تعطیلی 64روزنامه و مجله

 محمدناصر احدی    

 مهم‌ترین واقعه مطبوعاتی سال 1353، توقیف و تعطیلی 64نشریه در 29مرداد این سال بود. نشریاتی‌ چون‌ «سپید و سیاه»، «تهران‌ مصور»، «روشنفکر»، «فردوسی»‌، «امید ایران» و «سالنامه‌ دنیا» از جمله نشریات توقیف‌شده بودند. دلیل تعطیلی این نشریات هیچ‌گاه به‌طور دقیق مشخص نشد، اما دکتر علی بهزادی، بنیانگذار و مدیر هفته‌نامه سپید و سیاه، در کتاب خاطراتش، تصویب‌نامه دولت درباره تعطیلی مجلاتی با کمتر از 5هزار تیراژ و روزنامه‌هایی با کمتر از 3هزار تیراژ را دلیل این موضوع عنوان کرده است. البته بهزادی در خاطراتش می‌نویسد که سپید و سیاه حد نصاب لازم را داشته و دشمنی امیرعباس هویدا با این نشریه دلیل تعطیلی‌اش بوده است؛ «آن روزها هدف دولت آن بود که همه روزنامه‌ها و مجله‌ها در دست خودی‌ها و افراد مورد‌اعتماد دستگاه باشد و دیگران را حتی اگر صالح، خبره و آگاه باشند از این حرفه طرد کنند. هویدا اول درصدد برآمد شرایطی به‌وجود بیاورد که سپید و سیاه خودبه‌خود تعطیل شود! چون چنین نشد، سرانجام سپید و سیاه را همراه با 62روزنامه و مجله دیگر در 29مرداد سال 1353توقیف کرد.» به نوشته وی، مجله فردوسی هم کمی بعد در اثر پرونده‎سازی تعطیل شد. حالا قضیه پرونده‌سازی برای مجله فردوسی چه بود؟ نعمت‌الله جهانبانویی، مدیر مجله فردوسی، در این‌باره گفته: «ما جزو تعطیلی‌ها نبودیم اما بعضی از دوستان و همکارانمان چنان زیرآبمان را زدند که چند روزی بعد از آنها حکم تعطیلی ما هم رسید. [... ] اگر دقت کنید بهانه آن تعطیلی‌ها نداشتن تیراژ و اخاذی از نخست‌وزیری به بهانه بودجه است. ما هم تیراژ داشتیم، هم آگهی و وضع مجله خوب بود. شنیدم که دوستان آنقدر گفتند تا مسئول مربوطه با عصبانیت یک شماره مجله فردوسی را کوبیده وسط زمین که تعطیلش کنید». جهانبانویی شدت ناراحتی‌ از تعطیلی مجله‌اش را چنین بیان کرده است: «آن روز [روز تعطیلی مجله] در خانه بودم که عطاء‌الله تدین زنگ زد و خبر داد مجله تعطیل شده. گفتم که قرار نبود تعطیل شویم اما تعطیل‌مان کردند. یادم است تمام روز را نشسته و گریه می‌کردم. انگار که بچه‌ام را از دست داده‌ام. این شغل دلخواه ما بود و دیگر حق نداشتیم آن را انجام دهیم.» از دیگر علل این تعطیلی، نارضایتی شاه از تعداد زیاد نشریات یا شکست طرح ملی کردن مطبوعات مستقل و اداره آنها به شکل سهام‌داری عنوان شده است. این تعطیلی تا پیروزی انقلاب به طول می‌انجامد.