گزارش
15هزار آموزگار استخدام می‌شوند
همشهری کمبود نیرو در وزارت آموزش و پرورش را بررسی می‌کند؛ کمبود معلم در مدارس، مازاد نیرو در ادارات
فهیمه سادات طباطبایی|خبرنگار:
«کلاس‌های مدارس سال دیگر معلم ندارند و ما با بحران شدید نیرو در مدارس روبه‌رو هستیم»؛ شاه‌بیتی که مسئولان آموزش و پرورش چند سال یک‌بار آن را تکرار می‌کنند و معتقدند که باید خیلی زود و سریع نیروهای جدید استخدام شوند تا بتوانند کمبودها را جبران کنند تا سر فرصت و صبر، برنامه‌ریزی دقیقی برای منابع انسانی آموزش و پرورش انجام شود.
طبق همین روال، اسفندیار چهاربند، رئیس مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات در نشستی که هفته پیش با خبرنگاران داشت، از کمبود 300هزار نیرو در مدارس برای مهر97 خبر داد و گفت: «بیشترین کمبودها در دوره ابتدایی و پرورشی است و اگر این موضوع حل نشود، باید تا 2سال دیگر برای آنها بنای یادبودی در آموزش و پرورش ایجاد کنیم.» او همچنین به فاجعه‌ای به‌مراتب بدتر در سال‌های تحصیلی آینده اشاره کرد و گفت: «امسال 800هزار نفر از فرهنگیان بازنشسته می‌شوند که بدین‌ترتیب در سال بعدی یعنی1398، تعداد شاغلان و بازنشسته‌ها در آموزش و پرورش برابر می‌شود و همچنین در سال1401، یک میلیون و 150هزار بازنشسته داریم درحالی‌که تعداد شاغلان ما 830هزار نیرو خواهد بود.»
استخدام ضرب‌الاجلی 15هزار نیرو برای سال جدید
حالا در اردیبهشت‌ماه سال1397، رئیس مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و فناوری اطلاعات وزارت آموزش و پرورش از اختصاص ردیف استخدام به این وزارتخانه خبر داد و به همشهری گفت: «امسال 15هزار نیروی جدید از طریق آزمون استخدامی خواهیم داشت و تا پایان اردیبهشت دفترچه آزمون آن منتشر می‌شود.» او تأمین آموزگار برای 20هزار مدرسه با کمتر از 24دانش‌آموز مناطق روستایی را یکی از تهدیدهای پیش‌رو خواند و افزود: «اگر این نیروها تأمین نشود با افزایش نرخ بازماندگی از تحصیل روبه‌رو خواهیم شد، به‌طور مثال آموزش و پرورش خوزستان در 3سال گذشته 8 هزار نیرو از دست داده است که قطعا تبعات بدی خواهد داشت.»
دانشگاه فرهنگیان هم کارساز نیست
تاسیس دانشگاه فرهنگیان در سال91 در حالی صورت گرفت که قرار بود از سویی جلوی استخدام‌های نابسامان در آموزش و پرورش گرفته شود و از سوی دیگر ساماندهی منابع انسانی شفاف و به‌روز انجام شود. علیرضا علی‌احمدی، وزیر اسبق وزارت آموزش و پرورش که ایده تاسیس دانشگاه فرهنگیان از اوست، گفته بود: «از این پس باید جلوی استخدام‌های بی‌رویه و غیرمنطقی همچون برگزاری آزمون، استخدام حق‌التدریسی‌ها و نیروهای شرکتی گرفته شود و فقط و فقط نیروها را از طریق دانشگاه فرهنگیان جذب کنیم و به‌کار بگیریم.» اما این اتفاق در عمل محقق نشد، چون از سال1390 که این دانشگاه تاسیس شده، همچنان استخدام از طریق آزمون و جذب حق‌التدریسی‌ها ادامه دارد.
چهاربند در این‌باره که چرا وزارت آموزش و پرورش در تمام این سال‌ها نتوانسته نیازهای فعلی‌اش را از طریق دانشگاه فرهنگیان تأمین کند، به همشهری گفت: «تعهد دبیری 4سال زمان می‌برد که به کمبود نیروی انسانی ما کمک نمی‌کند، چون همین امسال هم دانشجو بگیریم تا سال1400 برای مدارس ما فایده‌ای ندارد و بنابراین مجبوریم روش دیگری را در پیش بگیریم.» او جذب نیرو از طریق آزمون را تنها راه‌حل جبران کمبود منابع انسانی دانست و گفت: یک راه این است که دوره‌های یکساله حرفه آموزی از محل آزمون و فارغ‌التحصیلان سایر دانشگاه‌ها صورت گیرد و راهکار دوم این است که معلم 2 سال درس بخواند و از سال سوم وارد مدرسه شود. برای آموزش و پرورش فنی حرفه‌ای هم راهکار ۲+۱ را پیش‌بینی کرده‌ایم؛ یعنی معلم، یک‌سال دوره آموزشی ببیند و وارد هنرستان شود. ما راهکارهای مختلفی مدنظر داریم و معتقدیم آخرین راهکار استخدام است. وقتی روی آزمون استخدامی تأکید داریم به‌معنای این است که همه راهکارها اعم از صرفه‌جویی، خرید خدمات و... را طی کرده‌ایم.
دولت به‌دنبال واگذاری مدارس به بخش خصوصی است
اما چرا وزارت آموزش و پرورش با وجود استخدام‌های مکرر در طول سالیان متمادی همواره با کمبود نیرو روبه‌روست؟ رضا نهضت، معلم و کارشناس مسائل آموزشی در این‌باره به همشهری گفت: عوامل زیادی در این بحران دخیل هستند که یکی از آنها گسترش بیش از حد واحدهای ستادی و اداری آموزش و پرورش و انباشت نیرو در آنجاست؛ درحالی‌که آموزش و پرورش در مدارس دچار کمبود نیروست.
این کارشناس آموزشی افزود: وزرای آموزش و پرورش در هر دوره شعار چابک‌سازی در ادارات را سر می‌دهند اما در عمل چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد. قطعا اگر این مهم رخ می‌داد و بدنه حوزه ستادی و ادارات آموزش و پرورش آنقدر سنگین نمی‌شد، بخشی از مشکل کمبود نیرو در مدارس تاکنون برطرف شده بود.
نهضت دومین عامل را نگرش مسئولان آموزش و پرورش به اداره مدارس دانست و اظهار داشت: صحبت‌های چهاربند به‌نظر شخصی می‌آید و دیدگاه بطحایی، وزیر آموزش و پرورش اینطور نیست چراکه هم او و هم فانی اعتقاد داشتند که 250هزار نیرو در آموزش و پرورش مازاد هستند و نه‌تنها نیازی به استخدام نیرو نیست بلکه باید تعدیل نیرو هم صورت گیرد. همچنین هر دو وزیر معتقدند که باید خدمات آموزشی را به بخش خصوصی واگذار کرد تا هزینه‌ها برای دولت کاهش یابد به همین منظور هم توسعه مدارس غیردولتی در دستور کار وزیر اسبق و فعلی قرار گرفته و آنها ترجیح می‌دهند که به جای استخدام نیروی رسمی که حداقل دریافتی آن باید 2میلیون و 400هزار تومان باشد، از توان مدارس غیردولتی استفاده کنند و در واقع خرید خدمت از بیرون داشته باشند.
مازاد در اداره‌ها، کمبود در مدارس
این کارشناس مسائل آموزشی ادامه داد: نداشتن یک نقشه راهبردی و برنامه‌ریزی دقیق باعث شده که هم موضوع استخدام و هم بازنشستگی در آموزش و پرورش در تمام این سال‌ها به‌درستی رصد نشود و همیشه با 2چالش کمبود نیرو از یک‌سو و مازاد نیرو از سوی دیگر روبه‌رو شویم.
او برنامه‌ریزی دقیق براساس اطلاعات آماری واقعی از نیروی انسانی وزارت آموزش و پرورش را تنها راه‌حل معرفی کرد و گفت: همچنین آموزش و پرورش برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها باید از تمام منابع خود درست استفاده کند. به‌طور مثال، هم‌اکنون اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها درصورت گرفتن پست مدیریت و حتی وزارت نباید تدریس خود را رها کنند و موظف به حضور در کلاس هستند درحالی‌که مدیران در آموزش و پرورش چه در حوزه ستادی، ادارات و حتی مدرسه دیگر به کلاس درس برنمی‌گردند و تدریس نمی‌کنند و همین مسئله تا حدودی بحث نیروی انسانی در مدارس را با چالش روبه‌رو کرده است.
نهضت تأکید کرد: خلاصه همه بحث‌ها این است که تا وقتی ساماندهی نیروی انسانی به‌طور دقیق و علمی در آموزش و پرورش دنبال نشود، همچنان ما یک سال با کمبود نیرو و سال بعد با مازاد همان نیرو در بخش دیگری روبه‌رو هستیم.
استخدام ضرب‌الاجلی 200هزار نیرو در 7سال
در حالی مسئولان وزارت آموزش و پرورش می‌گویند با کمبود نیروی انسانی مواجهند که این وزارتخانه هر سال از ردیف استخدام دولتی استفاده کرده و در کنار آن از طریق دانشگاه فرهنگیان هم اقدام به جذب نیرو می‌کند. طبق آمارهای رسمی و منتشر شده، وزارت آموزش‌و پرورش در سال1383، 40هزار نیروی حق‌التدریسی، در شهریور1384، 17هزار نیرو، در تیر‌ماه 1385، 9هزار نیرو، در مهرماه 86، 10هزار نیرو، در دی‌ماه 1387، 60هزار نیرو، خرداد سال 1388، 40هزار نفر، تیر‌ماه سال 90، 10هزار نیرو، آذر‌ماه 90، 3هزار و 900نفر و مهرماه 1395، 10هزار نیرو به استخدام رسمی دولت در آورده که تازه به غیر از این تعداد، هرساله تعداد نامعلومی نیروی انسانی به شکل حق‌التدریس نیز در مدارس به‌کار گرفته شده‌اند، به‌طور نمونه می‌توان به فعالیت 53هزار نیروی شرکتی در سال تحصیلی 89-88 به‌دلیل بازنشستگی بیش از موعد 100هزار فرهنگی اشاره کرد. این آمار بیانگر این است که 6 وزیر آموزش و پرورش از سال83 تاکنون، اقدام به استخدام نیرو در این وزارتخانه کرده‌اند و فقط در یک دوره کوتاه وزارت علی‌اصغر فانی هیچ نیرویی استخدام نشده است.
