خانه‌های جدید، مشکلات کهنه

بهناز رحیمیان، فاطمه رنجبر، مرضیه طاهری| گروه همشهری خراسان :

کوچک‌تر شدن خانواده‌ها، شهرنشینان را به سمت آپارتمان‌هایی با مساحت کم سوق داده است که در مواردی به جای ایجاد آرامش، زمینه‌یاز مشکلاتی شده است.آیا آپارتمان‌ها برای زندگی خانواده‌های ایرانی امکان مناسبی برای زندگی هستند.


مسکن  و هویت 

رئیس کمیسیون عمران و معماری و شهرسازی شورای شهر بجنورد با انتقاد از ساختار و شکل ساختمان‌سازی جدید در این شهر، می‌گوید: در حال حاضر ساخت و ساز به صورت  مد روز انجام‌ می‌شود و  بناها و ابنیه سنتی در حال تخریب است.  «سیدمحسن موسوی» می‌افزاید: این در حالی است که اشکال سنتی بناها مخل توسعه نیستند و اگر می‌خواهیم توسعه در شهر ایجاد شود حتما نباید به نمادهای بومی در حوزه ساخت و ساز بی‌توجهی کنیم. در حال حاضر ساخت و سازهای ما از ساختار سنتی جدا شده و معماری سنتی و بومی حاکم بر شهر حذف شده است.

این امر بر خلاف استراتژی توسعه در حوزه گردشگری است.  به گفته وی باید به سمتی حرکت کنیم که ارزش‌های گذشته و بناهای ارزشمند از لحاظ معماری، تاریخی و فرهنگی گذشته را در کنار بازآفرینی شهرها حفظ کنیم؛ صرف ساخت و ساز در بافت‌های ناکارآمد شهری نیازهای دوره معاصر را پاسخ نمی‌دهد. این در حالی است که اخیرا در شهر بجنورد بحث پروژه‌های کلان شهری از قبیل پروژه‌های «هماگ» و «طلای سفید» مطرح است که در کنار مزایای بسیار، معایب خاص خود را نیز دارند.  موسوی می‌افزاید: در این راستا باید حتما به سمت تدوین الگوهای توسعه محلی حرکت کنیم و ساختارهایی از شهر را به تصویر بکشیم که قابلیت دربرگیری طراحی شهری را داشته باشند تا مسافر و گردشگر عبوری بتواند با توجه به ساخت و سازهای انجام‌شده ساختار اجتماعی شهر بجنورد را درک کند.  وی یادآور می‌شود: ساخت و سازهای ما در شهر با توجه به تنوع فرهنگی و قومیتی که هویت اصلی شهر را تشکیل می‌دهد باید بر اساس شاخص‌های فرهنگی انجام ‌شود تا بر اساس آن وحدت معماری و ساخت و ساز را در عین کثرت به نمایش بگذاریم. هم‌اکنون بیشتر ساخت و ساز‌ها به شکل شخصی‌سازی است یعنی هر کسی سعی می‌کند بنای خود را مطابق با میل و سلیقه خود بسازد که این امر در تضاد با سایر حوزه‌های شهری است.  موسوی با اشاره به انسجام کالبدی در دوره‌های گذشته، اظهار می‌کند: هم‌اکنون به تجانس ساخت و ساز در مناطق مختلف شهر رسیده‌ایم که باعث ایجاد ناپایداری در حوزه ساخت و ساز شهری شده است. 

وی هماهنگی معماری و ساخت و ساز بر اساس هویت شهر را مساله‌ای می‌داند که نیازمند هماهنگی همه دستگاه‌های مربوطه از قبیل نظام‌ مهندسی ساختمان است و می‌افزاید: برنامه‌های خوبی در شورای شهر در این زمینه داریم ولی با توجه به تعدد مشکلات و مسائل شهری، بر اساس اولویت‌ها توجه به این امور در برنامه آینده شورا قرار دارد. 
موسوی اولویت را در هماهنگی ساخت و ساز در سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت‌های فرسوده شهری و ... عنوان می‌کند و می‌گوید: بر این اساس در کمیسیون عمران شورای شهر کمیته میراث فرهنگی نیز تشکیل و به منظور توسعه گردشگری، هر بنایی که ثبت میراث فرهنگی شده باشد و مالک آن بخواهد کاربری اقامتی داشته باشد، از پرداخت عوارض معاف است. 


حفظ بافت شهری بیرجند

مدیر شهرسازی شهرداری بیرجند نیز 3 معیار برای تعداد طبقات مجاز ساختمان‌ها در ساخت و سازهای جدید را براساس طرح تفصیلی بیان می‌کند. «حمید فخیم‌زاده» می‌گوید: مساحت زمین، عرض معبر و نوع کاربری در ساختمان‌سازی جدید مسکن تعیین‌کننده تعداد طبقات و سطح اشغال ساختمان است. 

به گفته وی منطقه‌بندی تراکمی به معنای ساخت مسکن 4 طبقه در یک محله و ساخت مسکن 3 طبقه در محله‌ای دیگر در خراسان جنوبی مد نظر نیست. تعداد طبقات مجاز بر اساس عرض معبر یا مساحت زمین، هر کدام که کمتر باشد، تعیین می‌شود. وقتی تعداد طبقات ساختمان‌ها افزایش پیدا کند سطح اشغال کم می‌شود؛ به عنوان مثال در تراکم 180 درصد سطح اشغال کاربری مسکونی و مختلط مسکونی و تجاری 60 درصد ولی در تراکم 320 درصد فقط 40 درصد سطح زمین است. 
بر همین اساس وی اضافه می‌کند: در زمین‌های 150 تا 200 متری 60 درصد، 200 تا 350 متری 50 درصد و 350 به بالا 40 درصد اجازه ساخت و ساز داده می‌شود.  وی می‌گوید: همچنین برای ساخت مسکن با بیش از 10 طبقه، پرونده باید به کمیسیون ماده 5 ارسال شود و ساخت و ساز از نظر مباحث مختلف مانند ترافیک، پدافند غیرعامل و دسترسی‌ها و ... مورد بررسی قرار بگیرد.  فخیم‌زاده تاکید می‌کند: درشهرهای با هویت تاریخی و با سابقه معماری کهن مانند خراسان جنوبی، بیشتر حفظ بافت شهری مد نظر است. 

بنا بر توضیح وی چنانچه در منطقه‌ای از استان تعداد طبقات مسکن افزایش یابد مشکلات تامین زیرساخت‌هایی مانند آب و برق، تبعات اجتماعی و اقتصادی ایجاد گروه‌های جمعیتی با فرهنگ‌ها و طبقات اجتماعی مختلف و گاه متعارض را مدنظر قرار داد. همچنین در بافت‌های تاریخی تحت نظر اداره کل میراث فرهنگی، ساخت و ساز مسکن باید بر اساس ضوابط میراث فرهنگی باشد چون بر اساس محدوده‌ها و حریم آثار تاریخی طبقات مسکن، سطح اشغال و ضوابط ساخت و ساز نیز متفاوت است. 
وی بیان می‌کند: از سال 89 تاکنون همه شهرها ملزم به رعایت قوانین مربوط به سیما و منظر شهری شده‌اند؛ به علاوه استفاده از سرامیک و گرانولیت ممنوع و نماهای آلومینیومی یا استفاده از مصالح رنگ تیره نیز محدود شده است. بر استفاده از مصالح بومی و نورپردازی در جداره‌های بیرونی مخصوصا در ساختمان‌های عمومی و دولتی هم تاکید می‌شود. شهرداری و نظام مهندسی ساختمان نیز بر اجرای ساختمان‌ها و استحکام بنا نظارت داشته و با یکدیگر تعامل نزدیکی دارند.