معمای ‌مومیایی رضا‌خان

محمد باریکانی/ خبر‌نگار
همه‌‌چیز از یک شنیده آغاز شد. ماجرایی که در گوشی به رئیس کمیته میراث فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران منتقل شد و حسن خلیل‌آبادی هم آن ‌را رسانه‌ای کرد. اما آن خبر در گوشی به داغ‌ترین خبر شبکه‌های اجتماعی تبدیل شد و روابط عمومی آستان حضرت عبدالعظیم(ع) نیز با تأخیر نسبت به تکذیب آن کوشید. خبر این بود: چنگک‌های بیل مکانیکی در حرم شاه عبدالعظیم‌حسنی(ع) جسد گمشده و مومیایی شده رضاخان پهلوی را در ساماندهی قبور حرم حضرت شاه عبدالعظیم‌حسنی(ع) در شهرری یافته‌اند.

این خبر یا آنچه آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) شایعه خوانده است،  درفضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی گسترش یافت.

مسئولان سازمان میراث فرهنگی درباره این خبر یا شایعه هیچ اظهارنظری نمی‌کنند و همگی موضوع را تکذیب کرده‌اند.

روابط عمومی آستان حضرت عبدالعظیم(ع) هم در بیانیه‌ای  اعلام کرد: جسد کشف شده در حفاری‌های طرح توسعه حرم حضرت عبدالعظیم حسنی، «باقیمانده یک جسد طبیعی است و هیچ جسد مومیایی در این منطقه به‌دست نیامده است.»

در بیانیه آستان حضرت عبدالعظیم(ع) آمده است: «حتی چهره  جسد قابل تشخیص نبوده و شایعه پخش شده درخصوص بقایای این جسدصرفا ساخته  و پرداخته فضای مجازی است.»آستان مقدس حرم عبدالعظیم حسنی(ع) در حالی مطلب منتشر شده را ساخته فضای مجازی خوانده است که روابط عمومی این آستان اعلام کرده حفاری‌ها برای بررسی‌های دقیق‌تر متوقف شده است.



راستی آزمایی یک شایعه

با این حال همشهری در بررسی صحت و سقم این خبر با برخی افراد در مدیریت شهری تهران تماس گرفت و مشخص شد که خبر درگوشی اعلام شده به رئیس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران درخصوص جسد مومیایی منتسب به پهلوی اول همچنان همانی است که وی  اعلام کرده است. جسد یافت شده در حفاری‌های حرم حضرت عبدالعظیم(ع) درست در نقطه‌ای به‌دست آمده است که محل دفن پهلوی اول بوده است.

اطلاعات رسیده به همشهری همچنین مشخص کرده که منابع مورد وثوق و شاهدان عینی این خبر را به گوش رئیس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران رسانده‌اند.
سیداحمد محیط‌طباطبایی، مشاور رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و رئیس ایکوم ایران نیز تنها در یک جمله به همشهری گفت که از این ماجرا بی‌اطلاع است.



کشف دالان زیرزمینی

براساس آنچه همشهری از بررسی صحت و سقم شایعه یا خبر یافتن جسد مومیایی شده رضاخان در شهرری  به‌دست آورده است، حفاران حتی به یک کانال زیرزمینی در محل یافتن جسد برخورد کرده‌اند.

شایعه بود که یک کانال زیرزمینی از مقبره رضاخان پهلوی به بیمارستان روبه‌روی آن که در دوره پهلوی به بیمارستان رضاشاه (اکنون به بیمارستان هفت تیر تغییر نام یافته) معروف بوده  راه داشته است؛ شایعه‌ای که برخی ساکنان شهرری آن را همان زمان بسیار شنیده بودند.

براساس آنچه به همشهری رسیده است، این کانال زیرزمینی اکنون همزمان با یافتن جسد کشف شده بلافاصله پوشانده شده است.

رضاخان پهلوی، سال ۱۳۲۴ درحالی‌که در تبعید در ژوهانسبورگ به سر می‌برد از دنیا رفت و گفته شد که جسد او برای انتقال به ایران مومیایی‌ شد و 4سال بعد به ایران منتقل و در مقبره‌ای در شهرری و در جوار حضرت عبدالعظیم(ع)‌ دفن شد.

صادق خلخالی، رئیس دادگاه‌های انقلاب اما در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۵۹ مقبره پهلوی اول را تخریب کرد اما درزمان تخریب، جسد رضاشاه یافت نشد و گفته شد که محمدرضا، فرزند او هنگام خروج از ایران جسد پدرش را نیز با خود برده است و در مقبره‌ای در قاهره درست همانجا که خود دفن شده، دفن کرده است.

آنچه از شایعه یافتن جسد پهلوی اول در شهرری منتشر شده است حالا برای مدتی سوژه رسانه‌ها خواهد شد تا مشخص شود که آیا سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اجازه بررسی محل یافتن جسد برای مشخص شدن واقعیت را خواهند یافت یا آنکه شایعه یافتن جسد رضاخان در شهرری به اندازه‌ای پر شاخ و برگ می‌شود که آن زمان حتی اگر به واقع اعلام شود این جسد متعلق به پهلوی اول نیست، باورش برای افکار عمومی سخت و دشوار باشد.




      درخواست ایکوموس ایران برای بررسی جسد یافت شده در شهرری



مهدی حجت، رئیس ایکوموس(شورای جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی) ایران در گفت‌وگو با یکی از سایت‌ها اعلام کرد: درصورتی که جنازه کشف شده در حرم شاه عبدالعظیم مومیایی باشد باید گروهی از باستان‌شناسان روانه شوند و قدمت آن را تشخیص دهند. حجت گفت: به محض اینکه یک متخصص باستان‌شناس جنازه را ببیند می‌تواند عمر جنازه را تشخیص دهد و درصورتی که جسد حدود ۶۰ تا ۷۰ سال قدمت داشته باشد احتمال اینکه متعلق به رضا شاه باشد وجود دارد و نیاز به تحقیقات بیشتر باستان‌شناسی و تاریخی دارد. به گفته حجت، اگر هم جسد قدیمی‌تر باشد که باید مانند سایر اجساد کشف شده تاریخی مورد پژوهش باستان‌شناسان قرار بگیرد.رئیس دفترشورای جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی در ایران در پاسخ به این پرسش که آیا مسئولان حرم شاه عبدالعظیم(ع) به کارشناسان میراث فرهنگی اجازه تحقیق و کاوش می‌دهند،  تصریح کرد: اجازه می‌دهند معنایی ندارد. اگر یک جسد مومیایی کشف شده وظیفه آنهاست سازمان میراث فرهنگی را مطلع کنند. سازمان هم به پژوهشگاه اطلاع می‌دهد و آنها یک تیم باستان‌شناسی از پژوهشکده باستان‌شناسی برای تحقیقات بیشتر روانه می‌کنند. حتی حق ندارند جنازه را جابه‌جا کنند.