موسیقی دو پسر داشت

  حسین عصاران   

با گذر از بی‎‌‎محدودیتی‎‌‎های سال1358 در زمینه ساخت، تولید و انتشار موسیقی و ترانه، حواس نهادهای فرهنگی نظام تازه‎‌‎پا، بیش از پیش به تضاد میان ارزش‎‌‎ها و هنجاری‎‌‎های تبلیغی‎‌‎اش، با فضای موجود در بازار موسیقی جمع شد. از این به بعد بود که متناسب با واگذاری و منحصرشدن مدیریت نهادهای فرهنگی به مذهبیون، مسئله مسکوت‎‌‎مانده «حرام‌بودن موسیقی» برجسته‎‌‎تر، محدودیت‎‌‎های متناظر با آن، بیشتر و صداهای کمتر شنیده‎‌‎شده‎‌‎ای هم که خواستار گذاشتن نقطه پایان بر موسیقی بودند، رساتر شد. تابستان1359رفته‌رفته از تب و تاب بازار رنگارنگ، متنوع و بی‎‌‎قاعده عرضه موسیقی کاسته شد؛ انتشار آخرین کار ضبط‌شده «چاووش»ها در حال و هوای پس از انقلاب (روی الف چاووش8) و آخرین نوار از مجموعه «شبانه» (با نام «آخرین شبانه») به شکل معناداری به‎‌‎روزهای ملتهب پیش از آغاز جنگ رسید. 4روز مانده به آغاز جنگ، مهدی کلهر با ایده یافتن مصداق‎‌‎هایی برای «موسیقی حلال» و ساخت نمونه‎‌‎هایی از آن به مدیریت بخش فرهنگی وزارت فرهنگ و آموزش عالی رسید و این‎‌‎چنین مسیر سوق داده‌شدنِ موسیقی به سمت ادامه حیات به شرط انطباق با قوانین و هنجارهای تازه آغاز شد؛ اجرای «ارکستر سمفونیک تهران» - که در آن دوره فقط 20نفر از اعضای آن باقی مانده بودند - در صبح سرد میدان توپخانه، چند‎‌‎ماه بعد از آغاز جنگ (به نشانه همبستگی با مردم)، ساخت و پرداخت آلبوم «سرود شهیدان، حماسه ایران» (آهنگساز مجید انتظامی، تک‎‌‎خوانان حسین سرشار و سودابه صفاییه، گویندگان عزت‎‌‎الله انتظامی و فرزانه تأییدی) و اجرای آن توسط نوازندگان ارکستر سمفونیک و یا اجرای برنامه این ارکستر در مرکز روان‎‌‎بخشی امین‌‎‌‎آباد، انجماد فعالیت‎‌‎های آموزشی هنرستان موسیقی تا تعیین تکلیف و... همگی نشانه‎‌‎هایی را از مسیر موردعلاقه نهادهای فرهنگی و عقیدتی نوخاسته، برای چگونگی ادامه حیات موسیقی در سال‎‌‎های بعد از انقلاب بروز می‎‌‎دهند؛ هر آنچه در این چهارچوب محدود می‎‌‎گنجید، با «اما و اگر» شدنی بود و هر آنچه نه، جرم محسوب می‎‌‎شد.
به موازات شکل‎‌‎گیری چنین فضایی در داخل، نخستین آلبومی هم که ساخت، اجرا و انتشار آن همگی محصول لس‌‎‌‎آنجلس بود، به ایران رسید. سال59 موسیقی ایران صاحب ۲فرزند شد: «موسیقی مجاز» و «موسیقی غیرمجاز».