اشکان خسروپور/ خبرنگار:
خودروهای شخصی را از خانه‌ها بیرون بیاورید و اتوبوس‌ها را جمع کنید تا هوای شهر تمیز شود؛ این بخشی از پیشنهاد گروهی پژوهشگر است که چند ماهی است در حوزه آلودگی هوای تهران، داده‌های مرکز کنترل کیفیت هوا را سنجیده و داده‌هایشان را کنار هم گذاشته‌اند تا یک طرح واحد به مسئولان شهر، کمیته اضطرار شهر تهران، شورای شهر، شهرداری و سازمان محیط‌زیست ارائه کنند. با گذشتن چند روز از عبور شرایط هوایی تهران از مرز هشدار، در این شهر هنوز هوا آلوده به‌نظر می‌رسد و تعطیلی مدارس، افزایش کارکرد اتوبوس‌ها، اجرای طرح زوج و فرد از منزل و... هیچ‌کدام نتوانسته‌اند آسمان شهر را آبی کنند. اعضای اندیشکده سیاستگذاری صنعتی امیرکبیر که حدود 16نفر از دانشجویان مقطع دکتری و فوق‌لیسانس دانشگاه امیرکبیر هستند و خودشان را وابسته به هیچ نهاد و ارگانی نمی‌دانند، این روزها در حوزه‌های کلان مدیریت پژوهش کرده و پیشنهاد آماده می‌کنند و اینطور که میلاد بیگی، عضو هیأت‌مدیره و مسئول گروه خودروی اندیشکده به «همشهری» می‌گوید، انتظارشان شنیده شدن است و اینکه، کسی از مسئولان دست‌کم به حرف‌هایشان فکر کند.
تفاوت شرایط با دهه قبل منبع 70درصد از ذرات معلق تولیدی در شهر تهران وسایل نقلیه هستند که از این میان سهم خودروهای سواری شخصی و تاکسی‌ها در مجموع حدود 5/2درصد است، در مقابل اتوبوس‌های عمومی شهری، اتوبوس‌های بخش خصوصی و خودروهای سنگین در کنار هم بیشتر از 50درصد آلودگی شهر را تولید می‌کنند؛ خودروهایی که عمدتا فرسوده هستند و باید از رفت‌وآمدشان در شهر جلوگیری کرد. این، خلاصه بخش اول گزارشی است که 2نفر از اعضای اندیشکده امیرکبیر آن را تهیه کرده‌اند. اینها در حالی است که بنابر تصمیم‌های اخیر کمیته اضطرار آلودگی هوا، در چند روز اخیر رفت‌وآمد خودروهای شخصی محدود و تردد اتوبوس‌ها بیشتر شده؛ بدون اینکه تغییری در کیفیت هوا به‌وجود بیاورد. این در حالی است که تا چند سال پیش به فاصله یک تا 2روز بعد از تعطیلی مدارس شرایط آب و هوایی به حالت استاندارد برمی‌گشت. چه چیزی تغییر کرده است؟ میلاد بیگی، عضو هیأت‌مدیره اندیشکده صنعتی امیرکبیر در این‌باره به همشهری می‌گوید: «در دهه 80خورشیدی، عمده آلودگی هوای پایتخت به‌خاطر میزان بالای منواکسید‌کربن بود که بیشتر توسط خودروهای شخصی تولید می‌شد. در آن سال‌ها، موتورهای کاربراتوری سهم زیادی در تولید این گاز مضر داشتند. در همین زمان، سیستم حمل‌ونقل شهری گسترش پیدا کرد اما اتوبوس‌های قدیمی به مرور فرسوده شدند، بدون اینکه جایگزینی برایشان درنظر گرفته شود. خودروهای سنگین هم که جای خود را دارند و عملا نوسازی درباره‌شان صورت نگرفته است. همین روند باعث شده تا خودروهای عمومی کهنه آلودگی بیشتری تولید کنند.» گزارش آلودگی هوای اندیشکده امیرکبیر به روایت تهیه‌کنندگانش به‌طور مستقل داده‌ای را تهیه نکرده و اطلاعاتی را تحلیل کرده که پیش‌تر از طرف سازمان‌هایی وابسته به شهرداری منتشر شده بودند. به گفته بیگی، سال گذشته سازمان کنترل کیفیت هوای تهران گزارشی را برای نخستین بار منتشر کرد که در آن سهم خودروهای گوناگون در آلودگی هوا را نشان می‌داد. بنا بر این گزارش، سهم خودروهای شخصی و مدرن در تولید آلودگی بسیار پایین بود.
کهنه‌ها بمانند، مدرن‌ها بیایند اعضای اندیشکده صنعتی امیرکبیر پیشنهادهای جدید – و در نگاه اول، عجیب- را مطرح کرده و روی آن پافشاری می‌کنند؛ از آن جمله که می‌گویند، اتوبوس‌ها باید کار را متوقف کرده و به جای آن خودروهای شخصی از پارکینگ منازل بیرون بیایند، طرح ترافیک نیم‌بها شود تا خودروهای جدید راحت‌تر در منطقه طرح تردد کنند؛ همزمان خودروهای قدیمی سبک و سنگین – دست‌کم برای چند روز – زمینگیر شوند. میلاد بیگی در دفاع از این پیشنهاد می‌گوید: «اگر به مصاحبه 2ماه گذشته یکی از اعضای کمیسیون سلامت شورای شهر نگاه کنید، تقریبا 6هزار اتوبوس در تهران در حال تردد هستند که سن‌شان بیشتر از 8سال است. حتی اگر فرض بگیریم که تمام این اتوبوس‌ها فیلتر جذب دوده داشته‌اند، فیلترشان تا الان از کارافتاده. اگر هم از ابتدا فیلتر نداشته‌اند که فبها.» او می‌گوید: «با سختگیری در زمینه قانون زوج و فرد و افزایش تردد اتوبوس‌ها، عده‌ای که نمی‌توانند خودرویشان را بیرون بیاورند، به اتوبوس‌ها روی می‌آورند. در نتیجه این خودروهایی که بیشتر آلودگی تولید می‌کنند بیرون می‌مانند و آلودگی بیشتر می‌شود. به‌عبارت دیگر، ما دردسر مردم را بیشتر کرده‌ایم بدون اینکه حالشان را بهتر کنیم. راه‌حل ما این است که بگذاریم مردم با ماشین‌های جدیدشان(غیر از فرسوده‌ها و قدیمی‌ها) بیرون بیایند و برای اینکه در طرح ترافیک به نیازهای مردم به حمل‌ونقل پاسخ بدهیم، طرح ترافیک را نیم‌بها کنید تا خودروهای سن پایین که آلودگی کمتری تولید می‌کنند، به داخل شهر بیایند.» این عضو هیأت‌مدیره اندیشکده، در پاسخ به این سؤال که کیفیت ساخت خودروهای داخل یا بنزین‌هایی که در باک‌شان ریخته می‌شود، احتمالا کیفیت چندانی نداشته باشد، می‌گوید: «هرچند خودروهای داخلی کیفیت چندانی ندارند اما داده‌ها می‌گوید، ذرات معلق هوا که خودروهای فرسوده و قدیمی تولید کرده‌اند، در سطح هشدار قرار گرفته و ما اول باید درباره آن فکر کنیم.
