ما، تشنگان ایراد

احسان رضایی|روزنامه‌نگار:

خانم بهاره افشاری را با سریال‌های تلویزیونی به‌خاطر می‌آوریم: کارهای خوبی مثل «او یک فرشته بود» و «روزگار قریب». چند فیلم سینمایی دارد. نقاشی می‌کشد. طراح لباس است. ذوق ادبی هم دارد. نکته‌ای که هفته پیش در اینستاگرامش نوشت، نشان از توجه او به مقوله ادبیات دارد. او نوشته بود اینکه پشت اسکناس‌های ۱۰هزار تومانی بیت سعدی به شکل «بنی‌آدم اعضای یکدیگرند» نوشته شده، درست نیست و طراحان بانک مرکزی «باید متوجه می‌شدند که بنی‌آدم اعضای یک پیکرند هرچند مشهورتر نیست اما به همون اندازه به اصالت شعر سعدی نزدیک‌تر و صحیح‌تر است.» او این مسئله را «یک فقر فرهنگی، تفکری، علمی» خواند و پرسید: «تا حالا متوجه شده بودید آیا؟» و نکته، دقیقا همین‌جاست: اینکه سایت‌های خبری و شبکه‌های مجازی که بلافاصله تصویر نوشته اینستاگرامی خانم بازیگر را دست به‌دست کردند و از ایراد گرفتن یک بازیگر به بانک مرکزی نوشتند، تا حالا متوجه شده بودند؟ اسکناس ۱۰هزار تومانی با تصویر آرامگاه سعدی و پشت‌نویس بیت سعدی، تیرماه۱۳۸۹ وارد شبکه پولی شده بود. در همان ایام، در مورد این بیت بحث شده بود.  همان موقع این بحث مطرح شد که در «گلستان» سعدی تصحیح استاد مرحوم دکتر غلامحسین یوسفی (صفحه‌٢٦٤) این بیت به شکل «یکدیگرند» ضبط شده و مرحوم یوسفی نوشته است در همه نسخه‌ها همین ضبط آمده و استادانی مانند مجتبی مینوی، حبیب یغمایی و محمدعلی فروغی نیز همین نظر را دارند. به علاوه بانک مرکزی هم در همان زمان از فرهنگستان استعلام کرده بود که از بین این دو نگارش متفاوت، کدام یکی درست است؟ فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم نظر دکتر یوسفی را ترجیح داد.  خب، تا اینجا موضوعی است علمی که حتی بعد از تأیید فرهنگستان هم بالاخره باب نقد و نظر در موردش باز است. درست مثل بیت «کشتی نشستگانیم / شکستگانیم‌، ای باد شرطه برخیز» حافظ که هر دو روایت طرفدارانی دارد، اینجا هم می‌شود درباره برتری هر کدام از این دو روایت بر دیگری حرف زد. اما نکته این نیست؛ نکته این است که مردمی ۸ سال این اسکناس را استفاده کرده بودند و به نگارش بیت توجهی نداشتند، احتمالا اگر الان هم موضوع مطرح نمی‌شد همچنان به این موضوع توجهی نداشتند، یکباره، همگی این موضوع را دست به‌دست می‌کنند که چه نشسته‌اید، یک بازیگر از بانک مرکزی ایراد گرفته! نکته دقیقا همین میل مفرط به گیر و ایراد و اشتباه پیدا کردن است. اینطوری نبودیم ما، چی شد که اینطوری شدیم؟