نگاه
اروپا دوباره به آمریکا اعتماد می‌کند؟
کارل بیلت- وزیر خارجه پیشین سوئد
وقتی پیروزی جو بایدن و شکست دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری 2020 آمریکا قطعی شد، اروپا نفس راحتی کشید. روی کار آمدن دولت جدید در آمریکا به این معنا بود که بعد از 4سال تنش در روابط دو سوی آتلانتیک، عصر همکاری سازنده در موضوع‌های دوجانبه و جهانی فراخواهد رسید.
اما در هفته‌های اخیر که صحنه سیاست آمریکا شاهد اتفاق‌های ناخوشایند جدیدی بود، این حس تسکین در بین اروپایی‌ها، جای خود را به احساس نگرانی داده است. حمله به ساختمان کنگره آمریکا در روز 6ژانویه (17دی) که تصاویر آن را همه نقاط جهان دیدند، به این زودی از حافظه‌ها پاک نخواهد شد. این دمکراسی‌ستیزی با رفتن ترامپ از بین نخواهد رفت و میلیون‌ها نفر از هواداران او در سرتاسر آمریکا این باور نادرست که در انتخابات تقلب شده را همچنان حفظ خواهند کرد. ترامپ زخم عمیقی بر تن جامعه آمریکا به جا گذاشت؛ میراث او برای اروپا نیز یک حس نگرانی از آینده متحد قدیمی خود است.
از اوایل دسامبر2020 یعنی حدود 2ماه پیش که کمیسیون اروپا، سند راهبردی تجدیدنظر در همکاری‌های اروپا و آمریکا را منتشر کرد، خیلی چیزها تغییر کرده است. در این سند آمده است که رهبران اروپا، با توجه به تغییر دولت در آمریکا، ضرورت شکل‌گیری یک اروپای قدرتمند و نیاز به بازسازی جهان بعد از کرونا، به‌دنبال ایجاد یک چارچوب جدید برای روابط میان اروپا و آمریکا هستند. چشم‌انداز روشنی در پیش بود و بایدن و تیم مشاورانش، اعلام کردند که در کنار دوستان و متحدانشان برای مبارزه با چالش‌های جهانی مانند تغییرات آب‌وهوایی، مشکلات سلامت عمومی و قدرت گرفتن چین، می‌ایستند.
اما درحالی‌که دولت‌ها و سازمان‌های اروپایی آماده پاسخ به فراخوان آمریکا هستند، نباید تصور کنند که این کار ساده‌ای خواهد بود، زیرا شرایط تغییر کرده است. نظرسنجی شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا (ECFR) در 11کشور عضو این اتحادیه، نشان می‌دهد که نگرش اروپایی‌ها به آمریکا در زمان ریاست‌جمهوری ترامپ تغییر چشمگیری پیدا کرده است. براساس این نظرسنجی، بیشتر پاسخ‌دهندگان معتقدند: نظام سیاسی آمریکا از هم گسیخته است؛ اروپا نمی‌تواند برای دفاع از خود روی آمریکا حساب کند؛ در یک دهه آینده چین از آمریکا قدرتمندتر خواهد شد و اروپا در رقابت بین آمریکا و چین نباید سمت هیچ‌یک از طرفین را بگیرد.
در بین کشورهای شرکت‌کننده در نظرسنجی، 51درصد فکر می‌کنند که آمریکا نمی‌تواند بر بحران‌های داخلی خود غلبه کند و در مواجهه با مشکلات مهم جهانی که آینده اروپا را تهدید می‌کند، نقش مؤثری داشته باشد. گرچه تفاوت‌هایی بین کشورها وجود دارد، اما این تفاوت‌ها ناچیز است. حتی در انگلیس که «روابط ویژه‌ای» با آمریکا دارد، 81درصد افراد معتقدند که نظام سیاسی آمریکا «کاملا» یا «تا حدودی» از هم گسیخته است. فقط در مجارستان و لهستان، نتایج برخلاف این است.
علاوه بر این، درحالی‌که نظرسنجی‌های دیگر نشان می‌دهد که نگرش‌ها به چین در سرتاسر اروپا نسبت به قبل منفی‌تر شده، 60درصد اروپایی‌ها ترجیح می‌دهند که اتحادیه اروپا خود را از رقابت بین چین و آمریکا، کنار بکشد. فقط 22درصد پاسخ‌دهندگان در این نظرسنجی فکر می‌کنند که اروپا باید در کنار آمریکا بماند، 6درصد نیز می‌گویند که اروپا باید جانب چین را بگیرد. به‌طور کلی، دیدگاه‌ها نسبت به آمریکا محتاطانه‌تر شده و اعتماد به توانایی اروپا در شکل دادن به آینده خود افزایش پیدا کرده است. اما اینکه آیا این نتایج، واقعیت را نشان می‌دهد یا خیر، موضوع دیگری است.
این تغییر در نگرش اروپایی‌ها درست در بدترین زمان ممکن روی داده است. در دنیایی که روابط قدرت‌ها در حال تغییر است، همکاری اروپا و آمریکا یک نیاز فوری است. هیچ‌کدام از 2طرف به تنهایی نمی‌توانند بر چالش‌های جهانی غلبه پیدا کنند. پیوند فراآتلانتیک ستونی است که باید شبکه‌های همکاری جهانی گسترده‌تر بر پایه آن استوار شود.
اما نگرانی اروپایی‌ها به‌دنبال وقایع اخیر در آمریکا به آسانی برطرف نخواهد شد و ادامه خواهد یافت. این موضوع، دست‌کم بر دیپلماسی و سیاستگذاریها تأثیر می‌گذارد. خطر فوری این است که آشفتگی سیاسی آمریکا، گفتمانی که از قبل خواهان جدا شدن مسیر اروپا و فاصله گرفتن این قاره از جهان بود را تقویت کند. اگر متحد قدیمی اروپا دیگر قابل اعتماد نباشد، چه جایگزین دیگری وجود دارد؟ این سؤالی است که محور بحث‌های سیاسی و استراتژیک اروپا را تشکیل می‌دهد.
البته بیشتر کشورهای اروپایی با آغوش باز به استقبال بایدن می‌روند، اما زمان زیادی لازم است تا پاسخ این سؤال که آیا ترامپ یک انحراف تاریخی بود یا پیشرو جریانی که هنوز ادامه دارد، مشخص شود.
به این ترتیب، تغییر در دیدگاه عمومی اروپایی‌ها یک چالش برای رهبران آمریکا و اروپاست. دولت بایدن باید هرآنچه می‌تواند برای جلب اعتماد دوباره نسبت به آمریکا انجام دهد و رهبران قاره سبز نیز باید شهروندان شکاک خود را متقاعد کنند که پیوندهای فراآتلانتیک باید دوباره مستحکم شود. نظرسنجی شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا نشان می‌دهد که مقام‌های اروپا مسیر سختی در پیش دارند. اما به هر حال با آمدن دولت جدید در واشنگتن، اکنون زمان آن رسیده که مطمئن شویم کابوس 4سال گذشته هرگز تکرار نخواهد شد.
