نما
یک دهه دیوان‌های حافظ؛ از شمارگان ۸۰۰هزار تا ۱۵۰هزار جلد
کتاب حافظ جایش را به اپلیکیشن حافظ داده است؟
بار‌ها این جمله را شنیده‌ایم که در هر خانه ایرانی یک جلد دیوان حافظ پیدا می‌شود. البته شاید «هر خانه ایرانی» کمی اغراق باشد ولی قطعا در خانه اغلب مردم، حتی آن‌ها که کتابخانه‌ای در خانه ندارند، دیوان حافظ پیدا می‌شود. اگر بپرسید «چرا حافظ دارند ولی مثلا کتاب‌های سعدی و مولانا را که در شعر به همان قدرت حافظ هستند، ندارند؟» قطعا دلایل زیادی عنوان می‌شود؛ از نحو و زبان گرفته تا شاید یک موضوع ساده به اسم «تفأل»؛ فاتحه و نیتی و بعد هم بازکردن دیوان و شنیدن توصیه شاعر شیرازی؛ از ادیب و فرهنگی گرفته تا مردم کوچه و بازار، همه تجربه‌اش را داشته‌اند؛ دست‌کم یک شب در سال؛ همین شب یلدا که رسم هزاران‌ساله‌اش با تفألی به حافظ عجین شده است. همین‌ها دلایل کمی نیست که در خانه‌هایمان دیوان حافظ داشته باشیم و همین علاقه به حافظ هم باعث شده که در بازار کتاب، نسخه‌های زیادی از آن وجود داشته باشد؛ وفوری که رسیدن به یک سؤال را در پی دارد؛ «کدامیک از این نسخ بهتر است؟» اولین نسخه علمی و به قولی دانشگاهی تصحیح‌شده حافظ، دیوان حافظ قزوینی و غنی است که اتفاقا فراوانی آن هم بیشتر از سایر نسخ به نظر می‌رسد. اما در کنار این نسخه، نسخ دیگری هم وجود دارد؛ از نسخه‌هایی به قول معروف ذوقی و سلیقه‌ای که شاعران معاصر مانند احمد شاملو و هوشنگ ابتهاج تصحیح کرده‌اند بگیرید تا نسخ علمی مانند نسخه‌های دکتر عیوضی، دکتر سلیم نیساری یا حافظ استاد بهاءالدین خرمشاهی، هاشم جاوید و....
اگر از اهل فن بپرسید، نظرات مختلفی در مورد اعتبار هر کدام از این نسخ دارند اما معمولا کسی قاطعانه نسخه‌ای را رد یا قبول نمی‌کند؛ ضمن اینکه تفاوت در برخی از نسخه‌ها در حد چند کلمه و بیت است اما در برخی نسخ هم غزلیاتی وجود دارد که در نسخ دیگر کمتر دیده شده است. با همه این تفاسیر، جالب است بدانید که در سال۱۳۹۵ فهرست کتاب‌های چاپ‌شده‌ای که در عنوان یا موضوع به حافظ مربوط بوده‌اند (شامل دیوان، دیوان به همراه فالنامه، دیوان به همراه شرح و تفسیر، بررسی مکتب حافظ و... که بین آن‌ها بیشترین فراوانی متعلق به دیوان حافظ است) شامل حدود ۱۵۰هزار مجلد بوده است؛ با شمارگان حداقل ۲۰۰ تا حداکثر ۵هزار جلد.
هرچند آمار چاپ ۱۵۰هزار مجلد با موضوع و عنوان مشترک در یک سال، با توجه به بازار نحیف کتاب، رقم قابل‌توجهی به نظر می‌رسد اما مقایسه این آمار با همین فهرست در سال۱۳۸۵ یعنی ۱۰سال پیش از آن، ناامید‌کننده به نظر می‌رسد؛ چراکه همین فهرست در آن سال شامل بیش از ۸۰۰هزار جلد کتاب بوده که شمارگان برخی نسخه‌ها به ۲۰هزار مجلد می‌رسیده است؛ پس می‌شود نتیجه گرفت که وجود نسخ اینترنتی و اپلیکیشن‌های دیوان حافظ که رایگان و آسان به دست علاقه‌مندان می‌رسد، قطعا در کاهش آمار چاپ کتاب‌هایی با موضوع حافظ و خصوصا دیوان حافظ نقش داشته است. و شاید جمله ابتدای این نوشتار، روزی به این جمله تغییر کند که «اپلیکیشن دیوان حافظ در گوشی هر ایرانی‌ای یافت می‌شود».
