نگاهی به آبشار پیران بلندترین آبشار زاگرس
سفر به دل دالاهو
حسین رسول‌زاده
روستای شالان و سراب اسکندر در بالادست رود شالان، به خاطر جنگل سرسبز، چشمه‌ها و باغ‌های فراوان تفرجگاه استان کرمانشاه به شمار می‌آید؛ اما آنچه زیبایی‌های این منطقه را کامل می کند، نه قل قل آب چشمه‌هاست و نه هوهوی بادی که در شاخ و برگ درختان می‌پیچد، بلکه صدای شرشر آبشاری است که یکی از بلندترین آبشارهای ایران است. رود «شالان»، یکی از سرشاخه‌های الوند است. این رود در مسیر خود حوضچه‌های متعددی دارد که آب هر حوضچه به شکل آبشاری به حوضچه بعدی می‌ریزد و مجموعه ای از آبشارها را پدید می‌آورد.
اصلا «الوند» یعنی رودخانه‌ای که آبی شیرین دارد. رودخانه ای که از «سراب اسکندر» از ارتفاعات «سیاوانه» در دل کوهستان «دالاهو» در غرب زاگرس سرچشمه گرفته است و البته چشمه‌های دیگری هم هستند که الوند از آنها تغذیه می‌کند. «سراب کنار»، «کولیتان»، «کانی‌چرمی»، «سراب حشانه»، «مری سیاو» و «چوار کانی» بخشی از آنهاست. الوند پر پیچ و خم، در مسیر خود وارد شهرهای مرزی سرپل ذهاب و قصرشیرین می‌شود و آن‌جا به استان «دیاله» در خاک کشور همسایه، عراق می‌ریزد. طول رودخانه الوند از سرچشمه تا آبریزگاه دجله به ۲۸۰ کیلومتر می‌رسد.
رقابت میان آبشارهای قدبلند
منطقه «ریجاب» نام خود را از ترکیب کردی «ریژآو»، به معنی محل ریزش آب گرفته است. آبشار پیران(یا آبشار ریجاب) یکی از زیباترین جلوه‌های طبیعت زاگرس است که عظمت آن و دیواره‌های دره اطرافش هر بیننده‌ای را مبهوت می‌کند.
ارتفاع این آبشار بیش از 100 متر است و در رقابتی تنگاتنگ با آبشار «لاتون» در گیلان دارد که دومین آبشار بلند ایران است. آبشارهای «وروار» و «سرندکوه» در جیرفت هم دیگر آبشارهای بلند ایران‌زمین هستند.
«مجید اسکندری» که کتاب «آبشارهای ایران» را نوشته، معتقد است عنوان بلندترین آبشار، چند مدعی دارد که آبشار پیران هم یکی از آنهاست. او البته تأکید می‌کند که مطالعه دقیق و جامعی درباره ارتفاع آبشارهای بلند ایران انجام نشده است.
اسکندری می‌گوید: برای محاسبه ارتفاع آبشار، ارتفاع ریزشگاه اصلی در نظر گرفته می‌شود؛ یعنی جایی که آب به حالت پرتابی در آمده است و محل‌هایی که جریان آب حالت لغزشی دارند، جزو ارتفاع آبشار محسوب نمی‌شود؛ اما نمای هر آبشاری می‌تواند از هر دو حالت پرتابی و لغزشی تشکیل شده باشد، برای همین بهتر است آبشارها را به دو دسته ریزشی و پرتابی تقسیم کنیم. گاهی یک آبشار در مسیر خود، هم ارتفاع پرتابی دارد و هم ریزشی، به این معنی که ممکن است یک آبشار به چند طبقه تقسیم شود.
با همه اینها نویسنده کتاب آبشارهای ایران معتقد است آبشار «لاتون» آستارا با حدود 110 متر طول پرتابی، بلندترین آبشار ایران است، اما آبشارهای وروار و پیران با ترکیب دوحالت ریزشی و پرتابی، از لاتون بلندتر هستند.
چطور به آبشار پیران برسیم؟
مسیر اصلی آبشار از روستای «پیران» در 10 کیلومتری سرپل ذهاب شروع می‌شود. از این روستا می‌توان به پای آبشار رسید. از سرپل ذهاب یک جاده آسفالته بعد از عبور از روستاهای «جلالوند»، «بلوان» و «کلاه‌مال»، به روستای پیران می‌رسد. پارکینگ آبشار پیران، نزدیک روستاست و آخرین جایی است که می‌شود با خودرو رفت. از اینجا به بعد مسیر دو کیلومتری تا پای آبشار را باید پیاده طی کرد.
آبشار پیران مسیر دیگری هم دارد که مسیر بالادست آبشار است. روستای کوچک «ژالکه حسین» درست در نزدیکی جایی قرار دارد که آب رود شالان، از بالادست آبشار، به پایین می‌ریزد.
راه رسیدن به روستای ژالکه حسین از جاده سرپل ذهاب به «کرند غرب»، جدا می‌شود. این راه، درواقع جاده روستای «بان‌زرده» است که بعداز عبور از روستای قدیم ریجاب، و شهرک نوظهور ریجاب، از روستای ژالکه حسین هم می‌گذرد.
منطقه ریجاب، علاوه بر آبشار پیران، جاذبه‌های دیدنی دیگری هم دارد. کتیبه یا نقش‌برجسته «آنوبانی‌نی»، منطقه «بابا یادگار» و زیارتگاه مقدس آن هم در همین منطقه است. «سراب اسکندر» و «قلعه یزدگرد» بر بلندای کوه‌های دالاهو و نیز قبرستان «ابودجانه» از دیگر دیدنی‌های منطقه ریجاب است.
پیران؛ بهشت صخره‌نوردها
پیران، آبشاری سه طبقه است که دو طبقه بالایی آن بلند و طبقه پایینی کوتاه است. طبقه انتهایی آبشار پیران در زیر درختان قرار گرفته و از بالا دیده نمی‌شود. اگر معیار ارتفاع آبشار را محل فرود اولیه آب در نظر بگیریم، نقطه پایانی این آبشار در انتهای طبقه دوم آن است که با کم کردن ارتفاع طبقه سوم که حدود 20 متر است و 10 متر اختلاف ارتفاع بالای آبشار با محل جاری شدن آب، ارتفاع آبشار حدود 100 متر محاسبه می‌شود. با این وجود بر اساس جی پی اس، اختلاف ارتفاع در بالای آبشار و پایین‌ترین بخش آن، نزدیک به 180 متر است و بر همین اساس است که آبشار پیران یکی از چند آبشار بلند ایران و البته بلندترین آبشار زاگرس به حساب می‌آید. هر ساله صخره‌نوردهای فراوانی برای فرود از پیران به این منطقه از زاگرس سفر می‌کنند.
آبشار ریجاب در چهارمین همایش شورای سیاستگذاری ثبت آثار ملی کشور در فهرست میراث طبیعی کشور قرار گرفت البته بخش‌هایی از این آبشار و مسیر دسترسی به آن، در زلزله سال گذشته آسیب دیده است.
در مناطقی که تابلوی عبور حیوانات اهلی یا وحشی وجود دارد، با کمترین سرعت ممکن رانندگی کنید و مراقب حیوانات باشید.
در سفر به طبیعت، داشتن کوله پشتی سبک، کمک می‌کند تا بتوانید بهتر و بیشتر از بودن در عرصه‌های بکر طبیعی، لذت ببرید. پس کوله‌هایتان را با لوازم غیرضروری سنگین نکنید.
در هر برنامه طبیعتگردی، علاوه بر مواد غذایی معمول که برای وعده‌های غذایی به همراه دارید، بهتر است مقداری خرما یا شکلات هم داشته باشید تا از افت انرژی در طول مسیر جلوگیری کند.
برای گرم کردن غذا یا تهیه چای، از پیک‌نیک‌های سفری استفاده کنید. افروختن آتش دست‌کم پوشش گیاهی را در محدوده اجاق، از بین می‌برد. اگر ناچار به افروختن آتش بودید، از محل‌هایی که قبل از آن برای افروختن آتش استفاده شده، استفاده کنید و هنگام ترک محل از خاموش شدن آتش مطمئن شوید.
مواد غذایی اضافه خود را برای جانوران و پرندگانی که در دامنه طبیعت زندگی می‌کنند نگذارید. این عادت غلط باعث می‌شود جانوران به حضور در نزدیکی انسان‌ها خو بگیرند و همین نابهنجاری، می‌تواند جان آنها و نیز چرخه صحیح تهیه غذا در زیست‌بوم‌ها را به خطر بیندازد.
در موقع عبور از سطوح شیب دار باید عمود بر سطح حرکت کنید. در این حالت باید پاها را نیز عمود برسطح نگه دارید. در شیب‌ها می‌توانید از عصای کوهنوردی کمک بگیرید. هنگام پایین آمدن از این نوع سطوح باید اول پاشنه پا را روی زمین بگذارید.
در طول سفر بهتر است محل شب‌مانی خود را در نزدیک پارک‌ها و یا محل‌های که سرویس بهداشتی عمومی دارد انتخاب کنید. رها کردن فضولات انسانی در طبیعت علاوه بر آن که یک عمل زشت و غیر بهداشتی است باعث آلودگی محیطی و بروز بیماری انگلی می‌شود. این کار حتی می‌تواند منابع آب زیر زمینی را هم آلوده کند.
هیچ اسلحه‌ای را با خود به طبیعت نبرید. حتی اسلحه‌های ساده بادی و ساچمه‌ای می‌تواند جان پرندگان، خزندگان، حشرات و البته دیگر گردشگران را به خطر بیندازد.
وقتی در میان جوامع محلی و بومی حضور پیدا می کنید با خرید صنایع دستی که با محیط زیست سازگار است و همچنین با خرید و استفاده از غذای‌های محلی به رونق اقتصادهای بومی کمک کنید. رونق بخشی به اقتصاد جوامع محلی از طریق گردشگری، می‌تواند عاملی مهم برای جلوگیری از تخریب طبیعت توسط آنها باشد.
طبیعت را آلوده نکنید و مهم‌تر از آن هر جا که می‌توانید، طبیعت آلوده را پاکسازی کنید.
مسیر اصلی آبشار از روستای «پیران» در 10 کیلومتری سرپل ذهاب است. از این روستا می‌توان به پای آبشار رسید. از سرپل ذهاب یک جاده آسفالته بعد از عبور از روستاهای «جلالوند»، «بلوان» و «کلاه‌مال»، به روستای پیران می‌رسد. پارکینگ آبشار پیران، نزدیک روستاست و آخرین جایی است که می‌شود با خودرو رفت
در همینه زمینه :