دیدگاه
فرمانده بی‌سلاح
بهزاد اشجعی-عضو کارگروه ملی کاهش آلودگی هوای کشور
آلودگی هوا نبردی نابرابر میان بشر و منابعی است که از هر سو بر شدت آلاینده‌ها می‌افزایند. در این عرصه، سازمان حفاظت محیط‌زیست بی‌شک باید فرماندهی پرقدرت باشد. این نهاد در قوانین بالادستی و مصوبات نهادهای مختلف به رسمیت شناخته شده اما موضوع این است که فرمانده تعیین‌شده اختیار و اسلحه‌ای برای نبرد با عوامل آلوده‌کننده در اختیار ندارد. در قانون، وظیفه مقابله با آلودگی هوا به سازمان حفاظت محیط‌زیست سپرده شده که درصورت عدم‌اجرای مصوبات کاهش آلودگی هوا، با وزارتخانه‌ها، نهادها و دستگاه‌هایی که در کاهش آلودگی هوا کوتاهی کرده‌اند، برخورد کند. اما این سازمان ابزار نظارتی برای برخورد با مقصران آلودگی هوا ندارد. در چنین شرایطی کار سازمان حفاظت محیط‌زیست مشاهده، ثبت تخلف و گزارش است. بدین‌ترتیب در شرایطی که سازمان‌های نظارتی متعدد برای برخورد با آلاینده‌های آسمان کشور وجود دارند، سازمان حفاظت محیط‌زیست هیچ اختیاری برای اعمال قانون و برخورد با تخلفات ندارد. ناگفته پیداست که نهادهای مختلف هم کمترین دغدغه حفظ محیط‌زیست و حفظ کیفیت هوا را ندارند، بنابراین برای کاهش آلودگی هوا در زمینه اجرای برنامه‌ها و قوانین به نهاد نظارتی قوی نیاز است که وظایف دستگاه‌های مرتبط با آلودگی هوا را با قوت و اختیار لازم پیگیری کند و متخلفان را به چالش بکشاند.
برای نمونه، سازمان حفاظت محیط‌زیست پیشنهاد کرده است 5 تا 10درصد از بودجه عمومی سالانه کشور که باید به هر نهادی برسد، منوط به تأیید اقدامات محیط‌زیستی و اجرای قانون هوای پاک باشد که توسط این سازمان پیگیری می‌شود. موضوع دیگر ایفای نقش سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان ضابط قضایی است که هنوز هم توان پلمب‌کردن واحدهای متخلف آلاینده هوا را ندارد. سال1396 شهرداری تهران برنامه مهم جامع کاهش آلودگی هوای تهران و کلانشهرها را رونمایی کرد که قابلیت اجرا داشت. این برنامه علاوه بر نوسازی ناوگان فرسوده، موضوع طرح‌های کاهش‌دهنده آلودگی هوا در سراسر شهرهای کشور را مدنظر قرار داد. همچنین بر برقی‌کردن موتورسیکلت‌ها و نصب فیلترهای جذب آلاینده نیز تأکید داشت. علاوه بر راه‌حل‌های معین، حتی بودجه مشخصی هم برای آن ارزیابی شد. اما همیشه تهیه بودجه طرح‌های ناظر بر کاهش آلودگی هوا در کشور با مشکل مواجه می‌شود. متأسفانه در قوانین بودجه سالانه هیچ سرفصلی برای کاهش آلاینده‌ها درنظر گرفته نمی‌شود و اعتبارات برای برنامه‌های مؤثر در آلودگی هوا مشخص نیست. نکته این است که با اجرای برنامه‌هایی نظیر برنامه جامع کاهش آلودگی هوای تهران و کلانشهرها، می‌توانیم بر بخشی از منابع انتشار تمرکز کنیم و بحران آلودگی را به‌راحتی از شهرها حذف کنیم و نیازی هم نیست همه منابع یکباره حذف شوند. در این دیدگاه حتی کاهش 30درصدی منابع آلاینده برای بهبود کیفیت هوا نیز کافی است. بدین‌ترتیب لازم است بودجه لازم در اختیار نهادهای ناظر قرار گیرد و برنامه‌های هدفمند کاهش آلودگی هوا نیز به‌صورت میان‌مدت اجرایی شوند.
