یادداشت
ذرات معلقی که هر روز تنفس می‌کنیم
مهندس پرویز رضازاده/ مشاور پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور:
در سنجش فعلی آلودگی هوا ذرات معلق زیر ۱۰ میکرومتر، ذرات زیر ۲.۵ میکرومتر، SO2، CO، ترکیبات نیتروژن که به آنها NOx می‌گوییم، شاخص‌هایی مهم هستند. چگالی این ذرات یا تعداد در میلیون آنها که باید چقدر باشد همه به‌صورت بین‌المللی تبدیل به شاخص شده‌اند. یعنی در بررسی‌ها و سنجش‌ها دیگر به‌صورت واحد در میلیون گفته نمی‌شود و همه پارامترها به وسیله شاخص به قول معروف همجنس می‌شوند تا قابل مقایسه باشند.
در سطح تهران بالاترین شاخص اندازه‌گیری گرفته شده به‌عنوان معرف آلودگی هوا گزارش می‌شود. معمولا در پایتخت ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵میکرومتر یا همان PM 2.5بالاترین شاخص را دارد. منبع اصلی این ذرات معلق خودروها هستند؛یعنی آلودگی شهری عامل اصلی وضعیت این روزهاست. سوخت فسیلی عامل اصلی آلودگی هوا در کلانشهرها به‌حساب می‌آید و بالای ۷۰ درصد ماجرا مربوط به‌خودروها و ترافیک می‌شود. بقیه شاخص‌ها هم گزارش می‌شود اما در مقابل این ذرات معلق زیاد به‌حساب نمی‌آیند. یعنی مثلا سرب یا ترکیبات گوگردی خیلی چشمگیر نیستند و شاخص‌شان پایین به‌حساب می‌آید چون مصرف گازوئیل در شهرها خیلی کمتر است.
تقریبا همواره در تهران PM 2.5بالاترین شاخص را دارد. شاید PM 2.5 از لحاظ مقداری حتی کمتر از PM 10 یعنی ذرات معلق با قطر کمتر از ۱۰میکرومتر باشد اما اثر سوء آن بر سلامتی بسیار بیشتر است و این مسئله در شاخص کیفیت خودش را نشان می‌دهد. این ذرات معلق که خیلی ریزتر از آن هستند که با چشم دیده شوند در روزهای آلوده آنقدر چگالی و انباشت‌شان زیاد می‌شود که برد دید را در شهرهای بزرگ کم می‌کنند و منظره‌ای مانند دود به‌وجود می‌آید که اکنون مثلا در تهران دیده می‌شود. از سال ۸۸ به بعد PM 2.5وارد شاخص شد.
تا قبل از آن PM10 معیار بود اما ۸ سال است که در واقع شاخص افزایش پیدا کرده است. بدون شک افزایش کیفیت بنزین و استفاده از بنزین یورو۴ در کلانشهرها در بهبود وضعیت هوا مؤثر بوده است اما باید خود مردم عزم جدی برای کاهش استفاده از خودروهای شخصی داشته باشند. در زمستان با پدیده وارونگی دما و نبود تهویه یا ساکن‌شدن هوا انتقال‌های افقی و عمودی وجود ندارد و ذرات معلق بیشتر انباشته می‌شوند. اکثر کلانشهرها همین مشکل و بالا بودن PM 2.5 را به‌خاطر خودروها و ترافیک دارند. سوخت بهتر و خودروهای با کیفیت در کاهش آلودگی هوا مؤثر است اما مسئله اصلی فرهنگ استفاده از خودروست. نمی‌شود به مردم گفت خودرو نداشته باشید. در کشورهای اروپایی حتی شاید بعضی خانواده‌ها 3 یا 4 خودرو داشته باشند و راحت‌تر از ما بتوانند خودرو بخرند اما از خودرو برای ترددهای معمولی به این شکل گسترده استفاده نمی‌کنند.
وسایل نقلیه عمومی هستند که حرف اول را می‌زنند و در مواقع خاص از خودرو استفاده می‌کنند. بعضی وقت‌ها حتی برای مسیرها ۵۰۰ و ۱۰۰۰ متر هم در کشور ما از خودرو استفاده می‌شود. مردم وزنه مهم و اصلی برای کاهش آلودگی هوا هستند و باید این همت برای کاهش استفاده از خودروی شخصی به همراه بهبود شرایط حمل‌ونقل عمومی وجود داشته باشد.
