مهار جنگ‌طلبی ترامپ

کمتر از 3هفته پس از دستور دونالد ترامپ برای خروج از برجام، اعضای مجلس نمایندگان آمریکا، نگران از آغاز جنگی دیگر در منطقه خاورمیانه، طی مصوبه‌ای دست دولت این کشور را برای اقدام نظامی  احتمالی علیه  ایران بستند.

اعضای مجلس نمایندگان در نشست بررسی قانون بودجه دفاع ملی آمریکا، اصلاحیه‌ای را به این قانون اضافه کردند که تأکید می‌کند: «هیچ قانونی وجود ندارد که به رئیس‌جمهور آمریکا اجازه آغاز حمله نظامی علیه ایران را بدهد.» تصویب چنین اصلاحیه‌ای در کنار قانون بودجه دفاع ملی آمریکا، هیچگاه سابقه نداشته است.

گرچه متن این اصلاحیه از سوی کیت الیسون عضو دمکرات مجلس نمایندگان آمریکا پیشنهاد شده بود اما با اکثریت قاطع آرا به تصویب رسید. در این اصلاحیه آمده که قانون بودجه دفاع ملی آمریکا یا هر مصوبه دیگری را نمی‌توان به‌گونه‌ای تفسیر کرد که دولت آمریکا برای اقدام نظامی علیه ایران مجاز تلقی شود. اشاره اعضای مجلس نمایندگان آمریکا به بند 1225 این قانون است که به وزرای دفاع و خارجه این کشور اجازه می‌دهد که استراتژی آمریکا را برای مقابله با آنچه «فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران» خوانده شده تعیین و اجرا کنند. این بند همچنین 180روز به وزیر دفاع آمریکا فرصت می‌دهد گزارش خود را در این رابطه به کمیته‌های دفاع و روابط خارجی مجلس ارائه کند.

تصویب اصلاحیه‌ای برای جلوگیری از اقدام ترامپ برای حمله به ایران در مجلسی که تحت کنترل جمهوریخواهان قرار دارد، از نگرانی نمایندگان مجلس از هر دو طیف دمکرات و جمهوریخواه درباره گام بعدی دولت آمریکا در برابر ایران حکایت دارد. این مصوبه برای نهایی شدن باید از تصویب مجلس سنا نیز بگذرد اما پیش‌بینی می‌شود در سنا هم که دمکرات‌ها وضعیت بهتری دارند این اصلاحیه به تصویب برسد. الیسون طی سخنانی پس از تصویب اصلاحیه گفت: «رای قاطع نمایندگان هر دو حزب به این اصلاحیه، اقدامی به‌موقع در واکنش به خروج دولت ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران و افزایش سخنان جنگ‌طلبانه اعضای تیم ترامپ علیه این کشور است. پیام این حرکت نمایندگان مجلس این است که مردم آمریکا خواهان جنگ با ایران نیستند.»

در آمریکا رئیس‌جمهور، فرمانده کل نیروهای مسلح به‌حساب می‌آید اما طبق قانون اساسی «اعلان جنگ» جزو اختیارات کنگره است. البته کنگره تاکنون از این اختیار تنها در پاسخ به درخواست رئیس‌جمهور استفاده کرده است. رو خانا، نماینده دمکرات از کالیفرنیا با اشاره به این بند از قانون اساسی آمریکا گفت که هرگونه عملیات نظامی باید از سوی کنگره به تصویب برسد. او گفت: «تصویب اصلاحیه قانون بودجه دفاع ملی آمریکا با اکثریت قاطع آرا، این پیام روشن را به مایک پمپئو، جان بولتون و دیگر اعضای دولت ترامپ می‌دهد که تصمیم درباره جنگ و صلح در اختیار کنگره است.» پمپئو و بولتون طی هفته‌های اخیر به محور اقدامات ضدایرانی دولت دونالد ترامپ تبدیل شده‌اند. باربارا لی، عضو دمکرات مجلس نمایندگان هم طی سخنانی خروج ترامپ از برجام را «شرم‌آور» خواند و گفت: هرآنچه بتواند انجام می‌دهد تا مانع اقدام احتمالی دولت آمریکا برای حمله به ایران شود. اقدام آمریکا برای حمله به مناطقی در سوریه بدون اخذ تأییدیه کنگره نیز طی روزهای اخیر مورد اعتراض نمایندگان دمکرات کنگره بوده است. جیم مک‌گاورن، نماینده دمکرات ایالت ماساچوست خروج آمریکا را از برجام «نقض آشکار توافق هسته‌ای با ایران» خواند و با اشاره به «دستور غیرقانونی» ترامپ برای حمله به سوریه گفت که الان زمان اقدام کنگره برای مهار ترامپ است.

دعوا بر سر اختیارات جنگ در اسرائیل

در شرایطی که اعضای مجلس نمایندگان آمریکا به‌دنبال محدود کردن دولت ترامپ برای آغاز جنگی دیگر در خاورمیانه هستند، نمایندگان مجلس رژیم صهیونیستی هم درباره اختیارات دولت و نخست‌وزیر برای وارد شدن به جنگ چانه‌زنی می‌کنند. کابینه رژیم اسرائیل در واکنش به اعتراض‌های گسترده، تصمیم گرفته است مصوبه ‌ماه گذشته پارلمان درباره اعلان جنگ را لغو کند. براساس این مصوبه، نخست‌وزیر و وزیر دفاع می‌توانند پس از توافق باهم فرمان آغاز جنگ را صادر کنند. پیش از این، اختیار اعلان جنگ در دست کابینه بود اما کابینه باید با حضور تمامی اعضا تشکیل جلسه می‌داد. پیشنهاد نتانیاهو تغییر این قانون و سپردن اختیار اعلان جنگ به کابینه با حضور هر تعداد از وزرا بود. پارلمان رژیم  اسرائیل با وجود مخالفت کمیته‌های قانون اساسی، روابط خارجی و دفاع رأی به تغییر قانون به نفع نتانیاهو داد. در ترکیب نخست‌وزیر و وزیر دفاع، اعلان جنگ عملا در دست نخست‌وزیر قرار می‌گیرد.

با ادامه اعتراض‌های نمایندگان مخالف و فعالان مدنی در اسرائیل، کابینه نتانیاهو تصمیم گرفته است بار دیگر پیشنهاد اولیه را مطرح کند؛ پیشنهادی که براساس آن کابینه با هر تعدادی از وزرا که تشکیل جلسه دهد می‌تواند اعلان جنگ کند. روزنامه هاآرتص چاپ تل‌آویو به نقل از یکی از اعضای کمیته روابط خارجی نوشت: «ما شرایطی را تصور می‌کنیم که نخست‌وزیر در کمتر از 4دقیقه تشکیل نشست کابینه را اعلام کند و با کمترین وزرای هم‌نظر با خودش، آغازگر یک جنگ دیگر باشد.»

سوال سنا از پمپئو درباره ایران

ساعاتی پس از رأی مجلس نمایندگان برای محدود کردن اقدامات ترامپ در زمینه آغاز عملیات نظامی علیه ایران، اعضای کمیته روابط خارجی مجلس سنا نیز وزیر خارجه او را به مجلس کشاندند تا درباره سیاست‌های دولت در قبال موضوع «تغییر رژیم» در ایران پاسخ دهد. مایک پمپئو در پاسخ به این سؤال که آیا آمریکا به‌دنبال تغییر رژیم ایران است، گفت: «خیر».

او گفت مقدمات بازگرداندن تحریم‌های قبلی و تحریم‌های جدید علیه ایران فراهم شده و «فشارها برای تغییر رفتار ایران است نه تغییر رژیم». وزیر خارجه آمریکا پیش از آن به اعضای کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان گفته بود که در حال رایزنی با طرف‌های اروپایی برای برگزاری نشستی طی هفته‌های پیش رو درباره اجرای تحریم‌های جدید علیه ایران است. او گفت که به‌دنبال شکل دادن یک «اجماع جهانی» در مقابل ایران است؛ خواسته‌ای که پیش از این از سوی اروپایی‌ها رد شده است. مایک پمپئو روز دوشنبه طی سخنانی در بنیاد هریتیج در واشنگتن گفت که دولت ترامپ قصد دارد در چارچوب استراتژی جدیدش، «شدیدترین تحریم‌های تاریخ» را علیه ایران وضع کند. او که به‌نظر می‌رسید از اروپایی‌ها ناامید شده باشد، با اعلام 12 خواسته از ایران، از کشورهای جهان خواست برای رسیدن به یک توافق فراگیر با ایران در کنار آمریکا قرار گیرند. او گفت: «این مردم ایران هستند که برای حکومت ایران چارچوب زمانی می‌گذارند.»

تلاش اروپایی‌ها برای نجات برجام

همزمان با ادامه بحث‌ها در واشنگتن بر سر خروج آمریکا از برجام، رهبران اروپایی در تکاپوی حفظ این توافق بدون حضور آمریکا هستند. روز پنجشنبه رئیس‌جمهور فرانسه برای دیدار با همتای روس خود به سن‌پترزبورگ سفر کرد؛ دیداری که به هشدار هر دو طرف درباره تبعات لغو برجام منتهی شد. امانوئل مکرون و ولادیمیر پوتین طی نشستی مطبوعاتی، برجام را یکی از معدود مسائلی دانستند که فرانسه و روسیه روی آن اتفاق نظر دارند. پوتین در کنفرانس مطبوعاتی با مکرون گفت: حفظ برجام را نمی‌توان به موضوعات دیگر مشروط کرد چراکه معنای این کار این است که ما هم از توافق خارج می‌شویم.  همزمان با سفر رئیس‌جمهور فرانسه به روسیه، صدراعظم آلمان نیز به چین رفت تا بر پایبندی کشورش به توافق هسته‌ای با ایران، با وجود خروج آمریکا تأکید کند. او پس از دیدار با شی‌جین‌پینگ رئیس‌جمهور چین گفت که دو کشور به تعهدات‌شان در چارچوب برجام پایبند هستند. وزیر خارجه آلمان هم که به واشنگتن سفر کرده بود، گفت تلاش دارد تا مقامات آمریکایی را برای پذیرفتن سازوکاری که شرکت‌های اروپایی از همکاری با ایران لطمه نبینند، متقاعد سازد. هایکو ماس در پایان سفرش البته گفت که اختلاف نظر آلمان و آمریکا درباره برجام عمیق است و احتمال رسیدن به یک اشتراک‌نظر در این رابطه بسیار کم است.