دستانی که آجر را نان می کنند

روح‌الله زرین| مریوان-خبرنگار:

مریوان دارای بازارهای متنوع و بازارچه مرزی است که اشتغا‌ل‌ بسیاری برای مردم ایجاد کرده است.  با این ظرفیت، اما بخشی از مردم این شهر به صورت خانوادگی در کوره‎های آجرپزی فعالیت دارند. این در حالی است که دستمزد ماهیانه آن‌ها کمتر از میزان فعالیتشان است. برخی از این خانواده‌ها برای تامین هزینه‌های خود در کنار این کوره‎های آجرپزی زندگی می‌کنند یا برای داشتن درآمد مناسب به مناطق جنوبی تهران و قزوین مهاجرت می‌کنند تا در کوره‎های آجرپزی آن‌جا فعالیت کنند. 


ناگفته‌های کارگران 

در حاشیه شهر مریوان شاهد فعالیت روزانه عده‌ای از مردم در کوره‎های آجرپزی هستیم. یکی از کارگران این واحد صنعتی و تولیدی می‌گوید: ۴۵ سال دارم و حدود ۱۹ سال است که در این کوره‎ها به‌عنوان قالب‌کش کار می‌کنم.
«کاک رحیم برزنجه» ادامه می‌دهد: به دلیل این‌که زمان کار کردن در این کوره‌پزخانه‌ها مشخص نیست، خانوادگی در این‌جا کار می‌کنیم. همچنین به همراه چندین خانواده در حاشیه این کارگاه‌ها زندگی می‌کنیم.
وی می‎افزاید: در طول شبانه‌روز ۸ تا ۱۴ ساعت کار می‌کنم و درآمدی کمتر از یک میلیون تومان دارم که به دلیل فصلی بودن کار و درآمد اندک توان تامین مخارج زندگی را ندارم. 

برزنجه اضافه می‎کند: دو فرزند دختر و پسرم که ۱۲ و ۱۳ سال دارند به‌عنوان بارکش در این کوره‎ها کار می‌کنند‌. آنها به ازای جابه‌جایی هر هزار آجر به صورت روزانه حدود ۱۴ هزار تومان درآمد دارند.
وی ادامه می‎دهد: بسیاری از صاحبان کوره‎های آجرپزی به ازای هر ۴ ماه فعالیت کارگران خود حدود ۱۸ تا ۲۵ روز حق بیمه آنها را پرداخت می‎کنند. با این رویه هیچ تضمینی برای آینده و زندگی خانواده‎های این کارگران وجود ندارد. 

برزنجه می‎افزاید: به دلیل این‎که زمان استراحت اندکی برای ما کارگران وجود دارد، در کنار این کوره‎های آجرپزی و در خانه‎هایی با امکانات محدود زندگی می‎کنیم. همچنین فقط یک سرویس بهداشتی و حمام و آشپزخانه مشترک برای چندین خانواده وجود دارد. خانه‎هایی کمتر از ۲۰ متر فقط با یک زیرانداز کهنه و چند پتوی رنگ‌و‌رو‌رفته در اختیار این کارگران قرار می‎گیرد.
برزنجه می‎گوید: بسیاری از کارگران کوره‎های آجرپزی مریوان برای تامین مخارج زندگی به حاشیه شهرهای تهران و قزوین مهاجرت می‎کنند. 


رنج تأمین مخارج زندگی

یکی دیگر از کارگران که ۲۲سال دارد از ۵ سال پیش -زمانی که پدرش در یک حادثه پای چپش را از دست داد- به عنوان کارگر در کوره‌های آجرپزی اطراف مریوان کار می‌کند. او می‌گوید: به دلیل نبود پشتوانه‌ مالی درسم را رها کردم و برای تامین مخارج زندگی خانواده پنج‌نفری‌مان در این کور‌ه آجرپزی کار می‌کنم.
«مرتضی نوروزی» می‌افزاید: روزی ۱۲ تا ۱۴ ساعت کار می‌کنم. به ازای هر ۱۴ ساعت کار در این کارگاه ماهانه حدود ۸۰۰ هزار تومان دریافت می‌کنم، در‌حالی که هزینه‌های زندگی‌مان دوبرابر این رقم است.

وی اضافه می‌کند: به دلیل اینکه از زمان نوجوانی وارد این کارگاه شدم، هیچ تخصص و مهارتی ندارم که در شغل دیگری مشغول به کار شوم. به ناچار با این مبلغ ناچیز و بدون حمایت بیمه کار می‌کنم.
این کارگر جوان بیان می‌کند: بسیاری از کارگران این کوره‌های آجرپزی به شهرهای صنعتی کشور مانند تبریز مهاجرت کردند تا در کارگاه‌های سفال‌زنی، بلوک‌های ساختمانی و سازه‌های سبک کار کنند. آنها ماهیانه ۲ تا ۳ میلیون تومان حقوق دریافت می‌کنند. نوروزی می‌گوید: در صورتی که چنین کارگاه‌هایی در مریوان و شهرهای اطراف آن احداث شود، وضع معیشت کارگرانی مثل ما بهتر خواهد شد و افراد کمتر به سایر شهرهای کشور مهاجرت خواهند کرد. 


مشکلات کوره‎های آجرپزی

یکی از صاحبان کوره‎های آجرپزی حاشیه مریوان می‌گوید: حدود ۱۰ سال است که در زمینه تولید آجرهای فشاری و کوره‎ای ساختمانی فعالیت دارم.
وی که نمی‎خواهد اسمی از او به میان بیاید، اضافه می‎کند: اوایل، بیش از ۲۵۰ نفر کارگر دائم در این کوره‎پزخانه فعالیت داشتند. اما نزدیک به ۳ سال است که این تعداد به کمتر از ۳۵ نفر رسیده است. 
او می‎افزاید: چند سالی است که هزینه‎های حامل‎های انرژی مانند آب، برق و گاز افزایش پیدا کرده است، به طوری که ماهیانه بیش از ۵ میلیون تومان در این زمینه هزینه می‎شود.

وی عنوان می‎کند: بیشتر مناطق روستایی و شهری مریوان و استان آب و هوایی سرد دارند. بنابراین می‌توان از آجر به عنوان عایق دما در سازه‎های ساختمانی استفاده کرد. ضرورت دارد سازندگان و مهندسان اجرایی این مساله را در پروژه‎های ساختمانی در نظر بگیرند.
این صاحب کوره آجرپزی تاکید می‎کند: به دلیل کاهش تولید و افزایش هزینه‎های نگهداری کوره‎های آجرپزی، توان پرداخت حقوق کارگران را به صورت کامل ندارم. با وجود شرایط بازار، نداشتن سرمایه برای خرید مواد اولیه به معنای تعطیلی کوره آجرپزی است. همچنین به دلیل کاهش ساخت‌وساز و فروش نرفتن واحدهای مسکونی در مریوان و سایر شهرهای استان، فقط در ۶ ماه نخست سال تولید آجر داریم. 


حمایت از کارگران

رئیس اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی مریوان می‌گوید: حدود ۶ کوره آجرپزی در حاشیه شهر مریوان وجود دارند که به دلیل شرایط آب و هوایی منطقه و میزان سفارش‌ها به صورت فصلی آجر تولید می‌کنند. 
«مهدی ادمن» ادامه می‎دهد: بسیاری از صاحبان کوره‌پزخانه‌ها از خانواده‌ها نیز به‌عنوان نیروی کار خود استفاده می‌کنند. اما قرارداد برای پرداخت حقوق فقط با سرپرست خانواده است. 
وی می‎افزاید: طبق قوانین اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی، هر کارفرما موظف است نیروهای کارگری مشغول در واحد تولیدی خود را تحت پوشش بیمه درمانی، بیکاری و ازکارافتادگی قرار دهد. 
برخی افراد با دور زدن قانون از ارائه این تسهیلات خودداری می‎کنند که تعداد آن‎ها در مریوان بسیار اندک است. 

ادمن تصریح می‎کند: پرداخت حق بیمه ۳۰ درصد است که پرداخت ۷ درصد آن بر عهده کارگر و پرداخت ۲۳ درصد آن نیز بر عهده کارفرماست.
رئیس اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی ادامه می‎دهد: بسیاری از سرپرستان خانوار به صورت توافقی با کارفرما اقدام به استفاده از فرزندان خود در کوره‎های آجرپزی مریوان و حومه می‌کنند. با بازرسی مداوم وضعیت این کارگران و کوره‎های آجرپزی سعی می‌کنیم ایمنی و وضعیت پوششی بیمه‌ای نیروهای فعال را مورد ارزیابی قرار دهیم. 


رکود بازار کوره‎های آجرپزی

یکی از صاحبان کوره‎های آجرپزی حاشیه مریوان می‌گوید: به دلیل ورود سازه‎های سبک، سفال، آجرنما و سایر محصولات مشابه شاهد رکود بازار کوره‎های آجرپزی هستیم. همچنین میزان سفارش‌ها کاهش پیدا کرده است.
وی که نمی‌خواهد نامش ذکر شود، می‌افزاید: در اوایل احداث این کوره، روزانه بیش از ۵۰ هزار تن آجر تولید می‌شد. اکنون این رقم به ۵ هزار تن در روز کاهش پیدا کرده است.