ریل‌گذاری برای توسعه مدیریت زنان در شهر

الهام مصدقی‌راد- خبر‌نگار
زهرا صدراعظم نوری، نخستین شهردار منطقه زن در تهران بود که در دهه 70توسط غلامحسین کرباسچی به این سمت منصوب شد. در دوره شهرداری محمدباقر قالیباف نیز نخستین حکم برای مدیرکل امور بانوان در مدیریت شهری زده شد، اما در مجموع تعداد بسیار اندکی از پست‌های مدیریتی بر‌عهده زنان گذاشته شد. این در حالی است که مدیریت شهری فعلی با نگاه اعتماد به زنان در تصدی پست‌های مدیریتی، ابتدا در برنامه 5ساله سوم توسعه شهر تهران تکالیفی را برای این منظور مشخص کرد. در این راستا مقرر شد تا پایان برنامه یعنی پایان سال1400، به میزان 30درصد از پست‌های مدیریتی به بانوان اختصاص یابد. شورای شهر نیز سال گذشته تصویب کرد پس از این 15درصد از پست‌های مدیریت حرفه‌ای به بانوان جوان تعلق گیرد. براساس اعلام معاونت منابع انسانی شهرداری تهران، تاکنون 15درصد از پست‌های مدیریتی به بانوان واگذار شده است. البته این آمار هرچند نسبت به دوره‌های پیشین قابل توجه و امیدوار‌کننده است، اما تا پایان برنامه 5ساله زمان اندکی باقی مانده و نیمی از برنامه 30درصدی پست‌های مدیریتی همچنان محقق نشده است. بانوان مدیر در مجموعه مدیریت شهری معتقدند عوامل و دلایلی همواره به‌عنوان مانع جدی بر سر راه تحقق این موضوع بوده و هست، اما امیدوارند ریل‌گذاری‌های انجام شده، این برنامه را تا چند سال آینده محقق کرده و حضور زنان را در پست‌های ارشد مدیریتی با رشد چشمگیری مواجه کند.

رکوردشکنی حضور زنان
پنجمین دوره شورای اسلامی شهر تهران با انتخاب 6زن و 15مرد، رکورددار حضور زنان در پارلمان شهری پایتخت بود؛ اتفاقی که نشان داد نیاز اجتماعی در این حوزه به حضور زنان بیشتر و بهره‌مندی از پتانسیل و توانایی‌های آنان در کنار مردان، توجه دارد. دوره‌های پیشین شورای شهر حتی دوره چهارم که با 31عضو، سابقه پرتعدادترین اعضای شورا را دارد، همگی شاهد حضور 3زن در میان اعضا بوده‌اند. رکوردشکنی شورای پنجم اما این انتظار را ایجاد کرد که تعداد زنان در پست‌های ارشد مدیریتی، ‌در مجموعه مدیریت شهری هم افزایش یابد تا نه‌تنها از پتانسیل زنان توانمند در این حوزه استفاده شود که یکی از کارکردهای مهم آن، یعنی توسعه شهر همراه با نگاه زنانه نیز تحقق یابد؛ موضوعی که بی‌توجهی به آن سال‌هاست شهر را با مشکلاتی مواجه کرده است. برنامه 5ساله سوم توسعه شهر تهران نیز با همین رویکرد پیش رفت و مقرر شد تا پایان برنامه یعنی سال1400، 30درصد از پست‌های ارشد مدیریتی در شهرداری تهران به زنان واگذار شود. شهریور 98 نیز شورای شهر تصویب کرد، پس از این 15درصد از پست‌های مدیریت حرفه‌ای به بانوان جوان تعلق گیرد. بیش از 10سال گذشته و به‌ویژه در دوره کنونی مدیریت شهری، سهم بانوان در بدنه شهرداری تهران به آرامی رو به افزایش بوده؛ به‌گونه‌ای که طبق اعلام معاونت منابع انسانی شهرداری، این درصد کارکنان زن از 16درصد در سال 92به 20درصد در سال 99رسیده و سهم بانوان مدیر نیز که در سال 92کمتر از 6درصد پست‌های مدیریتی شهرداری بوده، هم‌اکنون تا سال‌جاری به 15درصد افزایش یافته است.

نگاه ناآشنای مردان به مدیریت زنانه
ا
ین روند هرچند در مقایسه با دوره‌های پیشین قابل‌قبول‌تر بوده، اما همچنان تا رسیدن به وضع مطلوب و فراهم کردن عرصه رقابت مساوی برای مردان و زنان، ‌فاصله دارد. زهرا بهروز آذر، ‌مدیرکل بانوان شهرداری تهران که خود از مدیران جوان محسوب می‌شود با اشاره به اینکه به‌کارگیری بانوان در پست‌های مدیریتی هیچ منع قانونی نداشته و به‌طور برابر برای زن و مرد وجود دارد، 2دلیلی را که مانع حضور زنان در جایگاه بالای مدیریتی می‌شود، یادآوری می‌کند. او به همشهری می‌گوید: «نخستین دلیل این است که هنوز نگاهمان عادت نکرده که زنان در پست‌های مدیریتی قرار گیرند؛ مثلا 30سال است که یک مدیر مرد در این جایگاه قرار داشته و انتخاب مدیر زن، ‌دور از ذهن است. دومین دلیل هم نداشتن اطلاعات کافی در مورد زنان شاغلی است که در پست‌های پایین‌تر قرار دارند. از طرفی خود این زنان هم تلاشی برای کسب این جایگاه نمی‌کنند و مهارت‌های لازم همچون مهارت‌های شناختی مدیریتی را در خود تقویت نمی‌کنند که این باعث می‌شود استعداد و توانایی آنها کشف نشده باقی بماند.» این موضوع هم در ذهن زنان وجود دارد و هم در ذهن مردان؛ ‌به همین دلیل آنها نیز کمتر فرصتی برای حضور زنان و به‌دست آوردن جایگاه مدیریتی توسط آنان را فراهم می‌کنند؛ به‌عبارت دیگر احتمال کسب پست‌های مدیریتی، از دوطرف کاهش می‌یابد.


سهیلا صادق‌زاده، شهردار پیشین منطقه 10که بعد از سال‌ها به‌عنوان یکی از 2شهردار زن در تهران توسط محمدعلی نجفی در سال97 برای تصدی این پست انتخاب شد نیز به همین موضوع اشاره کرده و معتقد است: «مردها باید باور کنند که زن‌ها نیز شایستگی مدیر شدن را دارند. دقت، ‌وفاداری و علاقه زنان در کار بسیار زبانزد است. مورد دیگر خود زنان هستند که باید توانایی‌هایشان را تقویت کنند. صاحب‌نظران معتقدند مدیریت و تصمیم‌گیری مترادف یکدیگرند و متأسفانه مهم‌ترین ضعف ما زنان نیز در زمان تصمیم‌گیری است. ‌این باید تقویت شود و ضرورت توجه به توانمندسازی زنان را هم می‌طلبد.» او بر شناسایی و کشف توانمندی‌های زنان نیز تأکید کرده و می‌افزاید: «باید مدیران خوب زن را بهتر شناسایی کنیم. در زمان فعالیت به‌عنوان شهردار منطقه، از مجموع 8معاون، 4نفر آنها را از میان بانوان توانمند انتخاب کردم که تجربه موفقی بود. معاونان زن و مرد در کنار یکدیگر تعادل مناسبی ایجاد کرده و معتقد بودند هم نگرششان تغییر کرده و هم ایده‌های جدیدی برای اداره شهر و توسعه امکانات با توجه به حضور نگاه مادرانه، در میان ایده‌هایشان شکل گرفته است.»

مهارت حل تعارض میان نقش‌ها؛ مسئله امروز مدیران زن و مرد
یکی از موارد عنوان شده در میان اظهارات این دو مدیر زن، عدم‌شناخت توانایی‌های زنان یا نیاز به تقویت برخی مهارت‌های ویژه مدیریت برای آنهاست؛ موضوعی که به‌گفته مدیرکل بانوان شهرداری تهران مسیرهایی برای این توان‌افزایی در شهرداری ایجاد شده تا ضمن پرکردن خلأهای موجود، فرصت برابر برای زنان را هم فراهم کند. برپایی دوره‌های توانمندسازی برای زنان شاغل در شهرداری و مدیران میانی، یکی از این برنامه‌هاست که به‌گفته بهروز آذر، مهارت‌های تفکر خلاق، حل مسئله، حل تعارض و... در آنها آموزش داده خواهد شد. اما گاهی اوقات خود زنان حتی زنانی که در طول دوره کاری‌شان به‌خوبی این توانایی‌ها را کسب کرده‌اند، تمایلی برای تصدی پست‌های مدیریتی ندارند و دلیل آن اختلال میان نقش مدیریتی با مسئولیت همسری و مادری است. این مسئله نه فقط میان زنان توانمند با پست‌های مدیریتی فاصله می‌اندازد که در ذهن مردان نیز وجود داشته و گاهی اوقات با تعابیر نامناسب از این تعارض یاد می‌کنند. این درحالی است که مدیران مرد در پست‌های بالای مدیریتی هم، خود دچار این عدم‌هماهنگی و تعادل میان نقش‌های پدری و همسری هستند. بهروز آذر می‌گوید: «به همین دلیل دوره‌های آموزشی تعادل‌بخشی میان کار و زندگی برای مدیران زن شاغل در مجموعه مدیریت شهری تعریف شده است؛ مهارتی که امروزه در دنیا به مردان نیز آموزش داده شده و موضوع بسیار مهمی است.» او معتقد است ریل‌گذاری‌های انجام شده و تعداد زنان مدیر در شهر افزایش یافته و توسعه شهری نیز با نگاه مادرانه پیش خواهد رفت.

  افزایش حضور زنان در مدیریت
براساس اعلام معاونت منابع انسانی شهرداری تهران، در یک سال اخیر حضور بانوان در پست‌های مدیریتی پایه انتصابی از 5.7درصد به 9.1درصد رسیده و در پست‌های مدیریتی میانی از 12.5درصد به 14.33درصد افزایش یافته است. در پست‌های مدیریتی ارشد نیز از 5.15درصد به 5.30درصد رسیده است. هم‌اکنون و تا سال 99نیز حضور زنان در پست‌های ارشد مدیریتی به 15درصد رسیده است.