خانه مینایی به اهالی سینما می‌رسد یا اهل محل؟
یادگار منیرالسلطنه را قفل نزنید!
مرضیه موسوی| خبرنگار:
سال‌هاست آب خوش از گلوی خانه قاجاری محله منیریه پایین نرفته؛ خانه‌ای که به نام خانه مینایی می‌شناسیم و از معدود املاک باقیمانده از منیرالسلطنه در این محله است. ورثه خانواده مینایی که نه امکان ساخت‌وساز در این ملک و نه هزینه مرمت این بنای ثبت شده را داشتند با امید برپا ماندن ستون‌های این خانه آن را به شهرداری منطقه 11 فروختند و امیدها برای بازگشت این بنای ثبت شده در زمره آثار ملی زنده شد. حالا یک سال است که مرمتگران مصالح در دست گرفته‌اند و گچبری‌ها و آجرکاری‌ها و چهار ستون خانه را مرمت می‌کنند. حرف و حدیث‌های زیادی در مورد کاربری این بنا به گوش می‌رسد. شایعه‌هایی که اگر رنگ واقعیت بگیرند امیدها برای باز شدن درهای این خانه به روی عموم مردم را با چالش مواجه می‌کند.
خانه مینایی سال 1345 توسط فرهاد مینایی خریداری شد و از این تاریخ به بعد محل سکونت خانواده مینایی بود. به همین دلیل هم به نام خانه مینایی شناخته می‌شود. این خانه سال 1386 به ثبت ملی رسید و بعد از سال‌ها کش و قوس و قرار گرفتن در معرض آسیب، برای حفظ و نگهداری توسط شهرداری منطقه 11 از ورثه خریداری شد و سازمان زیباسازی شهر تهران مسئولیت بازسازی و مرمت این خانه را برعهده گرفت. حرف و حدیث‌ها برای تعیین کاربری درست برای این خانه تاریخی از همان زمان آغاز شده و به نظر می‌رسد خواب‌های زیادی برای این خانه دیده شده است.
آخرین اظهارنظرها درباره خانه مینایی را «الهام فخاری» نماینده شورای‌شهر تهران مطرح می‌کند: «با توجه به دستاوردهای ارزشمند جشنواره جهانی فیلم فجر در ایجاد زمینه برای گسترش تبادل فرهنگی اجتماعی با دنیا صحبتی در رابطه با تبدیل خانه مینایی به‌عنوان دفتر دائمی جشنواره جهانی فیلم فجر داشتیم.» صحبتی که به نگرانی‌ها از بسته شدن درهای این خانه تاریخی به روی مردم و ایجاد مداخلات عمرانی و سازه‌ای در این خانه دامن می‌زند.
گزینه‌های روی میز، چنگی به دل نمی‌زنند
تبدیل طبقه دوم خانه مینایی به سرای محله و استفاده از طبقه اول به‌عنوان موزه یکی از گزینه‌های روی میز برای تعیین کاربری خانه مینایی است. «لاله قیاسی» شهردار ناحیه 2 منطقه 11 می‌گوید: «با توجه به اینکه محله منیریه سرای محله ندارد بعد از خریداری خانه مینایی موضوع تبدیل طبقه دوم این خانه به‌عنوان سرای محله مطرح شد و طبقه اول به‌عنوان موزه. البته در این زمینه هیچ تصمیم قطعی گرفته نشده و تا اتمام مرمت و بازسازی این خانه همچنان باید به انتخاب کاربری درست برای آن فکر کرد. نزدیک به یک سال از آغاز مرمت خانه مینایی توسط سازمان زیباسازی شهر تهران می‌گذرد و به نظر می‌رسد مرمت این خانه رو به اتمام است.»
منطقه 11 حدود 20 بنای ثبت شده در زمره آثار ملی دارد که محله منیریه سهم بسزایی در این تاریخچه به ثبت رسیده ایفا می‌کند. «اشکان بیات» مدیر دفتر بافت تاریخی منطقه 11 می‌گوید: «انتخاب کاربری برای خانه مینایی به دلیل ثبت میراث فرهنگی بودن این خانه باید مطابق با استانداردها و تأییدیه‌های میراث فرهنگی باشد. این خانه در طول سال‌ها به دلیل رها شدن و رسیدگی نشدن، آسیب‌های زیادی دیده بود. باید دید کاربری انتخاب شده چقدر با ظرفیت این خانه برای تردد همخوانی دارد. گزینه‌هایی مثل تبدیل آن به بوتیک‌ـ هتل، موزه، مرکز فرهنگی یا سپردن آن به نهادی خاص برای انجام کارهای اداری گزینه‌هایی هستند که نیاز به بررسی دقیق دارند.»
میراث ملی متعلق به مردم است
واگذاری خانه‌های تاریخی با معماری ارزشمند برای منطقه 11 و محدوده تاریخی شهر تهران تجربه‌ای تکراری است. درست در نزدیکی خانه تاریخی مینایی بنای ارزشمندی مثل خانه امیربهادر به چشم می‌خورد که در اختیار انجمن آثار و مفاخر فرهنگی قرار دارد. درهای این خانه به روی عموم بازدیدکنندگان بسته است و اگر شهروندی عادی اقبال حضور در این خانه را پیدا کند فرصت چندانی برای بازدید از تمام فضاهای این بنای تاریخی نخواهد داشت. خانه انیس‌الدوله نمونه دیگری از این خانه‌هاست که در منطقه 11 تهران از دهه 50 در اختیار اتحادیه صنف فروشندگان گوشت گوسفندی است؛ گرچه این بنا سال 1382 به ثبت ملی رسیده است.
«سجاد عسگری» دبیر کمیته حفاظت از بناهای تاریخی تهران می‌گوید: «تعیین کاربری درست برای خانه‌های تاریخی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها در این زمینه است. تجربه در تهران نشان داده که اگر برای این خانه‌ها کاربری اداری تعریف شود یا این بنا برای استفاده ارگان‌ها و نهادها و به‌عنوان دفاتر دبیرخانه و امثال آن در نظر گرفته شود مردم شهر از بازدید آن خانه محروم خواهند ماند. مثل دفتر ایکوم که کسی اجازه ورود به آن را ندارد یا خانه‌های تاریخی دیگری که اگر خارج از زمان اداری به آن مراجعه کنید درهای آن بسته است و اگر در ساعات اداری به سراغشان بروید یا اجازه بازدید ندارید یا تنها بخش‌های محدودی از خانه قابل بازدید است.»
او ایده‌آل‌ترین انتخاب برای این خانه‌های تاریخی را ایجاد موزه می‌داند و می‌گوید: «شاید بسیاری از خانه‌های تاریخی تهران که به موزه تبدیل شده‌اند چیز چندانی برای ارائه نداشته باشند اما معماری آن بنا به اندازه کافی جذابیت برای بازدیدکننده‌ها داشته و باعث ورود گردشگر به آن خانه تاریخی شده است.»
یادگار منیرالسلطنه
خانه مینایی یکی از معدود املاک باقیمانده از دوره قاجار در محله منیریه متعلق به منیرالسلطنه، همسر ناصرالدین شاه و مادر کامران میرزا نایب‌السلطنه است؛ خانه‌ای با معماری منحصربه‌فرد که در میان حصاری از ساختمان‌های تازه‌ساز قرار گرفته است. درهای کوچک خانه به روی حوضی فیروزه‌ای و باغچه‌ای کوچک باز می‌شود و آجرکاری زیبای ساختمان به روی مهمانان این خانه لبخند می‌زند. طرح دو طاووس که سردر ورودی خانه آجرکاری شده است شباهتش با آجرکاری‌های خانه قوام‌السلطنه یا موزه آبگینه فعلی را به رخ می‌کشد.
خانه ظهیرالاسلام در بهارستان هم نمونه دیگری از چنین آجرکاری‌ها را در نمای خود دارد؛ آجرکاری که تلفیقی است از معماری سنتی ایرانی و معماری روسی و انگشت‌شماری از خانه‌های تهران که با آن تزیین شده‌اند. تا چند دهه پیش محله منیریه و به‌خصوص همسایه‌های خانه مینایی معماری مشابهی با این خانه داشتند. اما مالکان این خانه‌ها توانستند مجوز تخریب خانه و نوسازی آن را بگیرند و حالا خانه مینایی با قدمت بیش از 150 ساله‌اش از معدود خانه‌های قدیمی باقیمانده در این محله به شمار می‌رود. حتی روی چهره ساختمان دیوار به دیوار این خانه هم اثری از گذشته تاریخی محله و ساختمان‌هایش باقی نمانده است.
در همینه زمینه :
