مشارکت عمومی در کنترل کرونا

ناهید خداکرمی- رئیس کمیته سلامت شورای شهر تهران

ویروس کرونا (COVID-19) نمونه‌ای از ماهیت سیستمیک بحران‌های امروزی است که تأثیر شدید آن بر سلامت جوامع و اقتصاد جهانی به‌طور فاجعه‌باری در حال گسترش است.
چنین بحرانی دولت‌های مرکزی کشور‌ها را با اهرم‌های متعددی تحت فشار قرار داده است تا برای فعال شدن در مهار همه‌گیری و بازیگری در عرصه سیاستگذاری، اجرای برنامه‌ها و تعامل با بخش خصوصی، دولت‌های محلی و جامعه مدنی سریع و بموقع عمل کند. برای مقابله با تخریب ناشی از همه‌گیری در ارائه خدمات، سرعت، خلاقیت و نوآوری از اهمیت زیادی برخوردار است تا بتوانند در 3بعد اصلی: هماهنگی و برنامه‌ریزی استراتژیک، استفاده از شواهد برای تصمیم‌گیری  و اطلاع‌رسانی و ابلاغ تصمیمات به مردم بدون از دست دادن وقت عمل کنند.
از آنجایی که دولت‌ها با چالش‌های حکومتی بی‌سابقه ناشی از عارضه پاندمی بر اقتصاد خود روبه‌رو هستند، این همه‌گیری توانسته است همچون آینه، ضعف‌های دولت را نیز در زمینه تصمیمات بموقع با استفاده از شواهد برای سیاستگذاری که مستقیما بر ماهیت و کیفیت اقدامات اتخاذ شده برای مقابله با بحران و پیامدهای آن تأثیر می‌گذارند نشان دهد. ضعف‌هایی که حاصل آن چالش‌های منجر به اقدامات تأخیری و افزایش تلفات انسانی و ضرر‌های مالی است و مسلما می‌باید پس از پایان یافتن بحران مورد ارزیابی قرار گیرد.
کشور ما در مقایسه با سایر کشور‌های درگیر از شرایط پیچیده‌تری برخوردار است، تحریم، فقدان ارتباط مالی شفاف با بازار مالی جهان، کاهش ارزش پول ملی و ناتوانی در جذب سرمایه‌گذاری در کنار اخذ تصمیمات روزمره و مردد، آسیب بیشتری را در دوران پاندمی متحمل شده است.
اتخاذ رویکری که بتواند پیامدهای اقتصادی - اجتماعی خاص همه‌گیری را کاهش دهد مستلزم اقدامات سیاسی جسورانه، سریع و مبتنی بر مستندات است تا علاوه بر حفظ و پایداری سیستم‌های بهداشتی درمانی، بتواند تضمین‌کننده تداوم ارائه خدمات عمومی نظیر آموزش عمومی دانش‌آموزان، ادامه فعالیت آموزش دانشگاه‌ها، حفظ مشاغل، فعالیت کسب‌وکار‌ها و ثبات بازارهای مالی باشد. در این مسیر، رهبری دقیق و هوشمندانه برای حفظ تعادل پیچیده سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و در عین حال ادامه ارائه خدمات ضروری برای جلب اعتماد و همراهی عمومی الزامی است. ستاد ملی مقابله با کرونا یک نهاد کلیدی از قوه مجریه است که در دوران همه‌گیری کرونا ویروس شکل گرفته است و دولت موظف است تا اطمینان حاصل کند که سیاستمداران منتخب آن با استفاده از شواهد منسجم و تجزیه و تحلیل تخصصی مستندات، تصمیماتی را با هماهنگی با سایر نهاد‌های دولتی، عمومی و انتظامی اتخاذ می‌کنند که در مهار اپیدمی و کاهش عوارض آن هزینه اثربخشی قابل‌ قبولی داشته باشد. گرچه این ساختار سازمانی عموما مدیریت کنترل پاندمی کرونا ویروس به‌خصوص در حوزه فراهم کردن ملزومات بهداشتی درمانی را به‌عهده دارد اما تصمیمات گاهی محتاطانه و با ترس نشان داده است که به‌طور اجتناب‌ناپذیری تحت‌تأثیر عوامل سیاسی، فرهنگی اجتماعی و تاریخی و حتی سلیقه‌ای نیز قرار دارد که سبب شده تا نقش دولت و وزارت بهداشت را در رهبری استراتژیک و تنظیم دستورالعمل‌ها تضعیف کند.
تصمیم به اعمال تعطیلی گسترده و محدودیت‌ها‌یی که از اول آذرماه در حال اجراست یکی از مطالبات چندین ماهه کارشناسان حوزه‌های مختلف ازجمله شورای شهر تهران است که گرچه بسیار دیر اتخاذ شد ولی نقطه قوت آن با اطمینان از تداوم خدمات عمومی در همه‌گیری طراحی شده است که با همراهی و مشارکت جدی مردم و به شرطی که برای بعد از بازگشایی نیز برنامه منسجمی داشته باشد می‌شود انتظار داشت تا در ماه‌های سرد پیش‌رو تا حد زیادی از بار بیماری بکاهد.
گرچه برخی سیاستگذاری‌های غلط ستاد مقابله با کرونا و صحبت‌های ضد‌ و نقیض، هیجانی و غیرضرور برخی مسئولان سبب شده تا درک عمومی از خطر و همراهی و همبستگی عمومی در مهار گسترش اپیدمی در سطح مطلوبی نباشد، اما این مردم همانی هستند که وقتی طرف مشورت قرار گیرند، صدایشان کنند و به خواسته‌شان احترام گذاشته شود بسیار همراهند (در دعوت اخیر سازمان انتقال خون شاهد بودیم).
در این روزهای سخت نیز شهروندان می‌توانند برای اثربخشی محدودیت‌ها با چشم‌پوشی از پرگویی‌ها و مدح و ثنا‌های آزاردهنده، به‌طور دقیق به دستورات بهداشتی و محافظتی عمل کنند و آگاه باشند که براساس مستندات منتشر شده، پرخطر‌ترین مکان برای مبتلا شدن به ویروس کرونا مهمانی و دورهمی‌های خانوادگی، مراسم ترحیم، عروسی، تولد، ملاقات بیماران و مراجعه به مراکز بهداشتی درمانی برای خدمات غیراورژانس است، مطالعات کشورهای مختلف و ازجمله نتیجه 2پژوهش بزرگ که توسط کمیته سلامت شورای شهر و مرکز مطالعات شهرداری در تهران انجام شد نیز نشان می‌دهد که شرکت در مهمانی‌های خانوادگی 48.5درصد موارد محل آلوده شدن بیماران به ویروس کووید-19 است و پس از آن جلسات کاری و آموزشی و مراجعه به مراکز تشخیصی و درمانی است، در تهران تنها حدود 3درصد بیماران از وسایل حمل‌ونقل عمومی نظیر تاکسی، اتوبوس یا مترو استفاده کرده بودند. همچنین براساس گزارش یک مطالعه که در‌ ماه جاری در نشریه معتبر نیچر به چاپ رسیده است، اجتناب از شرکت در مهمانی‌های کوچک خانوادگی تا 83درصد می‌تواند ما را از ابتلا به ویروس محافظت کند و استفاده از ماسک در بیرون از خانه تا 51درصد اثر محافظتی دارد و مسافرت‌های برون‌شهری و وسایل حمل‌ونقل عمومی در رتبه خطر 18 و 19 قرار دارد، بنابراین با اجرای اقدامات محافظتی نظیر زدن ماسک، شستن دست‌ها و فاصله گرفتن از دیگران به‌خصوص در مکان‌های سربسته تا حد مطلوبی می‌تواند ما را از آلوده شدن به ویروس در امان نگه‌دارد. وظیفه کلیه شهروندان تهرانی است که اگر به سفر رفته‌اند 2هفته با رعایت کلیه اصول بهداشتی همانجا بمانند، اگر مجبور به خروج از منزل نیستند در خانه بمانند و برای تمدد اعصاب یا تفریح فقط با اعضای خانواده و با ماسک در فضای باز پارک‌ها و معابر به پیاده‌روی بپردازند و چنانچه مجبور به خروج از خانه باشند در ساعات مجاز و با رعایت کلیه اصول حفاظتی باشد. هر علامتی که دال بر سرماخوردگی دارید کرونا ویروس است مگر خلافش ثابت شود بنابراین خود را قرنطینه کنید و از اعضای خانواده فاصله بگیرید، در خانه هم ماسک بزنید. درصورتی که تب بالا یا سرفه شدید و تنگی نفس دارید به 4030 یا 115زنگ بزنید. در غیراین صورت نیازی به مراجعه به مراکز درمانی نیست.
اگر در محله یا همسایگی خود خانواده‌ای را می‌شناسید که برای تامین مایحتاج خود در مضیقه هستند در حد امکان به آنها کمک کنید و یا از سراهای محله و بسیج محلات کمک بخواهید.
نذر‌های خود را به سمت تهیه ارزاق عمومی خشک، وسایل حفاظتی نظیر ماسک و محلول‌های ضد‌عفونی هدایت کنید.
گرچه خدمات شجاعانه و فداکاری بسیاری از شهروندان در نهاد‌ها و سازمان‌ها به‌خصوص پزشکان، پرستاران در مراکز بهداشتی درمانی، همچنین کارکنان شهرداری‌ها در سازمان بهشت زهرا، حوزه جمع‌آوری پسماند و مراکز حمل‌ونقل عمومی بر کسی پوشیده نیست ولی فراموش نکنیم که بسیاری از این کارکنان و به‌خصوص کادر بهداشت و درمان کشور زندگی خود را در معرض خطر قرار دادند و متأسفانه تعداد زیادی از آنان حتی جان خود را از دست دادند، تا بتوانند به مردم خدمت کنند پس با رعایت تمامی پروتکل‌های اعلام شده از جانب ستاد مقابله با کرونا، از خود و خانواده و دوستان حفاظت کنید و اجازه دهید تا کادر بهداشت و درمان بتوانند پاسخگوی بیماران بدحال باشند.