند اما الان در ایران، بین استارتاپ‌ها جنگ مالی جایگزین این موضوع شده است. کسی دنبال ارائه محصول بهتر نیست چون اولویت اصلی فعالان استارتاپی، کنار آمدن با غول 
هزینه‌هاست.»

رقابت در جهنم هزینه‌ها
استارتاپ‌ها هر روز  به‌طور مستقیم به خرید یک سخت‌افزار جدید نیاز ندارند؛ در نتیجه، گران‌شدن سخت‌افزار در ظاهر روی کسب‌وکارشان تأثیر نمی‌گذارد، اما به‌صورت غیرمستقیم چالش‌های بزرگی پیش روی آنهاست. ایلیا وکیلی، کارشناس فنی دراین باره به همشهری می‌گوید: «استارتاپ‌ها برای فراهم کردن بخشی از هزینه‌های جاری‌شان در حوزه‌های خدمات ابری، بازاریابی دیجیتال و... با مشکل‌های جدی روبه‌رو شده‌اند. کسب‌وکارهای سنتی ممکن است بتوانند با بالا بردن قیمت‌ها، افزایش هزینه‌شان را جبران کنند اما این موضوع برای استارتاپ‌ها موضوعیت ندارد چون رقابت در این بازار خیلی جدی است. از آن‌ مهم‌تر اینکه، سرویس‌هایی که توسط استارتاپ‌ها در دنیای آنلاین ارائه شده، در بازار آفلاین وجود دارد و مشتری اگر حس کند، همین خدمات با قیمت کمتری در جای دیگر وجود دارد، به آن سو کشیده می‌شود. در نتیجه استارتاپ‌ها به‌خاطر از دست ندادن مشتری مجبور هستند قیمت‌شان را در یک محدوده خاص نگه دارند و عملا نمی‌توانند با زیاد کردن قیمت، با چالش افزایش قیمت‌های بازار کنار بیایند.»

این کالا لوکس نیست!
گفته می‌شود واردات بخشی از محصولات خارجی به این دلیل ممنوع شد که مصرف‌کنندگان سراغ نمونه‌های داخلی بیایند، اما این نسخه در دنیای استارتاپ‌ها چندان کارایی ندارد. فرهاد فاطمی، هم ‌بنیانگذار ابرآروان، یکی از استارتاپ‌های فراهم‌کننده خدمات ابری به همشهری می‌گوید: «ما باید سخت‌افزارهایی را تهیه کنیم که بتوانیم به جامعه آ‌ی‌تی ایران خدمات زیرساختی ارائه کنیم، اما بخشی از این سرویس‌ها به سخت‌افزارهایی نیاز دارد که واردات‌شان به کشور ممنوع شده یا بعضی‌هایشان مثل دیسک سرور به‌عنوان کالای لوکس شناسایی شده و ارز دولتی نمی‌گیرد. درصورتی که این مورد، یک کالای ضروری برای زیرساخت اینترنت و سازمانی در تمام کشور است.» به گفته فاطمی، مشکل اصلی فعلا تأمین سخت‌افزار است و تأمین آن با هر قیمتی، حتی با درنظر گرفتن دلار 9هزار تومانی نیز در بازار وجود ندارد.