یادداشت
سرزندگی و روحیه‌بخشی در شهر
گیتی اعتماد؛ شهرساز
شاید صحبت از سرزندگی و روحیه‌بخشی در شهر در این دوران وانفسای کرونا کمی دور از ذهن و خارج از موضوع باشد و ما را یاد حرف ماری آنتوانت بیندازد! * اما به نظر می‌رسد اتفاقا در این دوران شهروندان و شهرها بیش از همیشه به این پدیده نیاز دارند. شهرهای ما چه اکنون و چه قبل از کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن، از سرزندگی و روحیه و فضای مطلوب چندانی برخوردار نبودند در حالی که در بسیاری از شهرها چه در کشورهای غنی و چه در کشورهای دیگر ما شاهد این امر بودیم.
یکی از سرزنده‌ترین شهرهای دنیا نیویورک است. یک شهروند یا جهانگرد برای سرگرمی و تفریح، یافتن کمی فارغ‌بالی حتما نیاز به رفتن مثلا به اپرا، تئاتر، سینما، پارک و... ندارد، بلکه در خیابان‌های اصلی شهر (به خصوص خیابان برادوی) آنقدر رویدادهای مختلف فرهنگی و... نورپردازی‌های جالب و دیدنی وجود دارد که آن را بسیار سرزنده و مطلوب می‌کند و هر سال میلیون‌ها جهانگرد را به خود جذب می‌کند.
در شهرهای دیگر نیز شاید با مقیاس کمتری این پدیده را می‌توان دید، مثلا در ریودوژانیرو و کلانشهر معروف برزیل (و شهرهای بزرگ دیگر آن) می‌توان تئاترهای بسیار جالب خیابانی دید که شهروندان بدون پرداخت وجهی (گاه در حد یک کمک کوچک اگر مالی باشند) شاهد این نمایش‌ها می‌شوند. در مرکز شهر وین در خیابان معروف آن، نیز شاهد انواع رویدادهای فرهنگی و هنری می‌توان بود، به خصوص موسیقی کشورهای مختلف در این شهر مهد موسیقی. همچنین در شهرها و کشورهای کوچک‌تر می‌توان این پدیده را دید مثلا در ایروان مرکز ارمنستان که به خاطر هم‌مرز بودن با ایران و سهولت ویزا جهانگردان ایرانی بسیاری را جذب خود می‌سازد در میدان اصلی این شهر در اواخر هفته برنامه‌های جالب موسیقی اجرا می‌شود و مردم زیادی چه از اهالی شهر و چه جهانگردان در آنجا جمع شده و از آن بهره می‌برند.
همه این موارد که گفته شد هزینه چندانی برای مدیریت شهری ندارد و می‌توان در هر شهری که زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی آن فراهم باشد به وجود آورد. البته بخش مهمی از سرزندگی و روحیه‌بخشی به شهر مربوط به مطلوب بودن فضای عمومی و سیمای شهری است که باید قبل از موارد فوق (رویدادهای
فرهنگی- اجتماعی) به عنوان یک زمینه مهم فراهم شود که نیاز به تمهیدات، مقررات، نظارت، آموزش و... دارد.
متاسفانه اغلب شهرهای ما به خصوص تهران در اکثر نقاط آن فاقد یک سیمای شهری و فضاهای عمومی مطلوب است. به خصوص با موج تراکم‌فروشی در چند دهه اخیر سیمای شهری تهران و فضاهای عمومی به طرز تاسف‌باری درآمده به‌طوری که گاه عابر پیاده ترجیح می‌دهد با چشم بسته! از آن عبور کند و بر این همه ناهماهنگی و بی‌تجانسی چشم بربندد! در حالی که ایجاد یک سیمای شهری مناسب، زیبا و سرزنده پدیده لوکس و دور از ذهنی نیست و در همه دنیا نمونه‌های ساده، کم هزینه و زیبا را می‌توان دید.
تزئینات شهری یا به عبارت دیگر مبلمان شهری نیز در بسیاری موارد به این نازیبایی کمک می‌کند. به طور مثال درختان مصنوعی در بعضی میادین و فضاها، آب‌نماهای بسیار نامناسب و نامربوط، مجسمه‌های نامتناسب و... همه این عوامل شهر را از سرزندگی و روحیه‌بخشی دور می‌سازد. در حالی که می‌توان از گل و گیاه هم در میادین و خیابان‌ها و هم (به کمک اهالی هر محله) در مسیرهای فرعی‌تر و کوچه‌های یک محله ( از طریق شورایاری‌ها یا سمن‌های محلی) فضاهای مطلوبی را به وجود آورد. حتی از موادی که در ابتدا جزو زباله‌های شهری است (مانند تایر اتومبیل و ...) یا رنگ‌های زیبا و استفاده از گل و گیاه می‌توان به سرزندگی محله‌ها و شهر کمک کرد (نمونه‌ای توسط یک زوج فعال و هنردوست در یکی از محله‌های شیراز انجام شده است) اینها و کارهای بسیار دیگری را می‌توان انجام داد که در این مختصر نمی‌گنجد اما باید مسئولان شهری و مردم را به اهمیت این کار واقف کرد. به امید آن روز.
از عوامل مهم در سرزندگی فضای شهری به کارگیری مصالح مناسب در نماها و به خصوص رنگ‌های شاد و زیبا و مناسب در این مکان‌هاست، البته نه مانند رنگ‌های ناجور اجباری در کرکره‌های مغازه‌ها که سال‌ها پیش ابتدا در تهران و به دنبال آن در شهرهای دیگر به کار برده شد و شهرها را بسیار ناخوشایند ساخت. نمونه‌های این رنگ‌آمیزی مناسب و زیبا را در بسیاری از شهرهای شهره به زیبایی مانند آمستردام و... می‌توان دید.
*جمله معروف ماری آنتوانت در پاسخ به شورش مردم گرسنه فرانسه؛ «اگر نان ندارند کیک بخورند.»
