سرمایه اجتماعی و کارآفرینی

حسین سلاح‌ورزی/ رئیس سازمان ملی کارآفرینی ایران
کارآفرینی، پدیده‌ای است که در بستر شبکه‌ای از روابط اجتماعی واقع شده و این روابط می‌تواند رابطه کارآفرین را با منابع فرصت‌ها، محدود یا تسهیل کند. در جامعه ایران امروز، موانع کارآفرینان صرف‌نظر از عوامل سیاسی، اقتصادی، حقوقی و مدیریتی ازجمله نادیده گرفتن روابط و پیوندهای اجتماعی، مجموعه‌ای از دلایل اجتماعی ـ فرهنگی است. امروزه باید پذیرفت سرمایه اجتماعی در جامعه ما آسیب دیده و اقشار مختلف جامعه از اعتماد کافی برای سرمایه‌گذاری و ایجاد کسب و کار برخوردار نیستند. این بی‌اعتمادی میان بازیگران اکوسیستم کارآفرینی بیشتر توسعه پیدا کرده، به‌ویژه این شکاف و نبود اطمینان میان نهاد‌های حاکمیتی از یک سو و استارتاپ‌ها و مردم و کارآفرینان بیشتر شده است.

سرمایه اجتماعی نقش مهمی در فعالیت‌های کارآفرینانه دارد زیرا کارآفرینی یک فرایند اجتماعی-اقتصادی است که از 2طریق به شرایط و بافت اجتماعی متکی است؛ اول اینکه کارآفرینان افرادی هستند که محصول محیط اجتماعی خود بوده و دوم آنکه کارآفرینی یک فعالیت اجتماعی است و در نتیجه وجود یا نبود پیوندها و ارتباطات اجتماعی بر ماهیت کسب و کار تأثیر می‌گذارد. از سوی دیگر سرمایه اجتماعی مجموعه‌ای از مفاهیم مانند اعتماد، هنجارها و شبکه‌هایی است که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای یک اجتماع شده و در نهایت منافع متقابل آنها را تأمین خواهد کرد.

با این تفاسیر شاید نخستین گام برای بهبود محیط کسب و کار کنونی از بین بردن این فضای نبوداطمینان است، زیرا در این صورت مردم از همه ظرفیت‌های مهارتی، اقتصادی و سرمایه‌ای خود با اطمینان خاطر در جهت توسعه اقتصادی جامعه استفاده خواهند کرد و برای این ایجاد انگیزه مشارکت مردم لازم است نهاد‌های حاکمیتی مردم و کارآفرینان را در سیاستگذاری‌های کسب و کاری خود دخیل کنند و از نظرات قشری که خود همه محدودیت‌ها را لمس می‌کند، بهره ببرند. درصورت تعامل بیشتر مردم و نهاد‌های حاکمیتی این شکاف از بین رفته و پویایی کارآفرینانه جامعه بیشتر خواهد شد. در این صورت، هم مشکلات به شکل واقعی منعکس خواهند شد هم مردم در برابر مشکلات کلان جامعه خود را بیشتر مسئول خواهند دانست. کما اینکه در زمان جنگ نیز این سرمایه اجتماعی و اتحاد مردم و حاکمیت بود که سبب ایستادگی کشور عزیزمان در جنگ نابرابر تحمیلی در برابر دشمنان شد. پس لازم است نشست‌های ویژه با موضوعات مشخص میان نهاد‌های حاکمیتی از یک سو و جامعه و کارآفرینان از سوی دیگر شکل بگیرد تا مردم و جامعه مشکلات خود را در سیاستگذاری‌های حوزه کسب و کار بیان کنند و مسئولان بتوانند از این نظرات در سیاستگذاری‌های خود بهره ببرند و در جهت کاهش این شکاف بی‌اعتمادی حرکت کنند.