یک شهر با دو جشن تولد

مهرداد موسوی‌خوانساری | اصفهان- خبرنگار:

بی‌گمان روزی که خشتِ اول باروی شهر اصفهان را در ماه آذر می‌گذاشتند تصور این که این شهر خیلی زود به نصف جهان تبدیل شود چندان آسان نبود. اما شهر اصفهان از دوران دیلمیان تاکنون همواره یکی از 3 شهر مهم تاریخ ایران بوده و آثار درخشان معماری و فرهنگی این شهر، بهترین گواه این مدعاست. هرچند بر اساس افسانه‌ها اصفهان در ماه آذر متولد شده اما چند سالی است هفته نکوداشت این شهر تاریخی در ماه اردیبهشت با نام شیخ بهایی گره خورده است. کسی که شاید بتوان تولد دوباره اصفهان را به او نسبت داد. 


در کرانه رود در پهنای دشت

 «آورده‏اند حضرت سلیمان(ع) با مرکب به آن‌جا (اصفهان) وارد شد و در این سرزمین با وزیرش آصف به سواحل زاینده‌رود اشاره کرد و به فارسی گفت: آصف، هان. که «هان» در فارسی اشاره به جای نزدیک دارد، مقصود این که زمینی را که می‏طلبیدند همین است. 
از این جهت آصف هان گفته شد.» نام اصفهان در طول تاریخ چنان با افسانه‌ها گره خورده که از این دست روایات درباره تولد آن زیاد شنیده می‌شود. مافروخی مورخ عصر سلجوقی هم وجه تسمیه دیگری برای اصفهان دارد که به اسطوره‌ها گوشه می‌زند: «اصل نام اصفهان، اسفاهان بود، چرا که در ایام فرس (پیش از اسلام)، گودرز بن کشواد بر آن مستولی و مالک بوده و هر وقت که پای اقتدار در رکاب استظهار آوری هشتاد پسر او با او سوار گشتندی، همه سواران جنگی فرزانه و جملگی دلاوران... چون سوار می‏شدند مردم می‏گفتند: اسفاهان یعنی لشکر، تداول کلام عوام، اصفهان را بدان نام نهاد.» 


متولد ماه آذر

 «با یاری پروردگار یکتا در تاریخ جمعه 16/2/1384 خورشیدی در نشستی که در منزل استاد گران‌مایه محمد مهریار و با حضور جمعی از پژوهشگران و اصفهان‌شناسان برگزار شد، همه پیشنهادهای رسیده به دبیرخانه "طرح فراخوان هم‌اندیشی برای نام‌گذاری روز نکوداشت اصفهان" بررسی و به داوری گذاشته شد و پس از بحث‌های به عمل آمده، حاضران در این جلسه به رأی اکثریت روز یکم آذرماه هر سال را به عنوان روز نکوداشت اصفهان گزینش و تصویب نمودند.» این بخشی از بیانیه کمیته نام‌گذاری روز نکوداشت اصفهان در سال 1384 است که بر اساس اسناد تاریخی، نام اصفهان را با نام آذرماه گره زده‌اند.

 در بخشی دیگر از این بیانیه از دلایل ماه آذر برای نکوداشت اصفهان صحبت شده: «... از آن‌جا که احداث باروی حفاظتی با حصار بزرگ اصفهان به منظور تضمین امنیت در محدوده شهر تاریخی اصفهان در دوران دیلمیان و در زمان حسن رکن‌الدوله دیلمی صورت گرفت و... چون برپایی باروی بزرگ اصفهان بر بنیان زایچه این شهر در آذرماه (برج قوس) صورت گرفت، لذا روز یکم آذرماه هر سال به عنوان روز نکوداشت اصفهان برگزیده می‌شود ...» نماد این تولد هم مرد کمان‌داری است که در حال تیراندازی به دم اژدهاسان خودش است. این نماد در کاشی‌کاری‌های سردر قیصریه به خوبی دیده می‌شود و به همین دلیل هم به عنوان نماد شهر اصفهان انتخاب شد. نبرد ابدی خشکسالی و حاصلخیزی در دل این نماد جلوه‌گری می‌کند که با ماهیت اقلیمی شهر اصفهان کاملاً هماهنگ است. 


شیخ بهایی و تولد دوباره شهر

یک سال پس از این نام‌گذاری، شهرداری اصفهان همزمان با انتخاب این شهر به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام، روز تولد شیخ بهایی را در سوم اردیبهشت، به عنوان آغاز هفته نکوداشت اصفهان انتخاب کرد. نقشی که شیخ بهایی و مهندسان عصر صفوی در تولد دوباره شهر اصفهان بازی کرده است، قابل انکار نیست. چنان‌که اصفهان امروز بیش از هر دوران تاریخی دیگری، آینه تمام‌نمای عصر صفوی است، اما ریشه تاریخی زایش این شهر در ماه آذر نیز قابل انکار نیست. اصفهان شهری با فرهنگ دیرپا و جایگاه کلیدی در تاریخ ایران و جهان اسلام است که ظرفیت فراوانی برای جذب جهانیان به خود دارد. بدین ترتیب 2 مناسبت نکوداشت در طول یک سال برای معرفی و ستایش این شهر چندان امر عجیبی نیست. هرچند می‌توان در یک تعامل سازنده، بزرگداشت این 2 مناسبت را به صورت هماهنگ‌تری برگزار کرد. ماه اردیبهشت در اصفهان همراه با هوای دلپذیر و باران‌های بهاری شاید بهترین زمان برای اصفهان‌گردی و لذت بردن از طبیعت زیبای این شهر باشد. 

با توجه به اینکه بسیاری از شهروندان اصفهان هنوز بسیاری از بناهای تاریخی و نقاط گردشگری شهر خود را نمی‌شناسند، رایگان بودن موزه‌ها و ابنیه تاریخی به همراه تورهای گردشگری در این هفته می‌تواند، در صمیمت هرچه بیشتر شهر و شهروندانش بسیار مؤثر باشد. اما ماه آذر هم به دلیل پشتوانه تاریخی که دارد می‌تواند زمان بسیار مناسبی برای برگزاری همایش‌های تئوریک و گردهمایی‌های علمی در مورد تاریخ اصفهان باشد. این شهر هنوز ناگفته‌های بسیاری دارد که تبیین آن‌ها و هماهنگ کردن آن با شرایط امروز جامعه می‌تواند به هویت‌بخشی هرچه بیشتر نسل جوان منتهی شود. 


آغاز هفته فرهنگی اصفهان

هفته فرهنگی اصفهان از 3 تا 9 اردیبهشت با اجرای برنامه‌های مختلف ، ادبی، فرهنگی و ورزشی برگزار خواهد شد. رویکرد شهرداری در این هفته، افزایش شادی و نشاط اجتماعی، معرفی هر چه بیشتر و بهتر شهر اصفهان و توسعه گردشگری است. تلاش شده برنامه‌ها به صورت همه‌جانبه و متنوع در تمام مناطق اجرا شود تا تمام شهروندان به نحو مطلوب از این برنامه‌ها استفاده کنند. هفته فرهنگی اصفهان در اردیبهشت ماه و روز نکوداشت اصفهان در آذرماه برگزار می‌شود. برنامه‌های فرهنگی هفته اصفهان تمام گروه‌های سنی را شامل خواهد شد و بیش از 60 برنامه برای این رویداد برنامه‌ریزی شده است.