خوزستان
برنج، بس!
برنجکاران خوزستانی مصرف بالای آب را رد می‌کنند و می‌گویند کشت جایگزین کفاف معیشت آنها را نمی‌دهد
رسول عوده‌زاده|اهواز - خبرنگار:
با ابلاغیه استانداری خوزستان، کشت تابستانه برنج و صیفی در مناطق پایین‌دست کارون و کرخه ممنوع و همچنین، حقابه پرورش ماهی و آبزیان هم لغو شده است. معاون سازمان جهاد کشاورزی خوزستان، بحران آب را دلیل این تصمیم‌گیری اعلام کرده و خواسته است برنجکاران به دنبال کشت حبوبات و سویا به جای برنج باشند؛ در حالی که کشاورزان با این تصمیم مخالفند.
دلیل مخالفت کشاورزان
دلیل مخالفت کشاورزان را یک کارشناس کشاورزی این طور توضیح می‌دهد: کشاورزان خوزستانی از کشت‌های جایگزین راضی نیستند، زیرا معتقدند کفاف معاش آنها را نمی‌دهد. از سوی دیگر، کشت برنج در خوزستان سابقه چند هزار ساله دارد و اغلب برنجکاران غیر از برنج با زیر و بم کشت دیگری آشنا نیستند و دولت هم اقدامی برای فرهنگ‌سازی و آموزش کشت جایگزین نکرده است.
مجید طرفی البته تصریح می‌کند: اگر هم قرار است تغییر الگوی کشت به عنوان سیاست جدید وزارت جهاد کشاورزی اجرا شود، باید متناسب با سیاست‌های نظام، شرایط اقلیمی، تناسب اراضی و بهره‌وری خاک‌های کشور باشد و به همین دلیل هم نیازمند تجهیز مزارع و باغ‌ها به سیستم نوین آبیاری از سوی دولت هستیم.
طبق آمار رسمی، خوزستان از نظر کشت و تولید برنج بعد از گیلان و مازندران، رتبه سوم کشور را به خود اختصاص داده است و شوش، شوشتر، اهواز، ایذه، باغملک و دشت آزادگان از عمده شهرستان‌های برنج‌خیز استان هستند.
کاهش سطح زیر کشت
کیخسرو چنگلوایی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی، هم این تصمیم را عادلانه نمی‌داند و توضیح می‌دهد: اول این‌که در برخی نقاط مانند باغملک یا بخشی از شوش کشت تک‌محصولی شلتوک انجام می‌شود و امکان جایگزینی وجود ندارد. از سوی دیگر، سطح زیر کشت برنج از ۸۹ هزار هکتار در خوزستان به ۴۹ هزار هکتار در سال‌های اخیر کاهش یافته است. برخی تصور می‌کنند مصرف آب برای کشت شلتوک در خوزستان هنوز ۳۵ تا ۴۰ هزار متر مکعب در هر هکتار است در حالی که ۲۵ هزار هکتار به صورت خشکه‌کاری کشت می‌شود. با توجه به این کاهش قابل توجه سطح زیرکشت برنج، ممنوعیت کشت شلتوک و برنج در تابستان موجب بیکاری کشاورزان و مهاجرت آنها به حواشی شهرهای بزرگ می‌شود.
ممنوعیت در سایه بارش باران
در این شرایط، برنجکاران خوزستانی طی 5 روز با تجمع مقابل استانداری خوزستان خواستار تعیین تکلیف وضع کشت امسال و تخصیص سهمیه آب شدند. آنها در پی اعلام ممنوعیت کشت برنج و تامین نشدن حقابه مورد نیاز کشاورزان از سوی سازمان آب و برق، اعتراض مدنی خود را به تصمیم سازمان اعلام و این اقدام را برخلاف فرمایش مقام معظم رهبری و سیاست‌های دولت مبنی بر تقویت روند اقتصاد مقاومتی و حمایت از کالای تولید داخل دانستند.
به گفته کشاورزان پایین‌دست کارون و کرخه، باوی، اهواز، حمیدیه، کارون، خرمشهر، آبادان، شادگان، هویزه، دشت آزادگان و بستان بیشترین ضرر و آسیب را از محل مصوبه جدید متحمل خواهند شد و این رفتار علاوه بر مرگ اقتصاد کشاورزی این مناطق، موجب افزایش حجم آسیب‌های اجتماعی هم می‌شود.
حزباوی یکی از برنجکاران معترض اهوازی است که در این تجمع حضور دارد. او می‌گوید: با ممنوعیت کشت برنج، معیشت ما نابود می‌شود. افرادی که این تصمیم را گرفته‌اند با بیکار کردن ما چه سودی می‌بردند؟ نسل در نسل ما برنج‌کار بوده‌اند. اگر برنج‌کاری نکنیم پس چه کنیم؟ ما فقط بلدیم برنج بکاریم.
جلو کشت هندوانه را بگیرید
امیری، از کشاورزان باوی، هم به میان صحبت می‌آید و می‌گوید: نه فرزندان ما را در صنایعی مانند نفت، گاز و نیروگاه‌ها استخدام می‌کنند و نه اجازه می‌دهند روی زمین‌های خود کشاورزی کنیم. حالا برای کسب نان حلال و اداره معیشت فرزندان خود باید چه کنیم؟ ما جز حقوق مسلم خود مطالبه دیگری نداریم. یکی دیگر از کشاورزان معترض که در برنج‌کاری مو سفید کرده است، می‌گوید: ایران مقدار بسیار زیادی هندوانه صادر می‌کند که بخشی از آن را کشاورزان خوزستان تولید و به کشور عراق صادر می‌کنند و مقدار قابل توجهی از آن هدر می‌رود. او با اشاره به این‌که هر یک کیلوگرم هندوانه 220 لیتر آب مصرف می‌کند، می‌پرسد: چرا شلتوک منع می‌شود، اما هندوانه نه؟ این برنج‌کار اهل هویزه ادامه می‌دهد: ممنوعیت کشت برنج در شرایطی که هیچ جایگزینی برایش تعریف نشده است، معیشت ما را نابود می‌کند و استانداری خوزستان پاسخ روشن و قطعی‌ای درباره محصول جایگزین و شرایط آن به ما نداده است.
حق نکاشت به کشاورزان
یک فعال اجتماعی می‌گوید: باتوجه به اعلام ممنوعیت کشت برنج، جا دارد نمایندگان مجلس بار دیگر به دنبال تصویب طرح لزوم پرداخت حقوق به کشاورزان از سوی دولت باشند. فاخر مرمضی می‌افزاید: هر چند کمبود منابع آبی و کاهش بارندگی. دولت را مجبور به اتخاذ این تصمیم کرده است، اما دولت باید در سال‌های گذشته و با توجه به قرار داشتن ایران در وضعیت آب‌وهوایی گرم و خشک، با اجرای برنامه آبخیزداری اصولی و سیستم‌های آبیاری مدرن، جلو ممنوعیت امروزی را می‌گرفت. او اضافه می‌کند: کشاورزانی که زندگی آنها براساس کشاورزی می‌چرخد با ممنوعیت کشت برنج که خارج از اراده آن‌هاست، چگونه می‌توانند جوابگوی نیاز خانواده خود باشند؟ آیا نمایندگان مجلس حاضرند بدون حقوق در مجلس حاضر شوند؟ شاید نمایندگان بتوانند، اما کشاورز با این ممنوعیت و به دلیل بدهکاری به بانک‌ها و نداشتن اندوخته قادر به تامین نیازهای ابتدایی خود نخواهد بود. او پیشنهاد می‌دهد: با توجه به نارضایتی کشاورزان این مناطق و این‌که اراضی، مستعد 2 تا 3 بار کشت هستند و حالا عملا فصل کشت آنها محدود شده و بخشی از درآمد خود را از دست داده‌اند، پیشنهاد می‌شود دولت بر اساس مقدار هکتار زمین‌هایی که در اختیار دارند به آنها «حق نکاشت» یا «معوض نکاشت» بپردازد.
نه محدودیت، نه ممنوعیت
رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی دشت آزادگان در حاشیه این تجمع به همشهری می‌گوید: سازمان آب و برق بر خلاف توافق قبلی عمل می‌کند.
حسین مرمضی آبگیری سد کرخه را موجب به خطر افتادن معیشت هزاران خانوار کشاورز می‌داند و خواستار عقب‌نشینی سازمان آب و برق و اعلام رفع ممنوعیت کشت برنج است. او می‌گوید: به نمایندگی از جامعه کشاورزی دشت آزادگان، مخالفت رسمی خود را مبنی بر هرگونه محدودیت یا ممنوعیت کشت برنج و شلتوک در منطقه اعلام کردیم و به سازمان آب و برق مبنی بر به خطر انداختن معیشت هزاران خانوار هشدار دادیم و مراتب اعتراض جامعه کشاورزی را رسما اعلام کردیم.
محدودیت آری، ممنوعیت خیر
رئیس انجمن برنج خوزستان هم در حاشیه این تجمع به همشهری می‌گوید: کشاورزان برنج‌کار خوزستانی به دلیل بلاتکلیفی و مشخص نبودن وضع تخصیص آب و کشت برنج دست به تجمع زدند، زیرا تنها محل درآمد بسیاری از آنها کشت برنج است. محمد سواری اظهار می‌کند: با توجه به کمبود منابع آب، ما نیز با اعمال محدودیت موافقیم تا همان‌طور که برای صنعت و در کشاورزی برای نیشکر آب اختصاص داده می‌شود برای کشت برنج، سهمیه‌ای هرچند محدود در نظر بگیرند. به گفته او، 20 هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم در این بخش شاغلند. اگر قرار است این بخش تعطیل شود باید محصول و یا اشتغال جایگزین به این قشر معرفی شود.
آموزش کشت جایگزین
مجید طرفی، کارشناس کشاورزی، هم در این باره 2 راهکار ارائه می‌کند و می‌گوید: در روش خشکه‌کاری کشاورز با استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری می‌تواند در زمین‌های معمولی برنج بکارد. برنج با روش خشکه‌کاری در خوزستان کشت می‌شود و آب چندانی هم مصرف نمی‌کند. راهکار دوم هم کشت محصولات جایگزین نظیر آفتابگردان، پنبه، سویا، کنجد و حبوبات است که نیاز آبی کمتری دارند، اما جهاد کشاورزی باید در این زمینه اطلاع‌رسانی و آموزش‌های مورد نیاز را ارائه کند.
جزئیات کشت معوض اعلام می‌شود
معاون حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب سازمان آب و برق خوزستان در گفت‌وگویی اعلام کرد: با نظر به این‌که کشت برنج آب زیادی لازم دارد و با توجه به خشکسالی شدید در خوزستان و کمبود آب در رودخانه کارون و محدودیت منابع آبی، کشت برنج، به دلیل مصرف بالای آب، در کنار برخی از کشت‌های تابستانی، در حوزه رودخانه‌های کارون، مارون، هندیجان ممنوع شده است.
«مصطفی شبه» افزود: قرار شده برای جبران ممنوعیت کشت تابستانی برخی محصولات کشاورزی در خوزستان، کشت‌های معوض در نظر گرفته شود که در این زمینه اطلاع‌رسانی‌های لازم صورت می‌گیرد.
