سال نفت و تورم

  علیرضا احمدی 

در بهار1352 فصل جدیدی در روابط اقتصادی ایران و جمهوری خلق چین گشوده شد؛ در دومین روز فروردین هوشنگ انصاری، وزیراقتصاد ملی، در رأس هیأتی تجاری به چین رفت و 2کشور چندروز بعد، نخستین موافقتنامه بازرگانی را در پکن امضا کردند. دراین قرارداد برای اولین‌بار ریال مبنای محاسبات بازرگانی میان 2کشور قرار گرفت. قرار شد از این پس ایران به چین اتوبوس، کامیون، وانت، کود شیمیایی، ماشین‌های کشاورزی، روغن نباتی و پودر رختشویی صادر و درعوض کاغذ، لوازم‌التحریر، چای و موادغذایی دریافت کند.
آخرین روزهای فروردین، با اعلام خبر انحلال رسمی شرکت سهامی فروشگاه فردوسی و جایگزینی آن با سازمان تعاون مصرف شهر و روستا همراه بود. فروشگاه زنجیره‌ای فردوسی که راه‌اندازی آن از توصیه‌های دکتر شاخت، اقتصاددان آلمانی، (در قالب طرح «اقتصاد بدون نفت» مصدق در دوران محاصره اقتصادی) بود، براساس قانون مصوب اسفند1351 منحل و به سازمان تعاون مصرف شهر و روستا تبدیل شد تا تجربه جدیدی در مسیر گذر از شیوه توزیع سنتی کالا باشد. این سازمان در اول اردیبهشت با سرمایه 500میلیون ریال و 11فروشگاه در تهران و شهرستان‌ها کار خود را آغاز کرد و به‌گفته دکتر باقر عاقلی مدیرعامل آن، قرار بود «پل مطمئنی میان شهر و روستا» باشد. در آخرین روز تابستان نیز 50واحد فروشگاهی جدید در تهران و شهرستان‌ها راه‌اندازی شد و این تعداد در آخرین روز اسفند به 100واحد رسید.
تابستان داغ 1352 از یک‌سو تحت‌تأثیر پیامدهای ترور سرهنگ لوئیس هاوکینز، مستشار آمریکایی در 12خرداد و ادامه جنگ‌وگریزهای خیابانی میان مأموران امنیتی و چریک‌ها (که با موج دستگیری‌ها و کشته شدن چریک‌هایی ازجمله رضا رضایی و هوشنگ تیزابی همراه شد) بود و ازسوی دیگر روزهایی همراه با تورم و درعین حال افزایش قیمت نفت را می‌گذراند. درآخرین روز تابستان اعلام شد در 4ماه اخیر قیمت کالاهای مصرفی 25درصد افزایش یافته است. بررسی آمارها نیز نشان می‌داد نرخ تورم از6.3 درصد در سال1351 به 11.2 درصد در سال1352 رسیده است.
این موضوع عکس‌العمل شاه را به همراه داشت؛ او 14مهر تهدید کرد اگر دولت در مبارزه با گرانفروشی موفق نشود، ارتش عهده‌دار این کار خواهد شد. چند روز بعد هم هویدا، نخست‌وزیر، اعلام کرد که قیمت‌ها باید به سطح قیمت‌های اول خرداد1352 بازگردد. برهمین اساس و باهدف مبارزه با گرانفروشی جمعیتی به نام «حمایت از مصرف‌کننده» تشکیل شد. همچنین دولت در 29آذر در راستای مبارزه با افزایش قیمت‌ها، لایحه کاهش قیمت زمین را به مجلس شورای ملی برد.
تصویب نهایی اصلاحیه قانون استخدام که براساس آن از این پس کارمندان دولت می‌توانند با 20سال سابقه خدمت بازنشسته شوند در 18فروردین، افتتاح آپارتمان‌های ساعی و بهجت‌آباد که توسط وزارت آبادانی و مسکن ساخته شده بودند در 6خرداد، تعیین معافیت پانزده‌ساله مالیاتی برای شرکت‌هایی که به استان‌های ساحلی، کرمانشاهان، کردستان، کرمان و سیستان انتقال یابند در 9مهر، افزایش قیمت نفت به‌دنبال برگزاری اجلاس وزرای نفت کشورهای عضو اوپک در 25مهر و اعلام سیاست جدید پولی کشور ازسوی رئیس‌کل بانک مرکزی که براساس آن با بین‌المللی‌شدن واحد پول«ریال»، معاملات ارزی آزاد شد و دیگر صدور کالا به سپردن پیمان ارزی نیازی نداشت در20دی، از مهم‌ترین اخبار اقتصادی سال1352 بود.