موتورسیکلتهای تهران و معمای طرح ترافیک
با وجود افزایش محدودیت برای خودروهای پایتخت، آزادی موتورسیکلت‌ها بیشتر می‌شود
سیدمحمد فخار/ خبرنگار
این روزها کنترل تردد خودروها در تهران به سخت‌ترین حالت خود طی 40سال اخیر رسیده است. قوانین راهنمایی و رانندگی، معاینه فنی و طرح کاهش آلودگی هوا، طرح زوج و فرد و طرح ترافیک جدید، همه و همه چارچوب‌هایی برای محدودکردن استفاده از خودروی شخصی در پایتخت هستند و تازه پس از همه این سختگیری‌ها، نوبت به ترافیک و آلودگی صوتی و آلودگی هوا و ناهنجاری‌های رانندگی می‌رسد. در برابر تمام این سختی‌‌ها، وسیله نقلیه‌ای وجود دارد که به راحتی می‌تواند همه سختگیری‌ها و قوانین موجود را یک‌سو بیفکند و راننده‌اش را به عمق انواع طرح‌ها ببرد؛ موتورسیکلت!
کدام قوانین؟
حرکات زیگراگی موتورسیکلت‌ها و بی‌توجهی آنها به چراغ قرمز و عبورشان از چهارراه‌ها آن هم زمانی که انبوهی از خودروها پشت چراغ قرمز ایستاده‌اند برای همه شهروندان پایتخت تصویری آشناست. شاید هر کدام از ما در مواجهه با چنین اتفاقی برای لحظه‌ای به اینکه از فردا سراغ موتورسیکلت برویم فکر کرده باشیم؛ زیرا به نظر می‌رسد شهر مال آنهاست و خودروهای شخصی و عمومی، همه غریبه‌هایی محکوم به رعایت قوانین هستند. جالب آنکه در کتاب‌های قوانین رانندگی آمده است: هیچ تفاوتی میان خودرو و موتورسیکلت وجود ندارد!
آزاد آزاد
برخی گزارش‌های اجتماعی درباره اعتیاد نشان می‌دهد زمان لازم برای رسیدن یک معتاد به نزدیک‌ترین موادفروش در طولانی‌ترین میزان کمتر از 7 دقیقه است اما رسیدن به یک موتورسیکلت حتی از این هم کمتر وقت می‌برد. کافی است به شماره یکی از آگهی‌های موتورسیکلت زنگ بزنید تا با روزی هزار تومان در کمتر از 5 دقیقه موتور را در منزل تحویل‌تان دهند. بی‌شک یکی از دلایل همه‌گیر شدن استفاده از موتورسیکلت در شهری مانند تهران همین دسترسی آسان به آن با کمترین هزینه است. نکته دیگر اینکه براساس آمار اعلامی پلیس راهور، کمتر از یک سوم راکبان موتورسیکلت گواهینامه دارند و گویا براساس یک قانون نانوشته، موتورسیکلت از هفت دولت آزاد است؛ حتی در بخش گواهینامه گرفتن.
پس موتورها چه؟
پرسشی اساسی که این روزها با شروع طرح ترافیک جدید تهران مطرح شده این است که آیا قانون قرار نیست تردد موتورسیکلت‌ها در مناطق مرکزی شهر را محدود کند؟ این وسیله نقلیه که مسبب ایجاد آلودگی صوتی و هواست با فراوانی بیش از 6/1میلیون دستگاه در سطح شهر بدون رعایت قوانین رانندگی و حقوق دیگر شهروندان در حال تردد است. از سوی دیگر نتایج یک پژوهش در دفتر محیط‌زیست معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران نشان می‌دهد تردد موتورسیکلت‌ها در محدوده طرح ترافیک هزینه‌های فراوانی برای شهر دارد. این هزینه‌ها در بخش آلودگی صوتی و آلودگی هوا بررسی و رقم دقیق آن اعلام شده است.
مسیر موتورها تا 1400
هزینه‌های آلودگی هوا در این راستا شامل هزینه‌های بهداشتی درمانی و اثرگذاری اقتصادی بر زندگی در نواحی آلوده شهر است. بر این مبنا تنها بر اثر آلودگی هوای ناشی از موتورسیکلت‌ها، هزینه‌های سلامتی، خسارات مادی و خسارات زیست‌محیطی بررسی و اعلام شده است. نتایج بررسی‌های رسمی نشان می‌دهد که طبق مدل‌سازی‌های انجام‌شده روی الگوی افزایش موتورسیکلتهای تهران در سال‌های 1390 تا 1400 که 8 سال از آن محقق شده است، آلودگی صوتی، آلودگی هوا و تعداد تصادفات موتورسیکلتهای کاربراتوری تهران تا سال1400 به نحو خیره‌کننده‌ای افزایش می‌یابد. همچنین تعداد آنها از 6/1میلیون دستگاه کنونی به بیش از 2میلیون دستگاه خواهد رسید.
افزایش 4 هزار تنی آلودگی هوا
موتورسیکلت‌ها هم‌اکنون عامل 25درصد آلودگی هوای تهران هستند و یک چهارم همه تقصیرها در این عرصه را باید به گردن آنها انداخت. براساس مدل‌سازی‌های انجام‌شده طبق الگوی افزایش موتورسیکلتهای تهران تا سال1400 سالانه 4هزار تن از آلاینده‌های هوای تهران را آنها تولید خواهند کرد. این میزان در سال‌جاری 2/3هزار تن است و دامنه آن تا 4سال آتی 20درصد افزایش خواهد یافت. تنها راه جلوگیری از چنین بحرانی، استفاده نکردن از موتورهای کاربراتوری و برقی شدن همه ناوگان موتورسیکلت تهران تا سال1400 است.
931 میلیون دلار خسارت صوتی
ابعاد فاجعه آلودگی صوتی موتورسیکلتهای تهران تا سال1400 از آلودگی هوا وخیم‌تر است، تا این سال هر موتورسیکلت هنگام تردد بالغ بر 13.5دسی‌بل آلودگی صوتی تولید خواهد کرد. هزینه آلودگی صوتی تردد یک موتورسیکلت برابر 2سنت (74تومان) بر هر کیلومتر پیمایش است. در این صورت هزینه آلودگی صوتی ناشی از تردد موتورسیکلتهای تهران، عددی بالغ بر 931میلیون دلار تخمین زده می‌شود؛ همین مسائل اجرای طرح موتورسیکلتهای برقی تهران را به یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر تبدیل کرده است.
