یادداشت
پایداری گردشگری با تمرکز بر گردشگری پایدار
دکتر حسن تقی‌زاده انصاری/ کارشناس و فعال گردشگری
گردشگری گاه ابزاری برای صلح و گفت‌وگوی میان تمدن‌ها می‌شود؛ گاه درها را به سوی زنان می‌گشاید؛ گاهی تنوع زیستی را سرلوحه کارها قرار می‌دهد؛ زمانی گردشگری پیوند‌دهنده فرهنگ‌ها می‌شود؛ گردشگری و آب: حفاظت از آینده مشترک؛ گردشگری برای همه، با اولویت توجه به معلولان و سالمندان سرلوحه همه توجه‌ها و تمرکز‌ها می‌شود. انتخاب این شعار‌ها از دهه80 به بعد نشان از توجه ویژه گردشگری به مقوله‌های ارتباطی آن است.
میزان سفر گردشگران در نمودار‌های جهانی نشان می‌دهد که از ۲۵ میلیون تن در سال۱۹۵۰ به ۲۷۸ میلیون تن در سال۱۹۸۰و یک میلیارد و ۱۸ میلیون تن در سال۲۰۱۶ رسیده است و انتظار می‌رود این رقم در سال۲۰۳۰ به یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تن برسد.
با گسترده‌ترشدن صنعت گردشگری در مناطق مختلف جهان، برخی از کشورهای پیشرو در این صنعت با مسائل ناشی از آثار نامطلوب بر منابع طبیعی، محیط‌زیست، آلایندگی‌ها، الگوی مصرف و نظام‌های اجتماعی مواجه شده‌اند. امروزه با افزایش شمار گردشگران در سطح جهان و با هدف حفظ، حراست و حمایت از محیط‌زیست، ساختارهای اجتماعی، فرهنگ‌ها و آداب و رسوم، مفهوم تازه «گردشگری پایدار» مورد توجه محافل مختلف به‌ویژه علمی قرار گرفته است.
توسعه پایدار، شرط اساسی تأمین زندگی امن و پایدار است که به‌منظور به حداقل‌رساندن اتلاف منابع، تخریب محیط و بی‌ثباتی اجتماعی تلاش می‌کند. توسعه پایدار، توسعه‌ای است که نیازهای نسل کنونی را بدون به مخاطره‌انداختن توانایی‌های نسل‌های آینده در برطرف‌کردن نیازهای‌شان تأمین می‌کند.
از آنجا که گردشگری ارتباط مستقیم با انسان، فرهنگ و منابع دارد، مقوله‌ای به‌عنوان توسعه پایدار گردشگری در دهه‌های گذشته در جهان شکل گرفته است؛ توسعه پایدار گردشگری نیازمند صبر، تلاش و تعهد درازمدت است. برای دستیابی به توسعه پایدار گردشگری به شاخص‌های اکولوژیکی، اقتصادی، اجتماعی، نهادی و فرهنگی که این شاخص‌ها در ارتباط با یکدیگر بوده و تأثیر متقابلی بر هم دارند، نیاز است.
گردشگری پایدار به‌معنای بازدید گردشگری از یک مکان یا مقصد و آسیب نرساندن یا هرچه کمتر آسیب‌رساندن و به‌طور کل حفظ آن است. گفته می‌شود از آنجا که هر صنعتی پیامدهایی دارد، گردشگری نیز هرگز به‌طور کامل پایدار (یا بدون اثر) نخواهد بود ولی دست‌کم می‌تواند در جهت پایدارترشدن و سازگارترشدن با محیط گام بردارد.
اهمیت موضوع گردشگری پایدار در سطح جهان به‌اندازه‌ای است که سال ۲۰۱۷ میلادی از سوی سازمان جهانی جهانگردی به‌عنوان سال جهانی «گردشگری پایدار: ابزاری برای توسعه» برگزیده شد.
به گفته دبیر کل سازمان جهانی گردشگری، تعیین سال 2017به این نام فرصتی بود بی‌نظیر برای کمک بیشتر گردشگری به تحقق مفهوم پایداری (از هر سه جنبه اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی) و موجب شد آگاهی عمومی نسبت به ابعاد صنعتی که ارزش حقیقی آن اغلب دست‌کم گرفته می‌شود، افزایش یابد.
طالب رفاعی توضیح داده است: «سازمان جهانی گردشگری در مقام آژانس راهبر و تخصصی سازمان ملل متحد در زمینه گردشگری، از سازماندهی و بزرگداشت این رویداد، با همکاری تمام حکومت‌ها، سازمان‌های تخصصی مرتبط در نظام سازمان ملل، سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای و سایر ذی‌نفعان استقبال شایانی می‌کند».
۱۱ درصد از آمار اشتغال (مستقیم یا غیرمستقیم) در جهان متأثر از صنعت گردشگری است. تبلیغات فراوان و آمارهای جذاب از میزان کسب درآمد کشورها و اشتغال‌زایی ناشی از گردشگری، کشورها و مناطق دورافتاده و کمتر توسعه‌یافته را هرچه بیشتر به فکر سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌اندازد.
اما برخی از خبرها و آسیب‌های اکولوژی و منابع در سطح جهانی نشان می‌دهد که سیاستگذاران و سرمایه‌گذاران و سرآمدان کشورها در حفظ و حراست از منابع گردشگری موفق نبوده‌اند و لذا تردیدی نیست که متولیان امور و سیاستگذاران با همکاری ویژه کارشناسان، سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و دولتی باید بر استحکام و توجه به منابع گردشگری اهتمام ورزند؛ چرا که در آینده‌ای نه چندان دور، ابزاری برای توسعه در دست نخواهند داشت مگر با بهره‌گرفتن از شعار گردشگری پایدار؛ ابزاری برای توسعه که امیدواریم در یک‌سال پیشرو گام‌های مناسبی از سوی ذی‌نفعان برداشته شود.
