وداع با جامعه‌شناس مردمی

مهدیه تقوی‌راد | خبرنگار:

مراسم تشییع پیکر دکتر سیدمحمد امین قانعی راد، استاد برجسته جامعه‌شناسی روز گذشته از دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد. در این مراسم سیدمحمد‌علی افشانی شهردار تهران، عباس آخوندی وزیر مسکن و شهرسازی، علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، رضا صالحی امیری وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمدرضا عارف نماینده مجلس، رئیس فراکسیون امید، اشرف بروجردی رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی، معاونان وزارت علوم، معاون اجتماعی وزارت بهداشت و تعداد زیادی از استادان دانشگاه‌های مختلف و دانشجویان جامعه شناسی حضور داشتند. در ابتدای این مراسم که با تجلیل از مقام علمی دکتر قانعی‌راد آغاز شد، پیام‌های تسلیت اسحاق جهانگیری، ‌معاون اول رئیس‌جمهور و منصور غلامی وزیر علوم قرائت شد.

امید را باید از قانعی راد درس بگیریم

سید مهدی اعتمادی فر، رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در این مراسم با بیان اینکه مرحوم قانعی راد فقط یک جامعه‌شناس نبود، گفت: دکتر قانعی راد مجموعه‌ای از فضایل بود که او را در میان اهالی علوم اجتماعی برجسته می‌کرد. قانعی‌راد فردی بود که هیچگاه مصلحت شخصی خودش را مبنا قرار نداد و در خطیرترین دوره‌ها که مسئولیت انجمن جامعه شناسی را به‌عهده داشت از کیان علوم اجتماعی با قدرت و قوت دفاع کرد. آن‌چیزی که از قانعی‌راد نزد ما باقی می‌ماند امیدواری اوست که تا لحظه آخر حفظ کرد و به‌نظر من بزرگ‌ترین سرمایه ما همین امید است که بتوانیم همه ما جامعه‌شناسان آن را از قانعی‌راد نزد خود نگه داریم. حسین سراج زاده، رئیس انجمن جامعه‌شناسی نیز در این مراسم ‌گفت:‌ قانعی‌راد برای رسیدن به همه اهدافش، کنشگری علمی در رشته جامعه شناسی را برگزید و با کوشش خستگی ناپذیری که داشت دانش عمیقش را در خدمت عمل روشنفکرانه و متعهدانه برای تشخیص درست مسائل اجتماعی و کمک به حل آنها به‌کار گرفت. مرحوم قانعی راد به مطالعه و تحقیق در اتاق کار دانشگاه و آموزش در کلاس درس بسنده نکرد و به خوبی به این نکته توجه داشت که علوم اجتماعی در بستر حوزه عمومی و در فعالیت‌های انجمنی ثمر بخش‌تر است و بهتر می‌تواند به مسئولیت‌های اجتماعی‌اش عمل کند و از این نظر الگوی بی‌نظیری بود. به گفته سراج زاده، قانعی راد اعتقاد عمیقی به استقلال نهاد علم و دانشگاه داشت و سلطه هر نهاد دیگری را بر آن برای ایفای درست کارکردهای دانشگاه اختلال آفرین می‌دانست و در عین حال به تعامل سازنده 3رکن دانشگاه و حوزه عمومی و دولت بسیار باور داشت و این تعامل سازنده و هم‌افزا را برای افزایش توان جامعه شناسی و حل مسائل اجتماعی جامعه ضروری می‌دانست؛ در عین اینکه نگاه انتقادی عمیقی به بسیاری از ساختارهای مستقر داشت و انتقاداتش را با صراحت و بدون ترس و لکنت بیان می‌کرد.

 جامعه شناسی که دغدغه ایران را داشت

هادی خانیکی، استاد علوم ارتباطات نیز در ادامه این مراسم گفت: مرحوم قانعی راد در طول حیات خود خرد و عشق را به زیبایی در هم آمیخت و هر کس او را در سال‌ها، ماه‌ها و روزهای آخر می‌دید بهتر می‌فهمید که 2نیمرخ خردورزی و عشق به همه و در همه جا از خانه تا دانشگاه و از جامعه مدنی تا عرصه سیاستگذاری تا سیاست ورزی، تمام زندگی او را ساخته بود. به گفته وی، ‌دکتر قانعی راد دغدغه ایران را داشت و در اندیشه مردم بود و درد مردم را به کلاس و درس و سالن‌های گفت‌وگو و اتاق‌های فکر می‌آورد و داشته‌های جامعه‌شناسی را به حوزه عمومی و کانون‌های سیاستگذاری و تصمیم‌سازی‌ می‌برد. خانیکی گفت:‌ قانعی‌راد جامعه‌شناسی سخت پایبند به اندیشه و روش جامعه‌شناسانه بود و بیش و پیش از هر چیز به احیای جامعه می‌اندیشید و به‌دنبال ‌آن بود که نیروی حیاتی را در جامعه پی بگیرد که بتواند با مشکلات برخورد کند و خود را در این راه بیابد. بعد از پایان مراسم رسمی، پیکر دکتر محمد امین قانعی راد برای تدفین و تشییع به بهشت زهرا(س) منتقل شد تا در قطعه نام آوران، برای همیشه آرام بگیرد.





ارتقای جامعه‌شناسی توسط دکتر قانعی‌ راد



عباس کاظمی، جامعه شناس با بیان اینکه مرحوم قانعی‌راد نقش زیادی در پیشبرد انجمن جامعه‌شناسی داشت، ‌گفت: مرحوم قانعی‌راد در حوزه سازمانی نقش مهمی در هویت دادن جامعه شناسی داشت و این علم را در فضاهای عمومی و رسمی کشور شناساند و ارتقا داد. به گفته کاظمی، در حوزه فردی نیز او به‌عنوان یک روشنفکر حوزه عمومی در جاهای مختلف حضور داشت و سعی در بالا بردن آگاهی‌های اجتماعی و تأثیرگذاری بر سیاستگذاری‌ها داشت. این جامعه شناس گفت:‌ مرحوم قانعی راد پژوهشگری بود که در حوزه علم کار کرده و ادبیات خوبی را در زمینه جامعه شناسی علم، اجتماعات علمی و وضعیت علوم اجتماعی در ایران بنیانگذاری کرد که می‌تواند برای نسل‌های بعد مورد استفاده قرار بگیرد.


استادان دانشگاه از تلاش‌های دکتر قانعی راد به همشهری می‌گویند

جامعه شناسی دردمند



حسین راغفر، اقتصاددان با بیان اینکه یکی از ویژگی‌های ممتاز مرحوم قانعی راد دردمندی وی بود، ‌به همشهری گفت: مرحوم قانعی راد سعی می‌کرد راه‌حلی جامعه شناختی برای مسائل جامعه داشته باشد و به همین دلیل بود که مورد احترام جامعه، گروه جامعه شناسان و گروه‌های مختلف بود. راغفر گفت:‌ قانعی راد دغدغه عدالت اجتماعی را داشت و از این جهت از بسیاری از عالمان امروز کشور متمایز بود چرا که نگران مردم و جامعه بود و تلاش می‌کرد تا برای آنها راه‌حلی پیدا کند.  به گفته راغفر، در زمان حیات مرحوم قانعی راد هیچگاه در حوزه سیاستگذاری‌ها از او دعوت نشد ولی امروز که از میان ما رفته است مورد تجلیل قرار می‌گیرد اما واقعیت این است که علم و علمای واقعی در سیاستگذاری‌ها و حل مسائل کشور غایب هستند.


توانمندی که شناخته نشد



محمد مهدی فرقانی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و استاد روزنامه نگاری درخصوص نقش محمد امین قانعی راد در توسعه علم جامعه شناسی در ایران گفت: ‌مرحوم قانعی راد به‌نظر من یکی از چهره‌هایی است که هر چه زمان بگذرد قدر و جایگاهش بیشتر شناخته می‌شود. حرف‌ها و نظراتی که مرحوم قانعی راد بیان می‌کرد شاید در زمان خود آنچنان که باید به دلایل مختلف شنیده نمی‌شد اما هر چه بگذرد دردمندی، ‌دلسوزی و علاقه‌مندی او به این آب و خاک بیشتر آشکار می‌شود؛ دلسوزی نسبت به توسعه، پیشرفت کشور و عدالت اجتماعی. او مدام به هر مناسبت و بهانه‌ای در هر گوشه‌ای از دردها، مشکلات، ضعف‌ها و نارسایی‌ها می‌گفت و منتقدی مؤدب بود که در عین حال با متانت مسائل را مطرح می‌کرد و در طرح مسائل جسارت و شهامت داشت. این کارشناس علوم ارتباطات گفت: من اطمینان دارم اگر به آرا و دیدگاه‌های مرحوم قانعی راد توجه شود می‌توانیم بخشی از مشکلات و آسیب‌های اجتماعی که الان با آنها دست به گریبان هستیم را حل و فصل کنیم. ما فردی مثل دکتر قانعی راد که هم منتقدی صریح، شجاع و جسور باشد و هم به غایت مؤدب که حد و مرز سخن را نگه دارد کم داریم. این از ویژگی‌های بارز او بود که در عین انتقاد گری، جسارت، شجاعت، غیرپرخاشگر و غیرعصبی و غیرنفرت پراکن بود و امیدوارم دانشجویان و هم نسلان ایشان بعد از این از مشی و مرامش درس بگیرند.


قانعی راد جامعه شناسی مردم مدار بود



سعید مدنی، ‌جامعه شناس با اشاره به اینکه فعالیت‌های مرحوم قانعی‌راد به 2بخش فردی و سازمانی تقسیم می‌شود، گفت: او در فعالیت‌های علمی و پژوهشی در زمینه سیاست، علم و مدیریت آکادمی اقدامات جدی انجام داده و تلاش‌های زیادی برای استقلال دانشگاه کرده است. مدنی گفت:‌ مرحوم قانعی‌راد در تقویت روح علمی در حوزه علوم انسانی در زمینه‌هایی مثل جنبش‌های اجتماعی درباره مسائلی مثل جامعه‌شناسی مردم‌مدار کارهای ارزنده‌ای داشتند و رویکردشان بر این بود که علوم اجتماعی باید در حوزه آکادمیک رشد پیدا کند و به همان میزان نیز درگیر مسائل روزمره اجتماعی شود. این در حالی بود که دکتر قانعی راد می‌توانست با دل سپردن به مدارج آکادمی به‌عنوان شخصیت ممتاز علمی شناخته شود ولی ترجیح می‌داد که کاربرد این مفاهیم جامعه شناسی را در حوزه مسائل جاری جامعه و مردم دنبال کند. به گفته این جامعه شناس، ‌مرحوم قانعی راد به‌دنبال این بود که نشان دهد علوم اجتماعی در طرح، پیگیری و حل و تحلیل مسائل اجتماعی می‌تواند نقش مؤثری داشته باشد و از فرصت‌ها استفاده می‌کرد تا نشان دهد دانش اجتماعی در حل بحران ایران چقدر می‌تواند اثر‌بخش باشد. او با اشاره به زمان ریاست دکتر قانعی راد بر انجمن جامعه شناسی نیز گفت: زمان ریاست مرحوم قانعی‌راد بر انجمن جامعه شناسی مصادف با زمان بحران این انجمن بود که مصادف با روی کار آمدن دولت نهم و دهم بود که متأسفانه دولتمردان میانه خوبی با جامعه‌شناسان نداشتند و رویکردهای جامعه شناختی و تحلیل مسائل ایران از منظر جامعه شناسی مورد توجه و قبول دولت نبودو به نوعی عناد و دشمنی با رویکردهای جامعه شناسی داشتند. در آن زمان آموزش عالی کشور به نازل‌ترین سطح خود رسید و نگاه امنیتی از حوزه مسائل سیاسی – اجتماعی وارد مسائل دانشگاه شد و به همین دلیل ضایعات زیادی را در این دوره شاهد بودیم. مدنی تصریح کرد:‌در این فضا که فشار زیادی روی دکتر قانعی‌راد بود تا جایی که گفته می‌شد دفتر انجمن جامعه شناسی هم باید تخلیه شود، قانعی‌راد توانست به طرق مختلف و با مذاکره و گفت‌وگو و... انجمن را حفظ کند و حتی جایگاه انجمن در این دوران ارتقا پیدا کرد به‌گونه‌ای که این انجمن به‌عنوان یکی از انجمن‌های برتر علمی موفقیت قابل توجه و اعتبار زیادی به‌دست آورد.  به گفته مدنی، دکتر قانعی راد در حوزه نظری و ملی مرد میدان بود و با تعمق و تسلط بر مفاهیم جامعه شناسی توانست نقش قابل توجهی ایفا کند.