گزارش
بافت تاریخی و فرهنگی لاله‌زار احیا می شود
خیابان قدیمی پایتخت با پیادهروسازی و نوسازی برخی ساختمان‌ها، در مسیر بازگشت به هویت فرهنگی خود است
محمد سرابی- خبرنگار
لاله‌زار که زمانی مشهورترین و زیباترین خیابان پایتخت بود هنوز زیر لایه‌ا‌ی از چراغ‌های رنگارنگ و همهمه موتورسیکلت‌ها زنده و منتظر فرصتی است تا خود را نشان دهد. تابلوی سینما ایران سوخته و در ورودی آن بسته است اما در میان همه شلوغی می‌شود باقیمانده سالن‌های تئاتر، سینما‌ها، خانه‌های تاریخی و آثاری از گذشته با شکوه این خیابان را دید. می‌توان امیدوار بود که لاله‌زار دوباره به صحنه نمایش شهر برگردد و نشانه‌ای از گذشته پایتخت باشد. اکنون با مدیریت شهرداری قدم اول برداشته شده و لاله‌زار صاحب پیاده‌رو‌های وسیع و سنگفرش شده است. اگرچه هجوم موتورسیکلت‌ها و وانت‌بار‌ها هنوز هم سطح این خیابان را پوشانده اما فضای قبلی تغییر کرده و این دگرگونی را می‌توان با قدم زدن در این خیابان دریافت.
مدتی پیش دیوان عدالت اداری رأی تخریب سینما ایران را به میراث فرهنگی ابلاغ کرد که باعث واکنش‌های علاقه‌مندان به فرهنگ و تاریخ تهران شد. با اجرای این رأی و نادیده گرفتن ارزش تاریخی و فرهنگی این سینما، بخشی از گذشته خیابان لاله‌زار از میان می‌رود. آن هم در زمانی که خیابان با برخی اقدامات شهرداری در حال احیای هویت قبلی خود است. پیاده‌روی لاله‌زارنو یا لاله‌زار شمالی از خیابان انقلاب تا خیابان جمهوری بازسازی شده و از 2طرف جای 2ردیف پارک را گرفته است. البته خودروها هم دوباره آمده‌اند و کنار جدول جدید پارک می‌کنند طوری که فقط قسمت کوچکی از آسفالت برای رفت‌وآمد باقی مانده است. آن قسمتی که از خیابان جدا شد و به پیاده‌رو پیوست، به اشغال موتورسیکلت‌ها درآمده است. نیمکت ، گلدان و سطل زباله نصب شده اما تعداد موتورسیکلت‌هایی که موازی یکدیگر پارک شده‌اند آنقدر زیاد است که راهی برای عابران پیاده باقی نمی‌ماند. مغازه‌ها از سمت میدان توپخانه فروشندگان کابل‌های صنعتی هستند و به‌تدریج که به سمت شمال می‌رویم به فروشندگان لامپ و لوازم روشنایی و بعد به نمایشگاه‌های لوستر تا دروازه دولت می‌رسیم. وسیله حمل بار در لاله‌زار هم وانت‌نیسان‌های آبی‌رنگ هستند و هم گاری‌های دستی. وانت‌ها تمام عرض خیابان را مسدود می‌کنند اما کابل‌های سنگین را فقط با آنها می‌شود جابه‌جا کرد. خانه اتحادیه و تئاتر نصر بازسازی شده‌اند و قابل استفاده هستند. سینما‌های متروپل، کریستال، ایران و بقیه فضا‌های تفریحی و فرهنگی هم در همین مسیر قرار گرفته‌اند. پاساژ «بازار لوستر تهران» تخریب شد اما آجر‌های آن دوباره در نمای جدید استفاده شده است. کسبه می‌گویند خانه اتحادیه از 150نفر ورثه خریداری و بازسازی شده است پس می‌توان بنا‌های تاریخی دیگر را هم دوباره زنده کرد.
بخش زیادی از املاک خیابان لاله‌زار متعلق به بنیاد مستضعفان و جانبازان، کمیته امداد امام‌خمینی(ره) و ستاد اجرایی فرمان امام هستند و بقیه پاساژ‌ها مالکان خصوصی دارند. از هر طرف کوچه‌های فرعی باریک جدا می‌شود و درون انبوه بنا‌های بزرگ و کوچک می‌روند. ساختمانهای فرسوده سقف‌‌های شیروانی حلبی دارند که روی آنها عایق‌بندی شده است. طبقات بالایی تولیدی پوشاک، کارگاه تعمیرات لوازم مختلف و انبار هستند. در پیچ و خم پله‌های فرسوده اعلامیه‌ها و اخطار‌های آتش‌نشانی دیده می‌شود که درباره ایمنی بنا هشدار می‌دهند. اگر حادثه‌ای در این ساختمان‌ها رخ دهد امدادرسانی به آنها ممکن نیست اما با همه این شرایط چه‌کسی حاضر است کسب‌وکار در مغاز‌ه‌هایی را رها کند که قیمت هر مترمربع آن تا 300-200میلیون تومان می‌رسد. هرچقدر به سمت شمال خیابان می‌رویم فضا بیشتر عوض می‌شود. در ضلع جنوب شرقی چهارراه سیدعلی یا «چهارراه کنت» ساختمانی 3طبقه قرار داشت که به نام ساختمان کنت شناخته می‌شد. این ساختمان تا مدتی قبل کاملا فرسوده بود اما مالکان تصمیم به بازسازی آن گرفتند و الان در مراحل آخر نوسازی قرار دارد. ساختمان هم از نظر نما و هم استحکام تقویت شده است و از شهرداری نیز عنوان «چراغ اول» را دریافت کرده است که نشانه پیشقدم بودن در بازسازی بنا‌های ارزشمند شهر است. یکی از مالکان این بنا که از سال‌های 60 در لاله‌زار حضور دارد، می‌گوید که تابلوی 16متری طبقه اول را جمع‌آوری کردهاند تا نمای قدیمی بهتر دیده شود.
نیاز به پارکینگ
نماینده شورایاران منطقه12 می‌گوید: «ما یک‌بار تعداد موتورسیکلت‌های مغازه‌داران و اهالی اطراف را محاسبه و ثبت کردیم. بنا به این آمار حدود 15هزار موتورسیکلت در این محدوده وجود دارد. شهرداری عقیده دارد که ساخت پارکینگ باعث ورود بیشتر خودروها می‌شود و سفر بیشتری ایجاد می‌کند. اینجا یک تضاد وجود دارد زیرا کسبه اطراف و ساکنان نیاز به محل پارک دارند.»
میکاییل سعید می‌افزاید: «پیادهروسازی در مدت یک سال انجام شد. اصولا کار عمرانی را می‌توان در چند‌ماه به پایان رساند اما تغییرات بنیادی در محله با همراهی معتمدان محله انجام می‌شود. ساختمانهای متعدد به‌صورت انبار درآمده‌اند که می‌گویند مجوز تغییر کاربری گرفته‌اند اما حتی این مشکل را هم می‌شود حل کرد تا لاله‌زار به هویت پیشین خود بازگردد.» عضو شورایاری محله فردوسی نیز می‌گوید: «برای حل مشکل پارکینگ می‌توان از املاک رها‌شده در این محله استفاده کرد که در سراسر خیابان و به فاصله کمی از محور اصلی وجود دارند. این بنا‌های قدیمی و محوطه‌ها ممکن است مشکل مالکیت داشته باشند ولی از نظر حقوقی می‌توان این مشکل را حل کرد. اگر مالکان یک نفر باشند براساس ماده9 و اگر چند شریک باشند براساس ماده4 قانون شهرداری‌ها می‌توان آن را به کاربری عمومی مانند پارکینگ اختصاص داد.»
محمد احمدی با تأکید بر لزوم استقرار دائم پلیس راهور در خیابان لاله‌زار می‌افزاید: «همانطور که بازار میوه وتره‌بار میدان شوش به محل جدید منتقل و در آنجا تثبیت شد می‌توان نوع کسب‌وکار این خیابان را هم به‌تدریج و متناسب با هویت این خیابان تغییر داد.»
مدیریت شهری نیز موافق همکاری با کسبه و اهالی این منطقه برای بهبود شرایط خیابان لاله‌زار است. معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری منطقه۱۲ با اشاره به اینکه پروژه لاله‌زار شمالی در سال98 شروع شد و امسال به پایان رسید، می‌گوید: «شهرداری اعلام کرده که پارکینگ کریستال را در اختیار کسبه قرار می‌دهد تا موتورسیکلت‌های خود را در آن پارک کنند اما هنوز از آن استقبال نشده است. از طرف دیگر بعضی از مالکان خصوصی هم اعلام کردهاند که می‌خواهند املاک خود را تبدیل به پارکینگ کنند. اگر کسبه موتورسیکلت‌ها و خودرو‌های خود را به این پارکینگ‌ها انتقال دهند بخش مهمی از توقف‌ها در طول خیابان کم می‌شود. برای لاله‌زار جنوبی هم طرح‌هایی داریم البته پروژه لاله‌زار شمالی در اختیار منطقه12 بود و پروژه لاله‌زار جنوبی بعد از بررسی‌های لازم از سوی معاونت فنی عمرانی اجرا خواهد شد.»
مصطفی حسینی کومله تأکید می‌کند: «نمی‌شود حل مشکل یک خیابان یا به‌صورت پروژه کالبدی و از یک دستگاه انتظار داشته باشیم و تصور کنیم با یک عملیات عمرانی تمام مشکل حل می‌شود. ما کار پیادهروسازی را به پایان رساندیم و حالا باید بر کیفیت استفاده از آن اضافه کنیم. قسمت‌های دیگر مانند بازسازی جداره‌ها(نما) را با مشارکت مردمی پیش بردیم که نتیجه بهتری به نسبت طرح‌های پیمانکاری به‌دست آوردیم. اگر کسبه همراهی کنند و بتوانیم مراحل بعدی را با مشارکت مردم پیش ببریم در مدت کوتاه می‌توان به نتایج مطلوب دست پیدا کرد.»
وقتی که کرونا به پایان رسید شهر نیازمند خیابان‌هایی پرجنب و جوش و شاد است تا میزبان شهروندان باشد. خیابان لاله‌زار که خاطره گذشته تهران را با مراکز خرید و صحنه‌های نمایش ساخته بود می‌تواند دوباره این صحنه را زنده کند و زندگی دوباره‌ای به شهر ببخشد.
بازگشت هویت لاله‌زار
محمدجواد حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران: هرچقدر دیرتر برای احیای هویت فرهنگی لاله‌زار اقدام کنیم زیان بیشتری خواهیم دید زیرا اکنون نیاز به بازآفرینی این خیابان داریم چون بخشی از هویت شهر ما در این خیابان شکل گرفته است. به‌جز مغازه‌داران، کسانی که دل در گرو فرهنگ و هنر دارند و مخصوصا هنرمندان نمایشی در این میان نقش دارند. پیاده‌راه‌سازی و نوسازی نما گام اول است و پس از آن باید مخاطبان را به حضور در این خیابان دعوت کرد. باید از امکاناتی مانند خانه اتحادیه یا خانه معین‌التجار استفاده کنیم تا بزرگان تئاتر و سینما و مراسم‌های مرتبط را در آن ببینیم. اگر چهره‌ها در لاله‌زار دیده شوند، خواهیم دید که مغازه‌ها هم کالا‌های فرهنگی عرضه می‌کنند و به جای لوازم برقی ابزار‌های تولید فیلم را می‌فروشند؛ شرکت‌های فرهنگی دفاتر خود را منتقل می‌کنند و عوامل تولید فیلم در این خیابان با هم قرار می‌گذارند. من پیشنهاد می‌کنم که رسانه‌ها موضوع تحولات خیابان لاله‌زار را به‌عنوان یک دغدغه دنبال کنند و با انتشار مداوم تحولات آن توجه شهروندان را جلب کنند تا زمانی که شاهد بازگشت هویت این خیابان باشیم.
در همینه زمینه :
