روزی که جهان تغییر کرد

سمانه معظمی- روزنامه‌نگار

 یک سال است که زندگی در همه نقاط جهان زیر سایه کرونا شکل جدیدی پیدا کرده است. این بیماری که تاکنون جان بیش از 1.4میلیون نفر را گرفته و بیش از 63میلیون نفر را مبتلا کرده، همه محاسبات زندگی مردم جهان را تغییر داده است. زندگی این روزها هیچ شباهتی به گذشته ندارد؛ از اقتصاد و سیاست تا محیط‌زیست و کار. مردم ماه‌هاست که دیگر مانند گذشته کار نمی‌کنند، خرید نمی‌روند، تفریح نمی‌کنند، سفر نمی‌روند، تحصیل نمی‌کنند و حتی دیگر مثل قبل رأی هم نمی‌دهند. این در شرایطی است که زندگی در چین، کشوری که این ویروس برای نخستین‌بار در آنجا مشاهده شد، نه‌تنها به حالت عادی بازگشته، بلکه اقتصاد این کشور هم به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان، در تابستان امسال رشد 5درصدی را نسبت به سال گذشته تجربه کرد.

کوچک شدن اقتصاد
قرنطینه و تعطیلی‌های سراسری در طول شیوع کرونا ضربه سنگینی به اقتصاد کشورهای دنیا وارد کرد. براساس آمار بانک جهانی، اقتصاد جهان در پایان امسال 5.2درصد کوچک‌‌تر می‌شود که می‌تواند بزرگ‌ترین بحران اقتصادی بعد از جنگ جهانی دوم را به‌دنبال داشته باشد. به‌دلیل به‌هم‌خوردن تعادل بین عرضه و تقاضا، پیش‌بینی می‌شود این کوچک‌شدن اقتصاد در کشورهای پیشرفته 7درصد و در کشورهای در حال توسعه 2.5درصد باشد.  نرخ بیکاری نیز در ماه‌های گذشته به‌ویژه در ماه‌های ابتدایی شیوع کرونا روند رو به رشدی داشت و از زیر یک درصد تا بالای 5درصد نسبت به سال گذشته افزایش نشان داد. براساس گزارش سازمان جهانی کار، کاهش 17.3درصدی ساعت کاری در بهار امسال منجر به از بین رفتن 495میلیون شغل تمام‌وقت در جهان شد. البته این میزان در تابستان به 12.1درصد کاهش ساعت کاری و 345میلیون شغل از دست رفته رسید و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال2020 یعنی حدود یک‌ماه دیگر باز هم بهبود پیدا کند و به‌ترتیب به 8.6درصد و 245میلیون شغل برسد.
درآمد نیروی کار در جهان نیز 10.7درصد در 3‌ماه نخست سال2020 نسبت به‌مدت مشابه سال قبل کاهش داشته است. این میزان در کشورهای کم‌درآمد به بالای 15درصد نیز رسید. کاهش درآمد در این مدت 3.5تریلیون دلار به کشورهای جهان خسارت وارد کرد.

تغییر ذائقه سیاسی
جهان سیاست نیز در ماه‌های گذشته از بحران کرونا در امان نماند. این بیماری بزرگ‌ترین ضربه را در عرصه سیاسی به دونالد ترامپ وارد کرد. رئیس‌جمهور آمریکا از همان ابتدای شیوع بیماری با دست‌کم گرفتن آن، چین و سازمان بهداشت جهانی را سرزنش کرد و حالا بعد از 10‌ماه نه‌تنها کشورش بیشترین مبتلایان و کشته‌شدگان ناشی از کرونا را دارد، بلکه خودش نیز در انتخابات ریاست‌جمهوری از رقیبی شکست خورد که همه تمرکز کمپینش بر انتقاد از ناکارآمدی او در مدیریت این بیماری بود. در این سوی اقیانوس اطلس، دیگر رهبر پوپولیست جهان، بوریس جانسون، نخست‌وزیر انگلیس که در این روزهای نخست شیوع کرونا مشغول به سرانجام رساندن برگزیت بود، خیلی دیر یعنی وقتی که ویروس همه اروپا را درنوردیده بود، به فکر چاره افتاد.
اما در مقابل بودند رهبرانی که ویروس کرونا بر محبوبیتشان افزود؛ از جاسیندا آردرن در نیوزلند تا آنگلا مرکل در آلمان و نیکولا استرجون در اسکاتلند. مرکل از همان اول، این بیماری را جدی گرفت و با اینکه قرنطینه سختگیرانه‌ای مانند ایتالیا اجرا نکرد، کشورش یکی از موفق‌ترین کشورهای اروپایی در کنترل این بیماری بوده است. آردرن نیز به‌عنوان نخست‌وزیر موفق‌ترین کشور جهان در کنترل کرونا، زمانی که نیوزلند فقط 6مبتلا داشت، با بستن مرزها و اجرای قرنطینه توانست به‌خوبی شیوع ویروس را مهار کند. کرونا همچنین نشست‌‌های بین‌المللی را نیز تحت‌تأثیر قرار داد و ضرورت قرنطینه ۱۴روزه باعث شد بیشتر رهبران جهان قید دیدارهای رودررو را بزنند و نشست‌های خود را به‌صورت غیرحضوری کنند. ازجمله هفتادوپنجمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد به‌عنوان عالی‌ترین رویداد سالانه این سازمان، اوایل پاییز امسال برای نخستین‌بار بعد از ۷۵ سال به‌صورت مجازی برگزار شد.

تحول کار و زندگی شهری
شکل و نحوه کار‌کردن افراد در ماه‌های گذشته به طور چشمگیری تغییر کرده است. شغل‌های مرتبط با گردشگری و سرگرمی در هتل‌ها و رستوران‌ها به‌دلیل کاهش چشمگیر سفرها با رکود بی‌سابقه‌ای روبه‌رو شده، در مقابل برخی از مشاغل مانند پیک‌ها یا فروشگاه‌های آنلاین رونق فراوانی پیدا کرد‌ه‌اند. طبق ارزیابی‌های شورای جهانی سفر و گردشگری، دست‌کم 100میلیون نفر که در صنعت گردشگری فعالیت می‌کردند، امسال شغل خود را از دست داده‌اند.
از سوی دیگر، دورکاری افزایش پیدا کرد و افراد به جای حضور در دفتر کار، در خانه‌های خود ماندند. به گزارش گاردین، تحقیقی که از سوی یک مؤسسه کاریابی در 31کشور انجام شده، نشان می‌دهد 77درصد کارفرمایان معتقد هستند راندمان کاری نیروهایشان مثل قبل یا بهتر از قبل بوده و 86درصد نیز گفته‌اند که دورکاری را حتی بعد از کرونا نیز ادامه می‌دهند.
اما همین دورکاری شکل زندگی شهری را نیز تغییر داده است. از آنجا که لازم نیست افراد هر روز به محل کار بروند، این امکان را پیدا کرده‌اند که در جایی دورتر از شهری که دفتر کارشان مستقر است، زندگی کنند. آنها به جای زندگی در یک آپارتمان کوچک و گران در شهرهای بزرگ می‌توانند زندگی در خانه بزرگ‌تر و ارزان‌تر در حومه شهر یا شهرهای کوچک را تجربه کنند؛ تجربه‌ای که باعث شده اصطلاح جدیدی به نام «شهرهای ثانویه» شکل بگیرد. به این ترتیب، اجاره خانه و ترافیک در شهرها کاهش می‌یابد و از سوی دیگر سرمایه و ثروت به مناطق حاشیه‌ای سرازیر می‌شود. این موضوع بدون نیاز به زیرساخت‌هایی مانند سیمان و آجر می‌تواند به ایجاد تعادل در بازار مسکن که مشکل اساسی قبل از کرونا در بسیاری از شهرها بود، کمک کند.

تنفس محیط‌زیست
شیوع کرونا در شهرهای مختلف دنیا، محیط‌زیست را نیز بی‌نصیب نگذاشته است. از یک‌سو با اجرای قرنطینه، هوای پاک دوباره به آسمان شهرها بازگشت و کاهش ترددها و محدود‌شدن فعالیت صنایع، کاهش گازهای گلخانه‌ای و خطرناک و کند‌شدن روند گرم‌شدن زمین را به‌دنبال داشت.
همین کاهش ترددها باعث شد که رکورد کاهش انتشار دی‌اکسید کربن جهان در بهار امسال شکسته و 17درصد کمتر شود. در 22شهر هند، میزان انتشار آلاینده‌ها در بهار امسال به‌طور متوسط 35درصد کاهش پیدا کرد. با وجود این، سازمان ملل هشدار داده که تغییرات آب‌وهوایی با وجود کاهش فعالیت‌های انسانی و انتشار دی‌اکسید کربن همچنان ادامه دارد.
با اینکه محدودیت رفت‌وآمدها، وضعیت هوا را در تابستان در خیلی از کشورها مساعد کرده بود، اما با ازسرگیری زندگی عادی در ماه‌های گذشته دوباره شرایط به حالت قبل بازگشت. به گزارش مجله فوربس، تحقیقات در 15شهر بزرگ جهان نشان می‌دهد‌ بعد از قرنطینه، میزان ذرات معلق 2.5پی‌پی‌ام که اندازه آنها کمتر از 2.5میکرون است و به‌راحتی وارد ریه می‌شوند، در 6شهر نیویورک، لس‌آنجلس، پکن، ملبورن، مادرید و کیپ‌تاون، افزایش قابل‌توجهی داشته است. این ذرات از فعالیت خودروها، صنایع، کشاورزی و وسایل گرمایشی تولید می‌شود.
اما از سوی دیگر، خانه‌نشینی و اشباع بیمارستان‌ها، مصرف پلاستیک را تا 25درصد افزایش داده که نگرانی دوستداران محیط‌زیست را به‌دنبال داشته است. همچنین استفاده از دستکش، ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده باعث گسترش انواع آلودگی شیمیایی در شهرها شده است.

محوریت علم و پزشکی
با شیوع کرونا، دنیای علم و پزشکی نیز دچار تحول شد. تعداد بی‌شماری از پزشکان و دانشمندان در خط مقدم مبارزه با بیماری قرار گرفتند و تحقیقات در نقاط مختلف دنیا برای ساخت دارو و واکسن آغاز شد. به‌ویژه کشورهای توسعه‌یافته بودجه زیادی را به این بخش اختصاص دادند.
 در طول ماه‌های گذشته شرکت‌های مختلف در کشورهایی مانند چین، هند و روسیه از تولید واکسن خبر دادند، اما انتشار خبر تولید واکسن شرکت‌های آمریکایی، آلمانی و انگلیسی در چند هفته گذشته و امکان عرضه آنها در هفته‌های آینده، امید تازه‌ای در دل مردم جهان ایجاد کرد.
حدود 20روز پیش، خبر موفقیت شرکت داروسازی «بایون‌تک- فایزر» در تولید واکسن کرونا با ۹۰درصد اثربخشی اعلام شد. «مُدرنا» دیگر شرکتی است که مدت کوتاهی بعد از فایزر موفق به تولید واکسن کرونا با اثربخشی 94.5درصد شد. چند روز پیش نیز شرکت «آسترازنکا» و دانشگاه آکسفورد از تولید واکسن جدید کرونا خبر دادند که تأثیرگذاری آن حدود 70درصد ارزیابی شده است. همه این شرکت‌ها اعلام کرده‌اند که تا‌به‌حال عوارض جانبی قابل‌توجهی در کسانی که این واکسن‌ها روی آنها آزمایش شده، مشاهده نشده است.