استارتاپ
استارتاپ‌ها؛ قربانیان حکم فیلترینگ
اشکان خسروپور| خبر‌نگار:
تلاش برای جلوگیری از دسترسی به تلگرام از شب 10 اردیبهشت و بستن فیلترشکن‌ها در کشور همراه با بستن آیپیها و پورت‌های بسیار بود.
این‌کار دسترسی به تلگرام را در کشوربه طور کامل بند نیاورد اما با قطع سرویس‌های ابری به شرکت‌های بزرگ استارتاپی ایران ضرر زد و آنها را با چالش‌های غیرمنتظر‌ه‌ای روبه‌رو کرد؛ موضوعی که با واکنش وزیر ارتباطات روبه‌رو شد. او سه‌شنبه شب در توییتی نوشت که از اختلال در سرویس‌های ابری مطلع شده و دستور پیگیری داده است.
بندآوردن راه استارتاپ‌ها
فیلترینگ، از نظر فنی یعنی بستن تمام راه‌هایی که معمولا فیلترشکن‌ها از آن برای اتصال کاربران‌شان به خدمات مختلف استفاده می‌کنند. از نظر شهودی، داده‌های اینترنت در یک جاده اینترنتی که متصل به جهان خارج است، حرکت می‌کند. «وی.پی.ان»ها نیز بخشی از مسافران این جاده هستند. برای سد کردن راه عبور و مرور «وی.پی.ان»ها باید کل جاده یا پورت‌ها و آیپیها را بند آورد. با این حساب، کسب و کارهای مجازی زیادی که از این جاده‌های ایمن و استاندارد برای دادوستد داده‌هایشان استفاده می‌کردند، دچار مشکل جدی شدند. عطا خلیقی، بنیانگذار پرشین‌بلاگ دراین‌باره به همشهری می‌گوید: «ما تلاش می‌کنیم از سرورهای داخلی هم استفاده کنیم اما خوب یا بد، بعضی از خدماتی که شرکت‌های خارجی ارائه می‌کنند، اصلا در ایران وجود ندارد. در نتیجه به ناچار از آنها استفاده می‌کنیم. اگر سرورهای خارجی از دسترس خارج شوند، هیچ جایگزینی برایشان نداریم.» «دیجیتال اوشن» یکی از معروف‌ترین سرورهایی است که به جز سایت‌های مختلف به برخی «وی.پی.ان»ها نیز خدمات می‌دهد. بند آوردن خدمات این سرور در ایران، یعنی دسترسی بخش بزرگی از سایت‌های ایرانی مثل دیجی‌کالا، ریحون، اسنپ، نت‌برگ، میس‌لند، تیم‌کمپ، پی‌پینگ، پونیشا، تگ‌موند، ترجم‌یار، ویرگول، کلیک‌یاب، دراینترنت، چیلیوری، رده، ری‌چت و... با دشواری در خدمات‌رسانی مواجه شدند. حورا وکیلی، فعال استارتاپی که با برخی استارتاپ‌های بزرگ نیز همکاری می‌کند، به همشهری می‌گوید: «آمار دقیقی را نمی‌توان ارائه داد اما سایت‌های بزرگ زیادی در سایت اوج ترافیک مشتری‌شان از دسترس خارج شدند و عملا نتوانستند خدمات ارائه کنند. تخمین‌هایی وجود دارد که می‌گوید، 70درصد این سایت‌ها با مشکلات جدی در خدمات‌رسانی مواجه شده بودند.»
غیرممکن شدن برنامه‌ریزی
استارتاپ‌های ایرانی هنوز به شرکت‌های بزرگ تبدیل نشده‌اند و هرچند درآمد خوبی هم داشته باشند، ساختارشان همچنان استارتاپی است. در این روش، استارتاپ‌ها در بازه‌های مشخص هفتگی و ماهانه هدف‌هایی برای جذب مخاطب و درآمد بیشتر تعیین می‌کنند تا در یک شرایط عادی به آن برسند و شیب نمودار رشدشان حفظ شود. در چنین فضایی، رکود در کار استارتاپ‌هامی‌تواند تمام برنامه‌ریزی‌هایشان را با دشواری جدی روبه‌رو کند. حورا وکیلی، مدیر بازاریابی دیجیتال یکی از استارتاپ‌های خوراکی به همشهری می‌گوید: «ما برای مناسبت‌های پیش رو، یک سری کد تخفیف آماده کرده بودیم تا مشتری جدید جذب کنیم. بعد از مختل شدن ناگهانی سرورها عملا نیروی انسانی‌مان درگیر کارهای دیگری شد و بهره‌وری‌شان به‌شدت پایین آمد. هرچند الان تا حدی اوضاع سرور بهتر شد اما هیچ اطمینانی نداریم که بتوانیم سرویس خوبی ارائه کنیم. در نتیجه طرح‌هایمان را نیمه‌کاره و بی‌نتیجه رها کرده‌ایم.» همه اینها در بلندمدت باعث بی‌اعتمادی جدی سرمایه‌گذارها به استارتاپ‌های ایرانی و در عین حال، دل‌مردگی استارتاپ‌ها می‌شود. عطا خلیقی در این‌باره می‌گوید: «تغییرات عجیب اقتصادی و تصمیم‌های ناگهانی مختلف باعث می‌شود سرمایه‌گذارهای خارجی تمایلی به فضای پرریسک داخل کشور نداشته باشند.» آنچنان که از نوشته‌های فعالان استارتاپی در شبکه‌های مجازی برمی‌آید، عده‌ای از جوان‌های فعال در حوزه کسب‌وکارهای مجازی از اینکه پیشنهاد شرکت‌های خارجی را برای کار جدی نگرفته بودند، نگرانند.
درسی که از گذشته نگرفتیم
رضا الفت‌نسب، سخنگوی اتحادیه کسب‌وکارهای اینترنتی ایران، در واکنش به ضررهای فیلترینگ تلگرام برای کسب‌وکارهای داخلی، به‌خصوص کسب‌وکارهای خرد که روی تلگرام فعالیت می‌کردند، به همشهری می‌گوید: «کسب وکارهای تلگرامی خرد در دی‌ماه گذشته نیز دچار مشکل شدند. سازمان‌های نظارتی می‌گویند: تلگرام مشکل امنیتی دارد. ما نمی‌خواهیم به‌کار آنها دخالت کنیم اما می‌گوییم، چرا باید دود چنین معضلاتی به چشم مردم برود؟ با این‌کار وجهه پیام‌رسان داخلی هم خراب می‌شود. من در جلساتی که پیام‌رسان‌های داخلی حضور دارند، شرکت کرده‌ام. خودشان می‌گویند که تحمل حجم گسترده مخاطب را در زمان کوتاه ندارند. پیام‌رسانی را تصور کنید که پول هنگفتی دریافت کرده و به هر دلیلی نمی‌تواند سرویس بدهد. مردم درباره‌اش چه فکری می‌کنند؟ این رفتارها جلوی اعتماد را می‌گیرد و خوب نیست. پیام‌رسان‌های مستقل هم خودشان با فیلترینگ مخالف هستند چون می‌دانند فیلترینگ، راه خوبی برای رقابت نیست و به ما ضربه می‌زند. با وجود این، عده‌ای حرف‌هایی می‌زنند و به‌نظر می‌رسد وزیر محترم ارتباطات نیز نتوانسته‌اند کار جدی در این زمینه بکنند.»
