شهری که به ساز شهروندانش می‌رقصد
ترویج شادی در آیندهوون با چراغ‌های هوشمند
احسان والیان
شهری را تصور کنید که چراغ‌های خیابان‌هایش نه‌تنها هوشمند هستند بلکه وقتی کسی در خیابان نیست به صورت خودکار خاموش می‌شوند و منتظر قدم‌های شهروندان می‌مانند. شاید از خواندن جمله قبلی درباره چراغ‌های هوشمند شگفت‌زده نشده باشید اما ویژ‌گی جالب چراغ‌های جدید خیابان‌های شهر این است که بر حسب حس و حال شهروندان که بر نحوه گام برداشتن‌شان تأثیر می‌گذارد رنگ‌های متفاوتی را به نمایش می‌گذارند؛ مثلا اگر آهسته و رمانتیک قدم بردارید رنگشان آبی می‌شود و اگر عجله داشته باشید و تند قدم بردارید رنگشان قرمز می‌شود و چشمک می‌زنند. تصور شهری که به ساز قدم‌های شهروندان می‌رقصد کمی عجیب است.
روز جمعه بـــرای اهالی شــــهر آیندهـــوون(EindhovenDutch) هلند روزی متفاوت بود. در خیابان‌های شهر، چراغ‌های تازه‌ای نصب شده بود که تاکنون نمونه‌اش در هیچ جای دنیا دیده نشده است. پیش از نصب این چراغ‌ها در معابر شهری، قرار بود آیندهوون لامپ‌‌هایی را به شهروندان خود معرفی کند که ضمن بادوام‌بودن ، موجب شادی و سرگرمی آنها شوند.
ریک فان استیفوت - مدیر طرح روشنایی شهر آیندهوون- می‌گوید: «می‌خواهیم برای شهروندان‌مان زندگی در آیندهوون را از آنچه هست راحت‌تر کنیم! گرچه برای روشنایی شهرمان همچنان از سیستم‌های روشنایی قبلی و مداوم استفاده می‌کنیم اما باید بگویم چراغ‌های ال‌ای‌دی جدیدی در شهر نصب کرده‌ایم که تحت فرمان رایانه‌ها هستند؛ به این معنا که چراغ‌های هر خیابان به‌طور جدا‌گانه عمل می‌کنند». این اقدام باعث می‌شود روشن و خاموش‌شدن چراغ‌های خیابان‌ها با میزان عبور و مرور اتومبیل‌ها و آدم‌هایش مرتبط باشد. هنگامی که عبور و مروری در یکی از خیابان‌ها انجام نشود چراغ‌های ال‌ای‌دی به حالت نیمه‌خاموش درمی‌آیند و به اندازه فانوس نور دارند( دقیقا به همین‌خاطر آنها به فانوس‌های شهر معروف شده‌اند) اما به محض حضور یک اتومبیل، دوچرخه یا هر جنبنده‌ای روشن می‌شوند و رنگ، میزان روشنایی و نوع نور‌شان با تعداد عابران و شتاب گام‌هایشان هماهنگ و متناسب می‌شود؛ برای نمونه اگر شما همراه با حیوان خانگی‌‌تان قدم بزنید، برای حضور شما یک رنگ و برای حیوان خانگی‌‌تان رنگی متفاوت روشن می‌شود.
بسیاری از شهرهای جهان مدعی هستند که قبل از آیندهوون به چراغ‌های ال‌ای‌دی مجهز شده‌اند اما نکته این است که سیستم روشنایی شهر آیندهوون به‌مراتب به‌روزتر از آنهاست؛ این یک ادعای بی‌پشتوانه نیست! حقیقت دارد که در بسیاری از شهرهای جهان از چراغ‌های ال‌ای‌دی استفاده می‌شود. اما آیا هزینه استفاده از چراغ‌هایی که تمام شب روشن هستند در درازمدت برای شهر به‌صرفه و اقتصادی است؟ کاملا واضح است که شهری مثل آیندهوون با استفاده از فانوس‌های برقی هوشمند خود هم در هزینه و هم به‌نحوی در کمترشدن گاز سمی CO2 گامی مؤثر برداشته است.
فانوس‌های مهتاب
شاید عنوانی عجیب و غریب به نظر برسد اما وقتی دم غروب یا شب‌هنگام به مرکز فرهنگ و اقتصاد هلند یعنی شهر خرونینگن (Groningen) قدم می‌گذارید و با چراغ‌های ال‌ای‌دی نیمه‌خاموش روبه‌رو می‌شوید، حس می‌کنید ماه تکه‌هایی از خود را به زمین فرستاده و وقتی به آنها نزدیک می‌شوید آنها مثل ستاره‌های چشمک‌زن روشن می‌شوند و مسیرتان را روشن می‌کنند، آن وقت است که این لقب را لایق آنها می‌دانید؛ فانوس‌های مهتاب! این طرح چنان تأثیر‌گذار بود که در رسانه‌های مختلف جهان بازتاب یافت و شهرهای دیگری در آلمان، اتریش و هلند آن را اجرا کردند.
چینتان شاه (Chintan Shah)، یکی از طراحان خلاق فانوس‌های مهتاب می‌گوید: «5سال پیش نمی‌توانستید خیابانی را بیابید که چراغ‌‌هایش در نبود وسایل نقلیه به حالت نیمه‌خاموش دربیایند؛ زیرا برای اجرای چنین طرحی به سنسورها و دستگاه‌های بی‌سیم مانند وای‌فای نیاز داشتیم! بسیاری از شهرهای اروپایی و آمریکایی هر شب بعد از ساعت10 کاملا خالی می‌شوند. نصب این نوع چراغ‌ها برای تامین امنیت بسیار ضروری بود». فانوس‌های مهتاب چه در خیابان‌های آیندهوون و چه در دیگر شهرهای خلاق اروپایی مانند حباب‌های روشنی عمل می‌کنند که با وجود نیمه‌خاموش بودن ،نور کافی را برای روشنایی معابر در ساعاتی که شهر در خواب است تامین می‌کنند.
آیندهوون در تاریخ 14مارس از نخستین طرح فانوس‌های ال‌ای‌دی خود رونمایی کرد.سرج فان‌دِن‌برگ(Serge VandenBerg)- مدیر انرژی‌های تاب‌آور هلند- که مسئولیت این طرح جدید، تمام و کمال بر دوش اوست می‌گوید: «در آغاز اینکه این فانوس‌های زیبا کاملا به رنگ آبی یا هر رنگ دیگری باشند برایمان زیاد فرقی نداشت اما بعد از مدتی یکی از روانشناسان شهری به ما گفت که اگر بین ساعات پایان روز تا آخر شب چراغ‌های ال‌ای‌دی‌مان به ترکیبی از رنگ‌های آبی و سبز باشند تأثیر چشمگیری در ایجاد فضایی آرام‌بخش خواهند داشت. ما هم با روی باز آن را پذیرفتیم».
رفته‌رفته ایده‌های خلاقانه دیگری به مزایای این طرح افزودند؛ اضافه شدن رنگ قرمز چشمک‌زن به گزینه‌های چراغ‌های خیابان‌ها این امکان را به رانندگان می‌دهد که اگر حادثه‌ای در یک کیلومتری آنها رخ دهد از آن باخبر شوند یا اگر خطری در مسیر پیاده‌روها وجود داشته باشد فانوس‌های مهربان آن را به عابران اطلاع می‌دهند یا اگر در گوشه‌ای از این شهر هلندی رستورانی ایتالیایی وجود داشته باشد این چراغ‌ها با تغییر رنگ به رنگ‌های سنتی ایتالیایی فضایی مطبوع را برای شهروندان فراهم می‌آورند. پنداری این چراغ‌ها میزبانند و شهروندان مهمان آنها!
دَن روسگارد (DaanRoosegarde)- هنرمند هلندی- با خوشحالی می‌گوید که این طرح اتوبان‌های آیندهوون را از زمینی لم‌یزرع به زمینی بارور برای کشت هنری او تبدیل کرده است. او در طرحی که به مدیران شهری و طراحان ارائه داد برگی جدید از نیروی بالقوه شهر رو کرد. پس از اجرای طرح او، فانوس‌های اتوبان‌های این شهر قادرند با نمایش‌دادن قطره‌های باران یا دانه‌های برف در کف اتوبان رانندگان را از بارش زودهنگام آسمان باخبر کنند یا با نشان‌دادن درجه حرارت یا برودت هوا مانع هدررفت انرژی ماشین‌ها برای گرمایش و سرمایش شوند.
شاهکار بعدی این طرح این است که خودروهای الکترونیکی دیگر نیاز ندارند ساعت‌ها در ایستگاه‌های پمپ الکتریکی توقف و برای ادامه سفر نیرو ذخیره کنند؛کافی است راننده وسیله نقلیه برقی از مسیر مشخص‌شده حرکت کند تا نوارهای برقی تعبیه‌شده در اتوبان، اتومبیل در حال حرکت او را شارژ کنند. دن روسگارد حتی به جاهای بلااستفاده در جاده‌ها هم رحم نکرده و با کمک فانوس‌های ال‌ای‌دی جدید با نمایش گل‌های رنگارنگ رانندگان خسته را به کمی استراحت ترغیب می‌کند تا هم سفر بی‌خطری داشته باشند و هم از توقفشان لذت ببرند.
طراحان طرح فانوس‌های ال‌ای‌دی درباره هدف کلی‌شان از اجرای چنین طرحی می‌گویند: «شهروندان فکر می‌کنند وسایل نقلیه نشان‌دهنده سطح به‌روز بودن شهرند اما در‌واقع جاده‌ها، چشم مسحور‌کننده هر شهر به‌حساب می‌آیند و همه کسانی که برای بار اول به شهر وارد می‌شوند در نگاه اول جاده‌ها و پیاده‌روها را می‌بینند».
شهروندان فکر می‌کنند وسایل نقلیه نشان‌دهنده سطح به‌روز‌بودن شهرند اما در واقع جاده‌ها، چشم مسحور‌کننده هر شهر به‌حساب می‌آیند و همه کسانی که برای بار اول به شهر وارد می‌شوند در نگاه اول جاده‌ها و پیاده‌روها را می‌بینند
در همینه زمینه :